OSMANLI DEVLET YÖNETİMİNE AİT TEMEL OZELLIKLER
Osmanlı devlet yönetimine ait temel özelliklerin oluşmasında,
- Eski Türk devlet gelenekleri,
- İslam devlet anlayışı,
- Fethedilen yerlerdeki daha önceki uygulamalar etkili olmuştur.
SALTANATLIK
— Hükümdarların belli bir aileye (hanedan ailesine) ait olduğu yönetim şekline saltanatlık denir.
— Osmanlı Devleti’nde hükümdarlık yetkisi, Osmanoğulları ailesine ait olup, bu düşünce Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığını yitirdiği ana kadar devam etmiştir.
♦ Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığı 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasıyla sona ermiştir.
♦ Memlük Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dışında tüm Türk devletlerinde saltanat anlayışı vardır.
— Saltanatlık anlayışı, taht kavgalarına yol açmıştır.
İMPARATORLUK
— Geniş sınırlara sahip, çok uluslu devletlere imparatorluk denir.
— Osmanlı Devleti, Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan fetihlerle imparatorluk niteliği kazanmıştır.
— Osmanlı Devleti, bu çok uluslu yapıyı adaletli yönetim ve hoşgörü politikasıyla uzun yıllar bir arada tutmayı başarmıştır.
— 1789 Fransız Devrimi’nden sonra yaygınlaşan milliyetçilik düşüncesi, Osmanlı Devleti’nin çok uluslu (imparatorluk) yapısının bozulmasına yol açmıştır.
SOSYAL DEVLET
— Halkın temel ihtiyaçlarını karşılamayı görev sayan, toplumdaki alt gelir gruplarına yönelik çalışmalarda bulunan devletlere “sosyal devlet” denir.
♦ Türk tarihinde, tüm Türk devletleri sosyal devlettir.
— Osmanlı Devleti de dahil olmak üzere Türk-İslam devletlerinde halkın temel ihtiyaçları vakıflar tarafından karşılanmıştır.
MONARŞİK DEVLET
— Ülkenin tek kişi tarafından yönetilme şekline monarşi denir.
Mutlak Monarşi = Mutlakiyet
♦ Türkiye Cumhuriyeti dışındaki tüm Türk devletlerinde bu yönetim şekli uygulanmıştır.
— Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılda yaptığı siyasi ve hukuki düzenlemelerle (Sened-i İttifak, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, Kanun-i Esasi) monarşik devlet yapısında değişikliğe gitmiştir.
— 1876’da Kanun-i Esasi’nin yürürlüğe girmesiyle mutlak monarşiden, meşruti monarşiye geçmiş, böylelikle padişahın yanında halk da yönetimde söz sahibi olmuştur.
TEOKRATİK DEVLET
— Ülke yönetiminde dini esasların egemen olduğu yönetim şekline teokratik devlet denir.
— Osmanlı devlet yönetiminde ve hukuk anlayışında şer’i (dini) kurallar etkili olmuş, bu kuralların uygulanıp uygulanmadığı Şeyhülislam (müftü) tarafından denetlenmiştir.
— Yavuz Sultan Selim döneminde, halifelik makamının Osmanlı Devleti’ne geçmesi, devletin teokratik niteliğini daha da güçlendirmiştir.
♦ Osmanlı Devleti de dahil olmak üzere tüm Türk-İslam devletlerinde teokratik devlet anlayışı vardır.
MERKEZİYETÇİ DEVLET
— Egemenliğin tek merkezde toplandığı ve ülkenin tek merkezden yönetildiği devletlere “merkeziyetçi devlet” denir.
— Osmanlı Devleti’nde egemenlik hakkı padişaha ait olup, padişah ülkeyi merkezden atadığı, kendine bağlı yöneticiler aracılığıyla yönetmiştir.
— Osmanlı Devleti’nin;
- Padişah dışındaki diğer hanedan üyelerinin yönetimindeki etkinliğine son vermesi
- Güçlü aileleri yönetimden uzaklaştırarak yerlerine kapıkullarını (devşirmeleri) yerleştirmesi
- Başkentte çıkartılan kanunların ülkenin her yerinde, başkentten atanan yöneticiler tarafından uygulanması merkeziyetçi devlet anlayışının gereğidir.
