Noktalama İşaretleri Tyt Edebiyat

NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTA (.)

Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.

• Boş bir çuvalın ayakta durması zordur.
• Aleyhine dahi olsa doğruyu söyle.

Kısaltmalardan sonra konur.

• Cad.( cadde), doğ. (doğum) , kur. (kurmay), bşk. (başkan), sok. (sokak)

Sıra gösteren rakam ve harflerden sonra konur.

• Kitaplarınızda 54. sayfayı açınız.
• III. Selim çok iyi bir bestecidir.
• Dairemiz 3. kattaydı.

Ay, gün ve yıl gösteren rakamlar arasına konur.

• 17.07.2004’te bir yeğeni olmuştu.
• Lokantamızın açılışını 01.01.2018’de yapmayı tasarlıyoruz.

Saat ve dakika bildiren rakamların arasına konur.

• Her sabah 0630’da kalkıp spor yapar.
• Yarın akşam tam 21 .30’da buluşuyoruz, unutmayın.

Bölümleri, grupları sıralayan sayı veya harflerden sonra konur.

• Halk edebiyatı üç kolda incelenir:
  1. Anonim Halk Edebiyatı
  2. Aşık Edebiyatı
  3. Tasavvuf Edebiyatı

Sayıların kolay okunmasını sağlamak için basamakların arasına konur.

• Dönmesi için tam 2.500 gün geçmesi gerekecekti.

Bibliyografik künyelerde künye sonuna konur.

• Banarlı, Nihad Sami, Türkçenin Sırları, İstanbul, Kubbealtı Yayınları, 2012.

VİRGÜL (,)

Bir metinde sıralanan eş görevli sözcükleri veya sözcük gruplarını ayırmak için konur.

• Nereden geldiğini, nereye gittiğini, ne yapacağını bilen insandan korkulmaz.
• Eve giderken manava uğrayıp domates, salatalık, maydanoz ve roka aldım.

Sıralı cümlelerin arasına konur.

• Geldim, gördüm, gezdim.
• Sabah erkenden uyandı, sessizce evden çıktı, otobüse binip işe gitti.
• Elindekileri mutfağa bırak, odana git, piyano çalış.

Anlama güç katmak için yinelenen sözlerin arasına konur.

• Yeşil, o yemyeşil gözlerini görünce dilim tutulmuştu sanki.
• Sağlam, sapasağlam kollarıyla hiç yorulmadan saatlerce kürek çekmişti.

Hitap sözcüklerinden sonra konur.

• Sevgili Dostum,

Cümle içindeki seslenme sözcüklerinden sonra konur.

• Sevgi, sen bu kitabı okumuş muydun?
• Kaptan, artık çalışmaya biraz ara versen nasıl olur?

Yüklemden uzak kalmış özneden sonra konur.

• Yalancı, bacaları karartan is gibi insanın içini karartır.
• İyilik, insanları hak ettiklerinden fazla sevmektir.

Not: Metin içinde “ve, veya, yahut” bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz. Aynı şekilde metin içinde tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz.

• Hem çalışmıyorsun hem yüksek not almak istiyorsun.
• Gerek annen gerek sen beni hep mutlu ettiniz.

Vurgulanmak istenen ögeden sonra konur.

• Onun bana verdiği en değerli armağan, güvendi.
• Saatlerdir elinde tuttuğu şey, günlerdir aradığım küpenin tekiydi.

Adlaşmış sıfatlardan sonra bir ad daha gelirse bu iki sözcüğün sıfat tamlaması olmadığını belirtmek amacıyla aralarına konur.

• İhtiyar, kadının koluna girmiş zorlukla yürüyordu.
• Genç, kızın kulağına eğilmiş bir şeyler fısıldıyordu.

Not: Şart ekinden sonra virgül kullanılmaz

• Bursa’dan döndüyse seni de arayacaktır.

Ara sözlerin ve ara cümlelerin başına ve sonuna konur.

• Odasını toplamadığı için, sanki hep toplar ya, ona çok sinirlenmişti.
• Halamın büyük kızı, Amerika’da yaşayan, dün yurda temelli dönüş yaptı.

Bir addan önce gelen işaret zamirlerinden sonra konur. 

• O, sınıftan en son çıkmış.
• Bu, kapıyı çalıp kaçmış.

Not: Ara söz ile ara cümlelerin başında ve sonunda virgül kullanıldığı gibi, kısa çizgi de kullanılabilir.

İsimle soyadın yer değiştiği durumlarda iki sözcük arasına konur.

• Ayverdi, Sâmiha

Cümle başında onaylama bildiren “evet” ya da itiraz bildiren “hayır” gibi sözcüklerden sonra konur.

• Evet, sizi dinliyorum.
• Peki, bu kez seninle Adana’ya geleceğim.

Yazıda tırnak işareti ile gösterilmemiş aktarma cümlelerin sonuna konur. 

• Bunu da atlatacaksın, diyerek beni teselli ediyordu.
• Sana yarın akşam uğramak istiyorum, dedi.

Yazışmalarda yer isimlerini tarihlerden ayırmak için konur.

• 20 Mayıs 1998, İstanbul

Ünlem sözcüklerinden sonra konabilir. Bu durumda ünlem işareti cümle sonuna alınır.

•  Eyvah, defterimi anneannemde unutmuşum!
• Ah, kafamı duvara fena çarptım!

Not: Metin içinde zarf-fiil görevindeki sözcüklerden sonra noktalama işareti kullanılmaz. -ınca /-ince anlamında zarf—fiil görevinde kullanılan -mı ,-mi ekinden sonra da kullanılmaz.

• Bu işte de başarılı olarak bizleri sevindirdi.
• Kardeşim arkadaşını gördü mü sevinçten deliye dönüyordu.

NOKTALI VİRGÜL (;)

Ögeleri arasına virgül konmuş sıralı cümlelerin arasına konur.

• Seni buldum ,aşka doydum; seni yitirdim, hayata doydum.
• At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

Bir cümlede virgülle ayrılmış kümelerin veya değişik örneklerin arasına konur.

• Selim, Ali, Neslihan Beşiktaş’ı; Cengiz, Osman ve Aslı Fenerbahçe’yi tutuyordu.
• Ceviz, badem, fındığı anneme; çekirdek, incir ve üzümü de sana aldım.

İçerisinde virgül bulunan cümlelerde özneyi belli etmek için konur.

• Hollanda; Norveç, İsveç, Danimarka ve İzlanda’dan daha büyük bir ülkedir.
• Annem; babam, dayım ve halamı görmeye gitti.

İKİ NOKTA (:)

Örneklerle açıklanacak kurallardan ve açıklamalardan önce cümlenin sonuna konur.

• Pasta için şu malzemelere ihtiyacın olacak: şeker, un, vanilya, yumurta, süt ve kakao.
• İstanbul’u şiirlerinde işleyen pek çok şairimiz vardır: Yavuz Bülent Bakiler, Orhan Veli Kanık, Ziya Osman Saba, Yahya Kemal Beyatlı…

Aktarma cümlelerinde tırnak işaretinden önce konur.

• Konfüçyüs’ün şu sözü ne kadar düşündürücüdür: “Düşüncesiz öğrenme, boşa gitmiş bir çabadır.”
• Annem içeriden bana seslendi: “Akşam yemeği hazır, hadi gel.”

Bir metinde çizgi ya da tırnak ile gösterilen karşılıklı konuşmaların başlayacağını ve ardından devamını bildiren sözcüklerden sonra konur.

• Hasan bir an dalgınlığından ana diliyle sordu:
  — Çiviler ağzına batmaz mı senin?

Matematikte bölme işleminde bölünenle bölen arasına konur.

• 100:25=4

Genel ağ adreslerinde kullanılır.

• https://www.eokultv.com/

ÜÇ NOKTA (…)

Olaylar, durumlar, nitelikler, adlar sayıldıktan sonra “buna benzer, bunun gibi” anlamını vermek için konur.

• Bahçesinde birçok çiçek vardı: sardunya, papatya, menekşe, hanımeli…
• Çantasına aklına gelen her şeyi koymuş: tarak, defter, rimel, kolonya…

Sözün bilinçli bir şekilde kesildiği yerlere konur.

• — Yarınki sınava çalıştın mı?
  — Hayır.
  — İyi ama…

Metin içinde belirtilmeyen, belirtilmek istenmeyen sözcüklerin yerine konur.

• Doğduğu topraklar olan …’deki gençler hiç böyle giyinmezdi.

Cümlenin tamamlanmadığı, yorumun okuyucuya bırakıldığı yerlerde kullanılır.

• Seni düşünmek öyle güzel şey ki…

Bir metinde alıntılanan bölümden sonra veya önce metnin devamı olduğunu göstermek için konur.

• (…)
  Soluğumu duyuyorum ara sıra, bir onu duyuyorum
  Duymuyorum belki de, biliyorum yalnızca
  Ayaklarımın altında yaban naneleri, kekikler

Kaba sayılan, yazılması istenmeyen sözlerin yerine konur.

• Ağzından çıkan … lafından sonra salonda herkes donakaldı.

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.

• Hey, sana söylüyorum! Baksana buraya be!..

SORU İŞARETİ (?)

Soru bildiren cümle veya sözcüklerin sonuna konur.

• Biz bu şafak vaktinin neresindeyiz?
• Geldin mi?

Sözde soru cümlelerinin sonuna konur.

• Bunu bana nasıl yaparsın?

Metin içinde verilen bilgilerin kesin olmadığını belirtmek için ayraç içinde kullanılır.

• Bazı kaynaklar bu aletin Orta Çağ’da (?) icat edildiğini iddia eder

Bilinmeyen yer, tarih bilgilerinde konur.

• Yunus Emre (1240?-1320)
  Karacaoğlan, doğum yeri (?)