Canlıların yaşamsal faaliyetlerini sürdürmesi için gerekli olan tüm kimyasal tepkimeler **metabolizma** olarak adlandırılır. Metabolizma, iki ana kısımdan oluşur: büyük moleküllerin parçalanarak enerji açığa çıkarıldığı yıkım reaksiyonları olan **katabolizma** ve bu enerji kullanılarak yeni moleküllerin sentezlendiği yapım reaksiyonları olan **anabolizma**. Hücreler, katabolik süreçlerle (özellikle hücresel solunum) besinlerden elde ettikleri enerjiyi, tüm metabolik reaksiyonlar için genel bir enerji kaynağı olan **ATP (Adenozin Trifosfat)** molekülüne depolarlar. Bu nedenle ATP, hücrenin enerji para birimi olarak bilinir. Bir bireyin günlük enerji harcaması, bazal metabolizma hızı, fiziksel aktivite düzeyi ve termik etki gibi faktörlerin toplamıdır. Metabolizma hızı; yaş, cinsiyet, genetik yapı, hormonlar ve vücut kompozisyonu gibi birçok faktörden etkilenir. Vücuttaki enerji dengesi, alınan enerji (besinler) ve harcanan enerji arasındaki ilişkiye bağlıdır ve bu denge, vücut ağırlığının korunmasında veya değişmesinde anahtar rol oynar. Böylece metabolizma, hücrelerin enerji üretimi ve kullanımı arasındaki karmaşık ama düzenli ilişkiyi yöneten merkezi sistemdir.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Metabolizma sürecinde büyük moleküllerin daha küçük moleküllere parçalanarak enerji (ATP) açığa çıkarıldığı reaksiyonlara ne ad verilir?
A) Anabolizma
B) Katabolizma
C) Homeostazi
D) Fermantasyon

Doğru Cevap: B
Çözüm: **Katabolizma**, yıkım reaksiyonlarını (örneğin, hücresel solunum) içerir. Bu süreçte kompleks moleküller parçalanarak enerji serbest bırakılır.

2. Hücrenin enerji para birimi olarak kabul edilen ve metabolik reaksiyonlarda doğrudan kullanılan molekül hangisidir?
A) Glikoz
B) ADP
C) ATP
D) NAD+

Doğru Cevap: C
Çözüm: **ATP (Adenozin Trifosfat)**, yüksek enerjili fosfat bağları sayesinde hücrenin tüm anabolik ve diğer enerji gerektiren süreçleri için anlık enerji sağlar.

3. Bir canlının tam dinlenme halinde, yaşamını sürdürmek için harcadığı minimum enerji miktarı aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade edilir?
A) Fiziksel aktivite düzeyi
B) Bazal metabolizma hızı
C) Termik etki
D) Enerji dengesi

Doğru Cevap: B
Çözüm: **Bazal metabolizma hızı (BMH)**, uyanık, dinlenme halindeki bir bireyin vücut fonksiyonlarını (nefes alma, kan dolaşımı, beyin faaliyeti vb.) sürdürmek için harcadığı enerjidir.

4. Aşağıdaki faktörlerden hangisi, metabolizma hızını artırıcı etki yapar?
A) Uyku
B) Yaşın ilerlemesi
C) Soğuk havaya maruz kalma
D) Kas kütlesinin azalması

Doğru Cevap: C
Çözüm: Soğuk havada vücut, çekirdek sıcaklığını korumak için metabolizma hızını artırır. Uyku, yaşın ilerlemesi ve kas kütlesinin azalması ise metabolizma hızını düşüren faktörlerdir.

5. Vücudun enerji ihtiyacını karşılamak için besinlerin kullanılması ve depolanması süreci, metabolizmanın hangi yönünü gösterir?
A) Sadece anabolik süreçler
B) Sadece katabolik süreçler
C) Katabolizma ve anabolizma arasındaki denge
D) Sadece bazal metabolizma

Doğru Cevap: C
Çözüm: Besinlerin yıkımı (katabolizma) ve fazlasının depolanması (anabolizma), vücuttaki enerji dengesini korumak için bir arada çalışan metabolik süreçlerdir.

6. Aşağıdaki hormonlardan hangisi, metabolizma hızını doğrudan etkileyen ve termojenik (ısı üretici) etkiye sahip olan bir hormondur?
A) İnsülin
B) Tiroksin
C) Adrenalin
D) Glukagon

Doğru Cevap: B
Çözüm: Tiroid bezinden salgılanan **tiroksin** hormonu, vücudun genel metabolizma hızını kontrol eder ve sıcaklık üretimini artırır.

7. Bir bireyde alınan enerji miktarı, harcanan enerji miktarından fazla ise, aşağıdaki durumlardan hangisi gerçekleşir?
A) Vücut ağırlığı korunur.
B) Vücut ağırlığı azalır.
C) Vücut ağırlığı artar.
D) Bazal metabolizma hızı düşer.

Doğru Cevap: C
Çözüm: Enerji dengesi pozitif olduğunda (alınan > harcanan), vücut fazla enerjiyi yağ olarak depolar ve bu durum kilo alımına yol açar.

8. Hücre, enerji ihtiyacını karşılamak için besinleri hangi sırayla kullanmayı tercih eder?
A) Yağlar $\rightarrow$ Proteinler $\rightarrow$ Karbonhidratlar
B) Proteinler $\rightarrow$ Karbonhidratlar $\rightarrow$ Yağlar
C) Karbonhidratlar $\rightarrow$ Yağlar $\rightarrow$ Proteinler
D) Yağlar $\rightarrow$ Karbonhidratlar $\rightarrow$ Proteinler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Hücreler, enerji için ilk olarak kolay parçalanan karbonhidratları kullanır. Depoları tükenince yağlara, o da yetersiz kalırsa proteinlere geçer.

9. Aşağıdakilerden hangisi, katabolik bir süreçtir?
A) Glikojen sentezi
B) Fotosentez
C) Protein sindirimi
D) Nükleik asit sentezi

Doğru Cevap: C
Çözüm: Protein sindirimi, büyük protein moleküllerinin daha küçük amino asitlere parçalanması olayıdır ve bir katabolizma örneğidir.

10. Bir molekül yağın oksijenli solunumla parçalanması, aynı miktardaki glikoza göre neden daha fazla enerji verir?
A) Daha az su oluşturduğu için
B) Daha az oksijen gerektirdiği için
C) Daha fazla karbon atomu içerdiği için
D) Daha fazla hidrojen atomu içerdiği için

Doğru Cevap: D
Çözüm: Yağ molekülleri, karbonhidratlara kıyasla daha fazla hidrojen atomu içerir. Solunum sırasında bu hidrojenler ETS’ye aktarılarak daha fazla ATP sentezlenmesini sağlar.

11. Vücudun harcadığı enerjinin yaklaşık %60’ını oluşturan ve yaş, cinsiyet gibi faktörlerden etkilenen metabolizma türü hangisidir?
A) Fiziksel aktivite
B) Termik etki
C) Bazal metabolizma
D) Anabolizma

Doğru Cevap: C
Çözüm: Bazal metabolizma hızı, vücudun enerji harcamasının en büyük bölümünü oluşturur ve temel yaşamsal faaliyetleri kapsar.

12. ATP’nin yapısında aşağıdaki moleküllerden hangisi bulunmaz?
A) Adenin bazı
B) Riboz şekeri
C) Deoksiriboz şekeri
D) Fosfat grupları

Doğru Cevap: C
Çözüm: ATP, Adenin, Riboz şekeri ve 3 fosfat grubundan oluşur. Deoksiriboz şekeri ise DNA’nın yapısında bulunur.

13. Aşırı kilolu bir bireyde metabolizma hızını etkileyen faktörlerden hangisinin artması beklenir?
A) Tiroksin hormonu salgısı
B) Kas kütlesi
C) Fiziksel aktivite düzeyi
D) Vücut ısısı

Doğru Cevap: B
Çözüm: Aşırı kilolu bireylerde yağ kütlesi fazla olsa da, metabolik olarak daha aktif olan kas kütlesinin de artması beklenir, bu da bazal metabolizma hızını artırır.

14. Aşağıdaki organlardan hangisi, vücuttaki metabolik süreçlerin düzenlenmesinde anahtar rol oynar ve kan şekerini kontrol eder?
A) Böbrek
B) Akciğer
C) Karaciğer
D) Kalp

Doğru Cevap: C
Çözüm: Karaciğer, kan şekerini düzenlemek (glikozun depolanması ve serbest bırakılması) dahil olmak üzere yüzlerce metabolik faaliyeti kontrol eder.

15. Enerji-metabolizma ilişkisinde, anabolizma ve katabolizma arasındaki denge bozulursa ne gibi sonuçlar ortaya çıkabilir?
A) Sadece kilo alımı
B) Sadece kilo kaybı
C) Kilo alımı veya kilo kaybı gibi vücut ağırlığı sorunları
D) Vücut ısısının kontrolsüz artışı

Doğru Cevap: C
Çözüm: Anabolizma ve katabolizma arasındaki dengesizlik (alınan enerjinin harcanandan fazla veya az olması), vücut ağırlığında artışa veya azalışa yol açar.