Bir milletin geçmişten günümüze getirdiği maddi ve manevi değerlerinin tümüne kültür denir. Kültürel değerlerin göç, savaş, ticaret gibi yollarla dünyanın farklı bölgelerine taşınmasıyla kültürler arası etkileşim meydana gelmiştir. Bunun sonucunda zaman içerisinde medeniyet (uygarlık) adı verilen milletler arası ortak değerler oluşmuştur.
İlk Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet
Devlet Yönetimi
- Eski Türklerde halk (millet) çeşitli alt birimlerden oluşmuştur.
- Bodun (kavim, millet) anlamına gelip devleti (il/el) oluşturan halk anlamında kullanılmıştır.
- Eski Türklerde ülkeyi yöneten hükümdarlar hakan, kağan, tanhu, şanyü, idikut gibi birçok unvanlar kullanmışlardır.
- Kut anlayışı hükümdar olma yetkisinin (kut’un) kan yoluyla geçtiğine inanılmasını etkilerini aşağıdaki bilgi kutusunda inceleyelim.
Kut Anlayışının Etkileri
- Hanedana bağlılığın artması
- Hükümdar ailesinde saltanat mücadelelerinin yaşanması
- Türk devletlerinde parçalanmaların görülmesi
- Ülke sorunları hükümdar, hatun, devlet görevlileri ve boy beylerinin katıldığı toyda (kengeş, kurultay) görüşülürdü.
- Devlet töre denilen geleneksel hukukla yönetilirdi.
Din ve İnanış
- Türklerde İslâmiyet öncesi yaygın olarak Gök Tanrı inancı görülmekteydi.
- Eski Türklerde kötü ruhları uzaklaştırmak, iyi ruhların etkisini artırmak iddiasında bulunan şaman (kam) isimli büyücüler ve bunların öğretisi olan Şamanizm etkili olmuştur.
- Eski Türklerde farklı dinlere inananların ibadetlerini serbestçe yapmalarına izin verilmesinin sonuçlarının aşağıdaki yorum kutusundan öğrenelim.
- Eski Türklerde ölmüş atalara saygı gösterme (atalar kültü) önemli yer tutmuştur.
Türk toplumunda farklı dinlerin kolayca yayılması
Türklerde hoşgörü duygusunun gelişmesi
Halkın devlete güveninin artması sonuçlarını doğurmuştur.
Kurgan denilen mezarlara ölenin şahsi eşya ve atının gömülmesi atalar ruhuna mağara önlerinde kurban kesilmesi, balbal dikilmesi ahiret inancının göstergesidir.
Yazı, Dil ve Edebiyat
Türklerin ilk alfabesi Kök Türk Alfabesi ve ilk anıtı olan Orhun Kitabesi, Kök Türklere aittir.
Kâğıt üzerine ilk kez yazı yazan, harf tekniği ve matbaayı (hareketli matbaa) geliştiren Uygurlardır.
İslâmiyet öncesi Türk âdet, inanç, töre ve yaşam tarzlarının aydınlatılmasında destanlar (örneğin Oğuz Kağan, Türeyiş, Ergenekon), kitabeler (örneğin Orhun) ve çeşitli belgelerden (örneğin alım satım, vasiyet, kiralama, vakıf belgeleri) yararlanılır.
Yerleşik hayata geçen Uygurlardan kalan hukuk metinleri arasında, alım – satım, kiralama, vasiyet belgeleri ve vakfiyeler yer almaktadır.
Azdaha kısa yapın çok iyi olur.