Çözünürlük, belirli bir sıcaklık ve basınçta, belirli miktardaki bir çözücüde çözünebilen maksimum çözünen madde miktarıdır. Bu değere bağlı olarak çözeltiler üç temel duruma ayrılır: doymamış, doymuş ve aşırı doymuş. Bir çözeltinin daha fazla çözünen maddeyi çözme kapasitesi varsa, bu çözeltiye **doymamış çözelti** denir. Bu çözeltilerde çözünen madde miktarı, o sıcaklıktaki çözünürlük değerinden daha azdır. Eğer bir çözelti, belirli bir sıcaklıkta çözebileceği maksimum miktarda çözüneni içeriyorsa, bu çözelti **doymuş çözelti** olarak adlandırılır. Bu durumda çözelti, çözünme ve çökelme dengesindedir ve eklenen fazla madde çözünmeden kabın dibinde kalır. **Aşırı doymuş çözelti** ise, özel koşullar altında hazırlanmış ve doymuş çözeltiden daha fazla çözünen içeren kararsız bir çözelti türüdür.

Doymuşluk durumu, çözelti hazırlanırken kullanılan çözünen ve çözücü miktarlarına, çözünen maddenin cinsine ve en önemlisi sıcaklığa bağlıdır. Bu test, bir çözeltinin doymuşluk durumunu belirlemeniz ve bu duruma etki eden faktörleri anlamanız için tasarlanmıştır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

25 °C’de 100 g suda en fazla 30 g X katısı çözünebilmektedir. Aynı sıcaklıkta 100 g suda 25 g X katısı çözülerek hazırlanan çözelti için ne söylenebilir?

A) Doymuş bir çözeltidir.
B) Doymamış bir çözeltidir.
C) Aşırı doymuş bir çözeltidir.
D) Dipte katısı vardır.
E) Çözünme gerçekleşmez.

Çözüm:
25 °C’de 100 g suda çözünebilecek maksimum miktar 30 g’dır. Hazırlanan çözeltide ise bu miktardan daha az (25 g) çözünen madde bulunmaktadır. Bu durumda çözelti daha fazla X katısı çözebilir, yani doymamıştır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 2:

Belirli bir sıcaklıkta, 100 g suda 40 g KNO_3 çözünerek doymuş çözelti elde ediliyor. Aynı sıcaklıkta, 200 g suda 90 g KNO_3 çözülerek hazırlanan çözelti için ne söylenebilir?

A) Doymuş ve dipte katısı olan bir çözeltidir.
B) Doymamış bir çözeltidir.
C) Doymuş bir çözeltidir.
D) Aşırı doymuş bir çözeltidir.
E) Daha fazla KNO_3 çözebilir.

Çözüm:
100 g suda 40 g KNO_3 doymuş çözelti oluşturuyorsa, 200 g suda çözünmesi gereken miktar $2 \times 40 = 80$ g’dır. Soruya göre 200 g suda 90 g çözünmeye çalışılmış. Bu durumda 80 g’ı çözünür ve 10 g’ı dipte katı olarak kalır. Çözelti bu noktada doymuş hale gelmiştir ve dipte katısı bulunur.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 3:

Doymamış bir çözeltiye aynı sıcaklıkta bir miktar daha çözünen eklenirse çözelti için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Çözeltinin derişimi değişmez.
B) Çözelti doymuş hale gelebilir.
C) Çözeltinin hacmi azalır.
D) Dipte katı oluşur.
E) Çözelti aşırı doymuş hale gelir.

Çözüm:
Doymamış bir çözelti, çözebileceğinden daha az çözünen içerir. Eklenen madde tamamen çözünür ve çözelti doymuş hale gelene kadar bu işlem devam edebilir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 4:

Bir miktar tuzun doymuş sulu çözeltisi ısıtıldığında ne gözlemlenir?

A) Daha fazla tuz çözemez.
B) Aşırı doymuş hale gelir.
C) Doymamış hale gelir.
D) Dipte katı oluşur.
E) Kütlece derişimi azalır.

Çözüm:
Tuz gibi katıların çoğu, sıcaklık arttıkça daha iyi çözünür. Doymuş bir çözelti ısıtıldığında, çözünürlük değeri artar ve çözelti daha fazla tuzu çözebilir hale gelir, bu da onun doymamış duruma geçmesine neden olur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

Belirli bir sıcaklıkta, 50 g suda 20 g çözünen içeren bir çözelti hazırlanıyor. Bu çözelti doymamış olduğuna göre, aynı sıcaklıkta 100 g su için çözünürlük değeri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) 30 g
B) 40 g
C) 50 g
D) 60 g
E) Hepsi

Çözüm:
50 g suda 20 g çözünen madde bulunduğunda çözelti doymamışsa, bu, 50 g suyun 20 g’dan fazla çözebileceği anlamına gelir. Orantı yoluyla, 100 g suyun $2 \times 20 = 40$ g’dan fazla çözebileceği sonucu çıkar. Dolayısıyla, çözünürlük değeri 40 g’dan büyük bir değer olmalıdır. Seçeneklerin hepsi bu koşulu sağlamaktadır.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 6:

Doymuş bir çözeltiye aynı sıcaklıkta daha fazla çözücü eklenirse ne olur?

A) Çözelti doymuş halde kalır ve dibe çökelir.
B) Çözelti aşırı doymuş hale gelir.
C) Çözelti doymamış hale gelir ve daha fazla çözünen çözebilir.
D) Dipteki katı miktarı artar.
E) Çözeltinin derişimi artar.

Çözüm:
Doymuş bir çözeltiye çözücü eklenirse (örneğin su), çözeltinin çözme kapasitesi artar. Bu durum, çözeltiyi doymamış hale getirir ve eğer dipte katı varsa o katıyı çözebilir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Bir çözeltinin aşırı doymuş olarak sınıflandırılması için aşağıdakilerden hangisi gereklidir?

A) İçinde çözünmemiş katı madde olması.
B) Isıtılarak hazırlanması.
C) Belirli bir sıcaklıkta doymuş çözeltiden daha fazla çözünen içermesi.
D) Elektriği iyi iletmesi.
E) Daha fazla çözüneni çözebilmesi.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözelti, belirli bir sıcaklıkta, o sıcaklıkta çözünmesi mümkün olandan daha fazla çözünen maddeyi çözeltide tutar. Bu durum çözeltiyi kararsız yapar.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

Bir çözeltideki çözünen kütlece yüzde derişiminin artması için aşağıdakilerden hangisi yapılabilir?

A) Çözeltinin hacmini artırmak.
B) Çözeltiye çözücü eklemek.
C) Çözeltiden çözücü buharlaştırmak.
D) Çözeltinin sıcaklığını düşürmek.
E) Çözeltiyi karıştırmak.

Çözüm:
Kütlece yüzde derişimi artırmak için, çözelti içindeki çözünen miktarını artırmak veya çözücü miktarını azaltmak gerekir. Çözeltiden çözücü buharlaştırmak, çözünen miktarını sabit tutarak çözücü miktarını azaltır ve dolayısıyla derişimi artırır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 9:

50 °C’de 200 g suda 80 g bir tuz çözünerek doymuş çözelti elde ediliyor. Buna göre aynı sıcaklıkta 50 g suda kaç gram bu tuz çözünebilir?

A) 20 g
B) 40 g
C) 80 g
D) 100 g
E) 160 g

Çözüm:
200 g suda 80 g tuz çözünüyorsa, 50 g suda çözünebilecek miktar, 200 g’ın dörtte biri olan 50 g için $80 / 4 = 20$ g’dır.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 10:

Sıcaklığı artırıldığında, çözünürlüğü azalan bir katının doymuş çözeltisine ne olur?

A) Doymamış hale gelir.
B) Dipte katı oluşur.
C) Çözeltinin derişimi artar.
D) Çözeltinin hacmi azalır.
E) Çözeltinin kütlesi değişmez.

Çözüm:
Çözünürlüğü sıcaklıkla azalan bir madde için, doymuş çözelti ısıtıldığında fazla çözünen madde çözeltiden ayrılarak çökelir. Bu da dipte katı oluşumuna neden olur.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 11:

Bir çözeltideki çözünen madde miktarı, o sıcaklıktaki çözünürlük değerinden daha az ise bu çözelti nasıl adlandırılır?

A) Doymuş
B) Aşırı doymuş
C) Doymamış
D) Konsantre
E) Seyreltik

Çözüm:
Tanıma göre, belirli bir sıcaklıkta çözebileceği maksimum miktardan daha az çözünen içeren çözeltilere doymamış çözelti denir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 12:

Bir miktar tuzun doymuş sulu çözeltisi soğutulduğunda, çözeltide gözlemlenen değişim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doymamış hale gelir.
B) Çözünen miktarının artması.
C) Dipte katı oluşumu.
D) Çözeltinin derişiminin artması.
E) Çözünürlüğün artması.

Çözüm:
Çoğu katı maddenin çözünürlüğü sıcaklık azaldıkça düşer. Bu nedenle doymuş bir çözelti soğutulduğunda, fazla çözünen madde çözeltiden ayrışarak dibe çöker.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 13:

Aşağıdaki durumlardan hangisi bir çözeltinin doymuş olduğunu göstermez?

A) Çözeltiye eklenen çözünen maddenin dibe çökmesi.
B) Belirli bir sıcaklıkta çözeltinin maksimum çözüneni içermesi.
C) Çözelti kütlece derişiminin sabit kalması.
D) Çözünenin tamamen çözünmesi ve daha fazla çözünen eklenince çözünmesi.
E) Çözünme-çökelme dengesinin kurulması.

Çözüm:
Çözünenin eklenmesiyle çözünmeye devam etmesi, çözeltinin doymamış olduğunu gösterir. Doymuş bir çözeltiye eklenen çözünen çözünmeden dibe çöker.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Doymuş bir çözeltinin derişimi, o sıcaklıktaki çözünürlük değeridir.
B) Doymamış çözeltiye çözünen eklenirse derişimi artar.
C) Aşırı doymuş çözelti kararlıdır.
D) Sıcaklık, çözeltinin doymuşluk durumunu etkiler.
E) Çözelti, doymuşluk durumuna göre seyreltik veya konsantre olabilir.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiler, doymuşluk noktasının üzerinde çözünen içerdiği için kararsızdır. Dışarıdan bir etkiyle fazla çözünen hemen çökelir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 15:

Bir çözeltinin doymuş olduğunu belirlemek için en güvenilir yöntem hangisidir?

A) Çözeltinin rengini kontrol etmek.
B) Çözeltinin yoğunluğunu ölçmek.
C) Çözeltinin tadına bakmak.
D) Çözeltiye bir miktar daha çözünen ekleyip çözünüp çözünmediğini gözlemlemek.
E) Çözeltiyi ısıtmak.

Çözüm:
Bir çözeltinin doymuş olup olmadığını anlamanın en güvenilir ve pratik yolu, çözeltiye bir miktar daha çözünen madde eklemektir. Eğer eklenen madde çözünmeden kalıyorsa, çözelti doymuştur.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---