Varlık Felsefesinin Temel Problemleri

Varlık felsefesi, sadece “varlık nedir?” sorusunu sormakla kalmaz, aynı zamanda varlığın doğasına ve özüne dair iki temel problem üzerinde durur. Bu problemler, felsefe tarihinde farklı düşünürlerin farklı yaklaşımlarıyla şekillenmiştir.

1. Varlığın Var Olup Olmadığı Problemi

Bu problem, “Gerçekten var olan bir şey var mıdır?” sorusu etrafında döner.

• Varlığın Var Olduğunu Savunanlar (Realizm):
  • Parmenides: Antik Yunan filozofu Parmenides, varlığın var olduğunu ve yokluğun düşünülemez olduğunu savunur. Ona göre, duyularımız bizi yanıltır ve her şeyin değiştiğini gösterir. Ancak akıl, varlığın durağan, bir ve değişmez olduğunu gösterir. Gerçek varlık akılla kavranır.
• Varlığın Var Olmadığını Savunanlar (Nihilizm):
  • Gorgias: Sofist filozof Gorgias, nihilizmin (hiççilik) en radikal temsilcilerindendir. Üç temel tezi vardır:
    1. Hiçbir şey yoktur.
    2. Eğer bir şey varsa bile bilinemez.
    3. Bilinse bile başkalarına aktarılamaz. Bu görüş, bilginin ve varlığın kesinliğine karşı derin bir şüphe duyar.

2. Varlığın Ne Olduğu Problemi

Bu problem, varlığın temel yapısının ne olduğunu ve neyden oluştuğunu sorgular. Bu soruya verilen cevaplar, felsefenin farklı alt akımlarını ortaya çıkarmıştır:

• Monizm (Tekçilik): Evrendeki tüm varlıkların tek bir temel ilkeden (arkhe) meydana geldiğini savunur.
  • Materyalizm (Maddecilik): Varlığın temelinde maddenin olduğunu savunur. Maddi olan dışında hiçbir şey gerçek değildir.
  • İdealizm (Düşüncecilik): Varlığın temelinde düşünce, akıl veya fikir (idea) olduğunu savunur. Maddi olan her şeyin bu düşünsel yapıdan türediğini ileri sürer.
• Dualizm (İkicilik): Varlığın iki ayrı ve birbirine indirgenemeyen temel ilkenin (madde ve ruh/idea) birleşimi olduğunu savunur.
  • Platon: İki ayrı dünya olduğunu ileri sürer: değişmeyen ve gerçek olan İdealar Dünyası ve gelip geçici olan Fenomenler Dünyası.
  • Descartes: İnsanı, birbirinden bağımsız çalışan düşünen töz (ruh) ve yer kaplayan töz (madde) olarak ikiye ayırır.
• Plüralizm (Çoğulculuk): Varlığın ikiden fazla temel ilkeyle açıklanabileceğini savunur.
  • Empedokles: Varlığın temelinde su, hava, toprak ve ateş olmak üzere dört farklı elementin olduğunu ileri sürer.
• Oluş Felsefesi (Oluşçuluk): Varlığı durağan ve statik bir şey olarak değil, sürekli bir değişim ve akış içinde gören görüştür.
  • Herakleitos: Ünlü “aynı nehirde iki kez yıkanılmaz” sözüyle bu görüşü simgelemiştir. Ona göre varlığın temelinde karşıtlıkların mücadelesiyle oluşan ateş vardır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Aşağıdaki sorular, konuyu daha iyi anlamanız için hazırlanmıştır.

1. Soru:

Varlığın temelinde madde ve ruh olmak üzere iki ayrı töz bulunduğunu savunan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Monizm B) Plüralizm C) Dualizm D) Oluşçuluk E) Nihilizm

Cevap: C

• Açıklama: Dualizm, varlığı ikili bir yapıda açıklayan felsefi görüştür.

2. Soru:

“Evrendeki her şey, tek bir temel maddeden meydana gelmiştir.” düşüncesini savunan felsefi görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dualizm B) Plüralizm C) İdealizm D) Materyalizm E) Monizm

Cevap: E

• Açıklama: Varlığı tek bir temel ilkeye indirgeyen görüşe Monizm denir.

3. Soru:

Aşağıdakilerden hangisi, Nihilizmi temsil eden Gorgias’ın temel tezlerinden biri değildir?

A) Hiçbir şey yoktur. B) Eğer bir şey varsa, bilinemez. C) Eğer bir şey varsa, sadece duyularla bilinebilir. D) Bilinse bile başkalarına aktarılamaz. E) Varlık yoktur.

Cevap: C

• Açıklama: Gorgias, bilginin imkanını da reddeder. Duyularla bilginin elde edilebileceğini savunan bir görüşü yoktur.

4. Soru:

“Gerçek varlık, duyularla değil, akılla kavranır. Duyular bizi yanıltır.” diyen bir düşünür, varlığın var olup olmadığı tartışmasında hangi görüşe yakındır?

A) Nihilizm B) Materyalizm C) Realizm D) Oluşçuluk E) Plüralizm

Cevap: C

• Açıklama: Bu ifade, varlığın gerçekten var olduğunu (realizm) savunur ve duyulardan bağımsız olarak akıl yoluyla bilinebileceğini öne sürer. Bu görüş, Parmenides’e aittir.

5. Soru:

Herakleitos’un “Her şey akış halindedir.” görüşü, varlık felsefesindeki hangi probleme çözüm önerir?

A) Varlığın var olup olmadığı B) Varlığın ne olduğu C) Varlığın özü D) Varlığın niteliği E) Varlığın niceliği

Cevap: B

• Açıklama: Herakleitos, varlığın temel yapısının durağan değil, sürekli bir değişim ve oluş olduğunu savunarak “varlığın ne olduğu” problemine bir yanıt getirir.