• İstatistik: Veri toplama, düzenleme, analiz etme ve yorumlama ile ilgilenen bilim dalıdır. Temel amacı, bir sonuç elde etmek üzere toplanan ve araştırılan bilgilerin sayılarla ifade edilmesini sağlamaktır.
• Araştırma Grubu (Evren): Yapılan araştırma kapsamında, araştırma sonuçlarının genellediği (temsil ettiği) topluluktur. Örneğin, bir okuldaki öğrencilerin tamamı.
• Araştırma: Belirli bir konu hakkında bilgi toplama eylemidir.
• Araştırma Sorusu (Araştırma sonucu): Bir grup veya topluluktan veri toplamayı sağlayan sorulardır.
  • İyi bir araştırma sorusu; amacın net olması, değişkenlerin belirlenebilir olması, veri toplanarak cevaplanabilir olması ve değişebilirlik kriterlerini (doğal ortamdan, müdahaleden veya ölçümden kaynaklı) sağlayacak şekilde ele alınmalıdır.
• Anket: Belirli bir gruptaki kişilerin duygu ve düşüncelerini veya tercihlerini almak için yazılı olarak hazırlanmış soru listesidir.

Örnek Test Soruları

Soru 1 (Kategorik Veri)

Aşağıdaki araştırma sorularından hangisinin cevabı, bir gruplama veya sınıflama sonucu elde edilen Kategorik Veri içerir?

A) Bir kasabadaki yıllık yağış miktarı ortalama kaç milimetredir? B) Okul bahçesindeki öğrencilerin boy uzunlukları arasındaki fark nedir? C) Bir fırının günlük ortalama simit satış sayısı kaçtır? D) Bir futbol takımının taraftarlarının en çok hangi şehirden olduğu.

Çözüm 1: Kategorik veri, sayısal olmayan, sınıflandırmaya yönelik veridir. A, B ve C seçeneklerindeki cevaplar sayısal değerlerdir (Nicel). D) Taraftarların şehri (Ankara, İstanbul, İzmir vb.) birer isim ve sınıflandırmadır, dolayısıyla Kategorik Veri içerir. Doğru cevap D seçeneğidir.

---

Soru 2 (Nicel Veri)

Aşağıdaki sorulardan hangisi, cevaplanabilmesi için Nicel (Sayısal) Veri toplanmasını zorunlu kılar?

A) Sınıfınızdaki öğrencilerin kullandığı saç rengi nedir? B) Öğrencilerin, okulda en çok beğendiği sosyal etkinlik hangisidir? C) Bir sinema salonunda, haftalık ortalama kaç bilet satılmıştır? D) Bir marketin sattığı peynir çeşitleri nelerdir?

Çözüm 2: Nicel veri, sayılarla ifade edilmelidir. A, B ve D seçeneklerindeki cevaplar isim veya sınıflandırmadır (Kategorik). C) Haftalık ortalama bilet sayısı, sayısal bir değerin (bilet adetleri) ortalaması alınarak hesaplanır ve Nicel Veri gerektirir. Doğru cevap C seçeneğidir.

---

Soru 3 (Araştırma Sorusu Özelliği)

Aşağıdakilerden hangisi, veri toplanarak cevaplanabilir olma şartını sağlamadığı için hatalı bir araştırma sorusudur?

A) Türkiye’deki tüm üniversite öğrencilerinin en sevdiği yemek hangisidir? B) Okulumuzun en başarılı 5 öğrencisinin genel not ortalaması kaçtır? C) Mahallemizdeki çocukların en çok oynadığı oyun türleri nelerdir? D) Bir süpermarketin cumartesi günü en çok sattığı ürün kategorisi nedir?

Çözüm 3: Araştırma sorusu, makul bir evrenden toplanabilir olmalıdır. A) Türkiye’deki tüm üniversite öğrencileri çok geniş ve ulaşılması zor bir evrendir. Bu çapta bir genellemeye tek bir soruyla cevap aramak, doğru bir araştırma sorusu oluşturma ilkesine aykırıdır. B, C ve D seçeneklerindeki evrenler (Okulumuzun 5 öğrencisi, Mahallemizdeki çocuklar, Bir süpermarket) spesifik ve ulaşılabilir hedeflerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

---

Soru 4 (Nicel ve Kategorik Birlikteliği)

“Bir bölgedeki konutların kullanım amaçları (konut, işyeri, yazlık) ve yüzey alanlarının (metrekare) ortalaması nedir?” sorusu, hangi veri türlerini gerektirir?

A) Sadece Kategorik Veri B) Sadece Nicel Veri C) Hem Nicel hem de Kategorik Veri D) Ne Nicel ne de Kategorik Veri

Çözüm 4: Sorunun iki ayrı kısmı vardır:

1. Kullanım amaçları (konut, işyeri vb.) bir sınıflamadır (Kategorik Veri).
2. Yüzey alanlarının ortalaması (metrekare) ise sayısal bir değerdir (Nicel Veri). Bu nedenle soru, her iki veri türünü de gerektirir. Doğru cevap C seçeneğidir.

---

Soru 5 (Anket ve Kategorik Veri)

Bir spor kulübünün taraftarlarına yönelik yaptığı ankette, “Taraftarımız hangi sıklıkla (her maç, ayda bir, nadiren) stadyuma gelmektedir?” sorusunun cevabı hangi veri türüne örnektir?

A) Nicel (Kesikli) B) Nicel (Sürekli) C) Kategorik D) Nicel ve Kategorik

Çözüm 5: Cevaplar “her maç”, “ayda bir”, “nadiren” gibi sıklık grupları şeklindedir. Bunlar sayısal bir ölçüm değil, birer sınıflandırmadır. Bu nedenle Kategorik Veri elde edilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

---

Soru 6 (Araştırma Sorusu Kontrolü)

Aşağıdaki sorulardan hangisi, soruyu cevaplamak için çok fazla verinin toplanmasını gerektirdiği için iyi bir araştırma sorusu sayılmaz?

A) Türkiye’de 2024 yılında en çok satılan araba markası nedir? B) Bir ilköğretim okulunda en çok hangi renk kalem kullanılmaktadır? C) Bir mağazada satılan ayakkabıların ortalama fiyatı nedir? D) Bu ay, evimize gelen elektrik faturasının toplam tutarı kaç TL’dir?

Çözüm 6: İyi bir araştırma sorusu, veri toplanabilir ve yönetilebilir olmalıdır. A) Türkiye genelindeki 2024 yılındaki satış verilerini toplamak ve analiz etmek, tek bir araştırma için çok kapsamlı ve zor bir iştir. Diğer seçeneklerdeki evrenler (okul, mağaza, bir ev) daha dar ve yönetilebilirdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

---

Soru 7 (Veri Türü Eşleştirmesi)

Aşağıdaki araştırma soruları ve elde edilen veri türü eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Okul kantinindeki en çok satılan içecek türü nedir? $\to$ Kategorik Veri B) Bir sepetin içindeki elmaların ortalama ağırlığı kaç gramdır? $\to$ Nicel Veri C) Sınıfınızdaki kaç öğrenci gözlüklüdür? $\to$ Kategorik Veri D) Bir ildeki hanelerin aylık toplam geliri ortalama kaç TL’dir? $\to$ Nicel Veri

Çözüm 7: C) “Sınıfınızdaki kaç öğrenci gözlüklüdür?” sorusunun cevabı bir sayıdır (örn: 5 öğrenci). Sayılarla ifade edildiği için bu bir Nicel Veridir. Eşleştirmede Kategorik Veri dendiği için bu eşleştirme yanlıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.