Maddenin Hâl Değişim Noktaları

Maddenin doğada bulunduğu üç temel hal (katı, sıvı, gaz) arasında geçiş yapması, ısı alması veya vermesiyle gerçekleşir. Bu geçişlerin yaşandığı sıcaklık değerlerine hâl değişim noktaları adı verilir. Her saf maddenin, kendine özgü ve değişmeyen bu sıcaklık değerleri, onun ayırt edici özelliklerindendir.

1. Erime ve Donma Noktası

• Erime Noktası: Bir maddenin katı halden sıvı hale geçmeye başladığı sabit sıcaklık değeridir. Bu sıcaklıkta madde, dışarıdan ısı almaya devam etse bile erime süreci tamamlanana kadar sıcaklığı artmaz.
  • Örnek: Buzun erime noktası 0∘C‘dir. Buz, 0∘C‘ye ulaştığında erimeye başlar ve tamamı suya dönüşene kadar sıcaklığı 0∘C‘de kalır.
• Donma Noktası: Bir maddenin sıvı halden katı hale geçmeye başladığı sabit sıcaklık değeridir. Donma süresince madde, dışarıya ısı verir ancak sıcaklığı sabit kalır.
  • Önemli Bilgi: Aynı saf madde için erime noktası ile donma noktası birbirine eşittir. Suyun donma noktası da 0∘C‘dir.

2. Kaynama ve Yoğuşma Noktası

• Kaynama Noktası: Bir sıvının, dış basıncın etkisiyle her yerinden gaz hale geçmeye başladığı sabit sıcaklık değeridir. Bu sıcaklık, kaynama olayı süresince sabittir.
  • Örnek: Deniz seviyesinde saf suyun kaynama noktası 100∘C‘dir.
• Yoğuşma (Yoğunlaşma) Noktası: Bir gazın, dışarıya ısı vererek sıvı hale geçmeye başladığı sabit sıcaklık değeridir.
  • Önemli Bilgi: Aynı saf madde için kaynama noktası ile yoğuşma noktası birbirine eşittir. Su buharının yoğuşma noktası da 100∘C‘dir.

Ders Notu Olarak Önemli Bilgiler

• Ayırt Edici Özellik: Erime ve kaynama noktaları, saf maddeleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
• Isı Alımı/Verimi:
  • Isı Alan Hâl Değişimleri: Erime, kaynama, buharlaşma ve süblimleşme.
  • Isı Veren Hâl Değişimleri: Donma, yoğuşma ve kırağılaşma.
• Sıcaklık Sabitliği: Hâl değişimi devam ederken maddenin sıcaklığı değişmez, sabit kalır.

Çözümlü Sorular

Soru 1: Bir maddenin erime noktası 78∘C‘dir. Bu madde için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Kaynama noktası 78∘C‘dir. B) Donma noktası 78∘C‘dir. C) Bu madde 78∘C‘de gaz halindedir. D) Bu madde 80∘C‘de katı haldedir.

Çözüm: Bir maddenin erime ve donma noktaları aynıdır. Bu nedenle, erime noktası 78∘C olan bir maddenin donma noktası da 78∘C‘dir. Doğru cevap: B

Soru 2: Bir bardaktaki su, 100∘C‘de kaynamaya başladığında sıcaklığı sabit kalır. Bunun sebebi nedir?

A) Suyun kütlesinin azalması B) Suyun buharlaşma hızının düşmesi C) Suya verilen ısının hal değişimi için kullanılması D) Suya verilen ısının dışarıya aktarılması

Çözüm: Kaynama gibi bir hal değişimi sırasında, maddeye verilen ısı, sıcaklığı artırmak yerine moleküller arasındaki bağları kopararak hal değişimi için kullanılır. Bu yüzden kaynama bitene kadar sıcaklık sabit kalır. Doğru cevap: C

Soru 3: Deniz seviyesinden yüksek bir yerde bulunan suyun kaynama noktası, deniz seviyesindeki suyun kaynama noktasından daha düşüktür. Bu durumun sebebi nedir?

A) Havanın neminin artması B) Dış basıncın azalması C) Güneş ışığının etkisi D) Suyun saflığının değişmesi

Çözüm: Kaynama noktası, dış basınca bağlıdır. Deniz seviyesinden yükseğe çıkıldıkça dış basınç azalır ve bu, suyun daha düşük sıcaklıkta kaynamasına neden olur. Doğru cevap: B

Soru 4: Aşağıdaki tabloda bazı maddelerin erime ve kaynama noktaları verilmiştir.

50∘C‘de hangi madde sıvı haldedir?

A) Sadece Alkol B) Sadece Su C) Hem Alkol hem Su D) Hiçbiri

Çözüm: Bir madde, erime ve kaynama noktaları arasındaki sıcaklıkta sıvı haldedir.

• Alkol için 50∘C, −114∘C ve 78∘C arasındadır. Yani alkol sıvı haldedir.
• Su için 50∘C, 0∘C ve 100∘C arasındadır. Yani su da sıvı haldedir. Doğru cevap: C