ASYA HUN DEVLETİ (Büyük Hun İmparatorluğu) (MÖ 220 – MS 48)
Orta Asya’da kurulduğu bilinen ilk siyasi Türk gücü Asya Hun Devleti’dir. Çin kaynaklarından edinilen bilgiye göre; Hunların tarihi, MÖ 318 tarihine kadar inmektedir. Hunların bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır. Teoman Orta Asya’da kalan Türk boylarını bir bayrak etrafında topladıktan sonra, Çin’deki iç karışıklıklardan da yararlanarak buraya akınlar düzenlemiştir. Bu seferlerden bıkan Çinliler Hun akınlarına karşı sınırlarını korumak için MÖ 214 yılında Çin Seddi’ni inşa etmişlerdir. MÖ 209 yılında verasete uygun bir şekilde babası Teoman’ı ortadan kaldıran oğlu Mete Han hükümdar olmuştur.
En parlak dönemin yaşandığı Mete Han zamanında;
- Askeri kuvvetler “onluk sisteme” göre düzenlenmiş ve son derece güçlü disiplinli bir ordu oluşturulmuştur.
- Asya’da dağınık halde bulunan Türk boyları Hun bayrağı altında toplanmıştır.
- İpek Yolu ele geçirilerek Çin vergiye bağlanmıştır.
Hunlar, Mete Han’dan sonra da Çin üzerindeki baskılarını sürdürmüşlerdir. Ancak Çinliler çeşitli entrikalarla Türkler arasında iç karışıklıklar çıkarmaya çalışmışlardır. Bu karışıklıklar sonucunda Hun Devleti zayıflamış, İpek Yolu Çinlilerin eline geçmiş ve zamanla Çinliler Türk baskısından kurtulmuşlardır. MS 48 yılında Hunlar kuzey — güney olmak üzere ikiye ayrılmışlardır. Kuzey Hun Devleti doğuda Sien piler, güneyde Çinlilerin baskıları sonucu
MS 156 yılında Avrupa’ya göç etmiş; Güney Hun Devleti ise Çin ve Orta Asya’daki diğer kavimlerin saldırıları sonucu MS 216 yılında yıkılmıştır.
