TANZİMAT FERMANI
Bu fermanın II. Mahmut Dönemi’nde hazırlıkları yapılmıştı. Ancak, II. Mahmut’un ölümü üzerine padişah olan Abdülmecit zamanında ilan edildi. (3 Kasım 1839) Tanzimat Fermanı Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa’nın II. Mahmut’un reform çalışmalarından geliştirdiği kendi tecrübelerinden de istifade ederek yaptığı programa verilen isimdir.
Fermanın amacı:
- Avrupa devletlerinin Osmanlı’nın iç işlerine karışmalarını önlemek,
- Avrupa’yla ilişkileri geliştirmek
- Mehmet Ali Paşa isyanına karşı Avrupalıların yardımını sağlamaktır.
Önemi:
- Osmanlı Devleti’nde anayasacılık faaliyetlerini başladı.
- Padişah bu fermanı kaleme alarak bizzat kendisinin yetkilerini sınırlandırdı.
- Mülkiyet hakkı devlet garantisi altına alındı.
- Avrupa hukuk kuralları geçerli olamaya başladı.
- Askerlik vatan görevi haline geldi.
- Batılılaşma hareketleri yoğunlaştı.
Tanzimat Fermanı’nın getirdiği olumsuz sonuçlar
- Kontrolsüz tarzda batılılaşma başlamıştır.
- Hristiyanlara tanınan haklar Müslümanların tepkisine neden olmuştur.
- Avrupa Devleti Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmaya devam etmiştir.
- Azınlıklar, getirilen yenilikleri yeterli bulmamışlar isyanlarına hız vermişlerdir.
- Balta Limanı Antlaşması ile verilen yeni imtiyazlar yerli sanayiye ciddi zarar vermiştir.
Tanzimat Fermanı’nın Sonuçları:
- Ferman halkın isteğiyle değil devletin öngörüsü doğrultusunda ortaya çıktı. Bu nedenle halk arasında fazla anlaşılamadı.
- Fermanın anlaşılması için Anadolu ve Rumeli’ye memurlar gönderildi.
- Tanzimat dönemiyle başlayan ıslahat hareketlerinde daha çok hukuk ve yönetim alanında ıslahatlar yapıldı. Askerlik alanında ocak düzeninden vazgeçildi. Askerlik vatan borcu hizmetine dönüştürüldü.
- Hukuk alanında ıslahatlarla yeni ticaret ve ceza kanunları ile mahkemeler meydana getirildi.
ISLAHAT FERMANI (1856)
Kırım Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin müttefiki olan İngiltere ve Fransa azınlıklar için ıslahatlar istemeye başladılar. Osmanlı Devleti, iç işlerine karışılmasını engellemek amacıyla Paris Konferansı öncesinde Tanzimat fermanını tamamlayan Islahat fermanını ilan etti.
Önemi:
- Bu fermanın gayesi; bütün toplulukları din, dil farkı gözetmeksizin kaynaştırmak ve yeni bir Osmanlı toplumu meydana getirmekti.
- Türk ve Müslümanlara yeni bir şey getirmeyen ferman gayrımüslimlerin imtiyazlarını daha da genişletmiştir.
Tanzimat Döneminde Yapılan Diğer Bazı Yenilikler:
- Nâzırlıkların — Bakanlıkların sayısı arttırıldı.
- İllere valiler ve maliye işlerine bakacak defterdarlar tayin edildi.
- Nizamiye Mahkemeleri adı verilen karma mahkemeler kuruldu.
- Kaime-i mutebere denilen ilk kâğıt para çıkarıldı.
- Eğitim öğretim işlerini düzenlemesi amacıyla Encümen-i Daniş kuruldu.
- Maarif-i Umumiye Nizamnamesi yayınlandı.
- İzmir-Aydın arasında ilk demir yolları hatları yapıldı.
- İlk kez telgraf kullanılmaya başlandı ve telgraf Okulu açıldı.
- Güllü Agop tarafından İlk Osmanlı tiyatrosu olan Gedikpaşa Tiyatrosu açıldı.
- Teodor Kasap tarafından ilk mizah dergisi sayılan Diyojen Dergisi çıkarıldı.
- Şeker Ahmet Paşa tarafından ilk resim sergisi açıldı.
- Ceride-i Havadis, Tercüman-ı Ahval, Tasfir-i Efkar, Muhbir gibi gazeteler çıkarıldı.
- Terakk-i Muhadderat denilen ilk kadın dergisi çıkarıldı.
- Hilal-i Ahmer denilen Kızılay kuruldu.
- Şişli’de çocuklar için Hamidiye Etfal Hastanesi kuruldu.
- Çiftçilere destek olması amacıyla Memleket Sandıkları kuruldu.
- Yaşlı ve bakıma muhtaç kimsesizler için darülaceze açıldı.
- Sanayi-i Nefise Mektebi açıldı.
- Galatasaray Sultanisi, Daruşşafaka Mektebi, Vefa İdadisi gibi Okullar açıldı.
- Müze-i Hümayun adlı ilk Osmanlı müzesi açıldı.
- Dolmabahçe, Beylerbeyi, Çırağan sarayları yaptırıldı.
