Biyoçeşitliliği Tehdit Eden Faktörler

Biyoçeşitlilik, bir bölgedeki canlı türlerinin, genlerinin ve ekosistemlerinin zenginliğidir. Dünyamızın doğal dengesi ve sürdürülebilirliği için biyoçeşitlilik çok önemlidir. Ancak günümüzde bu zenginlik, insan faaliyetleri ve doğal olaylar nedeniyle ciddi tehdit altındadır.

1. Habitat Tahribatı ve Kaybı

Habitat, bir canlının doğal yaşam alanıdır. Habitatların bozulması ve yok edilmesi, biyoçeşitliliğin azalmasının en büyük nedenidir.

• Ormansızlaşma: Tarım alanı açmak, yerleşim kurmak, kereste elde etmek veya madencilik yapmak amacıyla ormanların kalıcı olarak yok edilmesidir. Bu durum, ormanda yaşayan binlerce türün barınak ve besin kaynaklarını kaybetmesine neden olur.

• Kontrolsüz Kentleşme: Hızla büyüyen şehirler, doğal ekosistemlerin (orman, sulak alan, otlak) üzerine kurulur. Bu süreçte doğal alanlar parçalanır, izole olur ve yok olur. * Doğal Alanların Bozulması: Fabrika atıklarının su kaynaklarına karışması, kirlilik, yanlış tarım uygulamaları (aşırı gübre ve ilaç kullanımı) gibi nedenlerle doğal yaşam alanlarının niteliğinin düşmesi ve işlevini kaybetmesidir.

2. Aşırı Kaynak Kullanımı ve Kirlilik

İnsanların doğal kaynakları sürdürülemez bir şekilde tüketmesi ve çevreye atık bırakması, ekosistemler üzerinde büyük bir baskı oluşturur.

• Aşırı Kaynak Kullanımı: Doğal kaynakların (su, toprak, fosil yakıtlar, madenler) yenilenme hızından çok daha hızlı bir şekilde tüketilmesi, ekosistemlerin kendini onarma yeteneğini zayıflatır.

• Aşırı Avlanma: Balık, av hayvanı veya değerli bitki türlerinin, üreme hızlarını aşacak şekilde yoğun ve kontrolsüzce toplanması veya avlanmasıdır. Bu durum, özellikle nesli tehlike altındaki türlerin hızla yok olmasına yol açar.

• Aşırı Nüfus Artışı: Dünya nüfusunun hızla artması, gıda, enerji, su ve barınma gibi temel ihtiyaçlara olan talebi artırır. Bu da doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı ve habitat tahribatını kaçınılmaz olarak yükseltir.

3. İklim Değişikliği ve Doğal Afetler

Küresel ölçekteki çevresel değişiklikler, tüm ekosistemleri etkiler.

• Küresel Isınma: Fosil yakıt kullanımı sonucu atmosfere salınan sera gazlarının (karbondioksit) neden olduğu iklim değişikliğidir. Artan sıcaklıklar, deniz seviyelerinin yükselmesi ve düzensiz yağış rejimleri; canlıların yaşam alanlarını ve göç döngülerini bozar, bazı türlerin uyum sağlayamamasına neden olur.

• Orman Yangınları: Genellikle insan kaynaklı ihmaller veya küresel ısınmanın tetiklediği kuraklık nedeniyle meydana gelen büyük yangınlardır. Bu yangınlar kısa sürede büyük habitatları yok eder ve yüzlerce canlının ölümüne yol açar.

4. Kontrolsüz İnsan Faaliyetleri

İyi planlanmamış ve düzensiz aktiviteler, doğal dengeleri bozar.

• Kontrolsüz Turizm: Kıyı bölgelerinde, millî parklarda veya hassas doğal alanlarda plansız gelişen turizm tesisleri ve yoğun insan hareketliliği; yaban hayatını rahatsız eder, atık kirliliğine neden olur ve doğal peyzajı geri dönülmez şekilde değiştirir.

• Kontrolsüz Kentleşme: (Bu faktör, habitat kaybı ile doğrudan bağlantılıdır, ancak aynı zamanda altyapı yetersizliği ve kirliliğin artması gibi sonuçlarıyla da biyoçeşitliliği tehdit eder.)

Ders Notu Olarak Önemli Bilgiler

• Biyoçeşitlilik: Canlıların çeşitliliği.
• Habitat Tahribatı: En büyük tehdit.
• Kirlilik Çeşitleri: Hava, su, toprak kirliliği.
• İklim Değişikliği: Fosil yakıt kullanımıyla bağlantılı.
• Koruma: Biyoçeşitliliği korumak için doğal kaynakları doğru kullanmalı ve çevre kirliliğini önlemeliyiz.

Çözümlü Sorular

Soru 1:

Aşağıdakilerden hangisi biyoçeşitliliği tehdit eden insan kaynaklı faktörlerden değildir?

A) Küresel iklim değişikliği B) Aşırı avlanma C) Orman yangınları D) Kirlilik

Çözüm: Orman yangınları, hem doğal (yıldırım düşmesi gibi) hem de insan kaynaklı olabilir. Ancak küresel iklim değişikliği, aşırı avlanma ve kirlilik tamamen insan faaliyetlerinden kaynaklanan faktörlerdir. Doğru cevap: C

---

Soru 2:

“Bir sulak alanın kurutularak yerleşim yerine dönüştürülmesi”, biyoçeşitliliği tehdit eden hangi faktöre örnektir?

A) Aşırı avlanma B) Kirlilik C) Habitat tahribatı D) Küresel iklim değişikliği

Çözüm: Bu olay, canlıların doğal yaşam alanının (habitatının) yok edilmesi anlamına gelir. Bu nedenle en uygun cevap habitat tahribatıdır. Doğru cevap: C

---

Soru 3:

Biyoçeşitliliğin korunması için alınacak önlemlerden biri aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) Milli parklar oluşturmak B) Geri dönüşüm projelerini desteklemek C) Ormanları yerleşime açmak D) Nesli tükenmekte olan hayvanları koruma altına almak

Çözüm: Ormanları yerleşime açmak, yaşam alanlarını yok ederek biyoçeşitliliğe zarar verir. Bu, bir önlem değil, tehdit eden bir faktördür. Doğru cevap: C

---

Soru 4:

Aşağıdaki canlı-tehdit eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Balıklar – Su kirliliği B) Kutup ayıları – Küresel iklim değişikliği C) Deniz kaplumbağaları – Plastik atıklar D) Yaban keçileri – Hava kirliliği

Çözüm: Deniz kaplumbağaları, denizlerdeki plastik atıkları yiyecek sanıp yutarak ölebilirler. Kutup ayılarının buzulları eridiği için yaşam alanları yok olur. Balıklar su kirliliğinden etkilenir. Ancak yaban keçileri daha çok aşırı avlanma ve habitat tahribatından etkilenir, hava kirliliği onlar için öncelikli bir tehdit değildir. Doğru cevap: D

---

Soru 5:

Biyoçeşitliliğin korunması neden bu kadar önemlidir?

A) Sadece hayvanların yaşamını devam ettirmek için B) Ekosistemlerin dengesini korumak için C) Bitkilerin daha hızlı büyümesini sağlamak için D) Sadece doğa turizmini geliştirmek için

Çözüm: Biyoçeşitlilik, dünyadaki tüm ekosistemlerin hassas bir denge içinde çalışmasını sağlar. Bu dengenin bozulması, tüm canlıların yaşamını olumsuz etkiler. Doğru cevap: B