OSMANLI—RUSYA MÜCADELELERİ
1768-1914 ARASI OSMANLI—RUS İLİŞKİLERİ
Milliyetçilik Hareketleri
Fransız İhtilalinden sonra yayılan Milliyetçilik akımı Osmanlı Devleti ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu gibi çok uluslu devletleri olumsuz etkilemiştir. Bu uluslar kendi ulusal devletlerini kurabilmek için isyan etmişlerdir. Osmanlı tarihinde bu anlamda ilk isyan 1804’te çıkan Sırp İsyanı’dır. III. Selim Dönemi’nde çıkan bu isyan II. Mahmut Dönemi’nde de sürmüştür. Bu isyan 1806-1812 Osmanlı Rus Savaşı’na neden olmuştur.
Bu savaşın nedenleri ile ilgili olarak;
- Rusya’nın Balkanlardaki denetimini arttırmak için Eflak-Boğdan beylerini ve Sırpları kışkırtması
- Osmanlı Devleti’nin boğazları Rus ticaret gemilerine kapatması
- Fransa’nın Osmanlı’yı sürekli savaşa teşvik etmesi, gösterilebilir.
Rusya, 1806 yılında her hangi bir gerekçe göstermeden Osmanlı Devletine savaş ilan etti. Osmanlı Devleti bu sırada Sırp isyanı ile uğraşmaktaydı. Fransa’nın Osmanlı’dan yeni tavizler koparmasını hazmedemeyen İngiltere Rusya’nın yanında savaşa girmişti. Fransa ile Rusya 1807’de Tilsit Antlaşmasını imzaladılar. Buna karşılık Osmanlı Devleti İngiltere ile Kale-i Sultaniye diğer adıyla Çanakkale Antlaşmasını imzaladılar. Savaşın uzaması üzerine taraflar barışa karar verdiler. 1812’de Bükreş Antlaşması imzalandı.
Buna göre:
- Rusya savaş sırasında işgal ettiği Eflak ve Boğdan’ı geri verecek.
- Baserebya Ruslara verilecek ve Prut ırmağı sınır kabul edilecek.
- Sırplara bazı ayrıcalıklar (imtiyaz) verilecek.
Yunan İsyanı
Nedenleri:
- Fransız ihtilali ile yayılan milliyetçilik akımı.
- Rusya’nın Yunan halkını kışkırtması.
- Bizans’ı canlandırmak amacıyla kurulan Etnik-İ Eterya cemiyetinin faaliyetleri.
- O dönemde Avrupa’da doğan Yunan hayranlığı.
- Osmanlı merkezi otoritesinin zayıflaması.
İlk Yunan isyanı 1820’de Eflak’ta çıktı. Fakat Eflak halkının Rumları desteklememesi ve Tepedelenli Ali Paşanın gayretleri ile isyan bastırılmıştır. Daha sonra 1821 ’de çıkan Mora isyanı’nı 1826’da Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa bastırdı. İsyanının bastırılması ve bölgenin güçlü Osmanlı-Mısır ordusu tarafından denetim altına alınması, İngiltere, Fransa ve Rusya’yı rahatsız etti. Bu devletler Yunanistan’ın bağımsızlığının tanınması ve Osmanlı- Mısır ordusunun bölgeden çekilmesini istediler. Osmanlı bunu kabul etmeyince İngiltere, Fransa ve Rusya donanması Osmanlı-Mısır donanmasını Navarin’de yaktı. (1727)
Donanmanın yakılmasından sonra 1827-1829 Osmanlı Rus Savaşı çıktı. Ruslar doğu ve batıda Osmanlı Devleti’ni yendiler. Osmanlı barış istemek zorunda kaldı.
1829’da Edirne Antlaşması imzalandı.
Buna göre;
- Mora Yarımadası elden çıkacak, Rumlara(Yunanlılara) bağımsızlık verilecek
- Sırplara özerklik, Eflak Boğdanlılara ayrıcalık tanınacak
- Tuna Nehrindeki adalar Ruslara bırakılacak
- Rus ticaret gemileri boğazlardan geçebilecek
- Osmanlı Devleti Rusya’ya tazminat ödeyecek
Sırp İsyanı
Nedenleri:
- Fransız ihtilalinden kaynaklanan milliyetçilik düşünceleri
- Avusturya ve Rusya’nın Sırpları isyana teşvik etmeleri
- Sırp topraklarının savaş haline gelmesi ve Sırp halkının bundan zarar görmesi
- Osmanlı yerel idarecilerinin halka adil davranmamaları
- Ekonomisi bozulan Osmanlı’nın Sırp halkına yeni vergiler koyması
Bölge halkının merkeze yaptığı şikâyetler sonuçsuz kalınca 1804 yılında Kara Yorgi denen sahsın önderliğinde isyan başladı. Bastırılan isyan 1812 yılında Miloş Obronoviç tarafından yeniden başlatıldı. Rusya ile savaş halinde olan Osmanlı, isyan ile gereği gibi ilgilenemedi. Yabancı devletlerin müdahalesini engellemek için 1816’da Sırbistan Prenslik haline getirildi.
Böylece Sırplar;
- 1812 Bükreş Antlaşması ile ayrıcalık aldı. (İmtiyaz)
- 1816’da prenslik haline geldi.
- 1829’da özerk hale geldi. (Muhtariyet)
- 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlığına kavuştu.
