İnsanda sindirim, besinlerin parçalanmasıyla sona ermez. Parçalanan bu besinlerin vücut tarafından kullanılabilmesi için kana veya lenf sistemine geçmesi gerekir. Bu işleme emilim denir. Emilimden sonra besinler, vücudun ihtiyaç duyduğu hücrelere ve dokulara taşınır.

Emilimin Gerçekleştiği Yerler

Sindirilmiş besinlerin emilimi, sindirim kanalının farklı bölgelerinde gerçekleşir, ancak emilimin en yoğun olduğu yer ince bağırsaklardır.

• Midede Emilim: Midede çok az miktarda emilim gerçekleşir. Alkol, bazı ilaçlar ve az miktarda su gibi küçük moleküller emilebilir.
• İnce Bağırsakta Emilim: İnce bağırsak, besin emilimi için en uygun organdır. İç yüzeyindeki villus ve mikrovillus adı verilen parmak benzeri çıkıntılar sayesinde emilim yüzeyi 600 kat artar. Bu yapılar, besinlerin hızlı ve etkili bir şekilde emilmesini sağlar.
• Kalın Bağırsakta Emilim: Kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez. Ancak sindirimden arta kalan su, mineraller ve vitaminler (özellikle B ve K vitaminleri) burada emilir.

Besinlerin Emilim ve Taşınma Yolları

Sindirilen besinler, iki farklı yolla emilir ve taşınır:

1. Kan Dolaşımı Yoluyla Taşınanlar

• Emilen Besinler: Glikoz, amino asitler, B ve C grubu vitaminleri ve mineraller.
• Taşınma Yolu: Bu moleküller, ince bağırsak villuslarındaki kılcal damarlar tarafından emilir. Daha sonra kapı toplardamarı (portal ven) aracılığıyla karaciğere taşınır. Karaciğer, kan şekerini düzenleyerek glikozun fazlasını glikojen olarak depolar ve zararlı maddeleri etkisiz hale getirir. Son olarak bu besinler, karaciğer toplardamarı ile genel kan dolaşımına katılır ve tüm vücut hücrelerine taşınır.

2. Lenf Dolaşımı Yoluyla Taşınanlar

• Emilen Besinler: Yağ asitleri, gliserol ve yağda çözünen vitaminler (A, D, E, K).
• Taşınma Yolu: Bu moleküller, ince bağırsak villuslarındaki lenf kılcalları (lakteal) tarafından emilir. Daha sonra bir araya gelerek peke sarnıcı ve göğüs kanalı yoluyla sol köprücük altı toplardamarına dökülür ve buradan kan dolaşımına katılır. Yağların bu şekilde taşınmasının sebebi, büyük moleküllerden oluşmaları ve kana doğrudan karışamamalarıdır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru: Aşağıdaki moleküllerden hangisi ince bağırsakta emildikten sonra kapı toplardamarı ile karaciğere taşınmaz?

A) Amino asit B) Glikoz C) Gliserol D) Fruktoz E) B grubu vitaminleri

Çözüm: Amino asitler, glikoz, fruktoz ve B grubu vitaminleri suda çözünür ve kana karışarak kapı toplardamarıyla karaciğere taşınır. Yağların sindirim ürünü olan gliserol ise lenf dolaşımıyla taşınır. Doğru Cevap: C

2. Soru: İnsanda besinlerin emilim yüzeyini artırarak emilimi daha verimli hale getiren yapılar hangileridir?

A) Mide kasları B) Peristaltik hareketler C) Villus ve mikrovillus D) Safra kesesi E) Gırtlak kapağı

Çözüm: İnce bağırsağın iç yüzeyinde bulunan parmak benzeri villus ve bu villusların yüzeyindeki daha küçük çıkıntılar olan mikrovilluslar, besinlerin kana ve lenfe emilimini sağlamak için yüzey alanını maksimum seviyeye çıkarır. Doğru Cevap: C

3. Soru: Yağların sindirim ürünlerinin taşınma yoluyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Yağ asitleri lenf kılcalları tarafından emilir. B) Lenf damarlarıyla taşınırlar. C) Peke sarnıcı ve göğüs kanalından geçerler. D) En son karaciğer toplardamarına katılarak dolaşıma girerler. E) Sol köprücük altı toplardamarı aracılığıyla kana karışırlar.

Çözüm: Yağların sindirim ürünleri (yağ asitleri, gliserol) lenf dolaşımına katılır ve peke sarnıcı ile göğüs kanalını takip eder. Son olarak sol köprücük altı toplardamarı aracılığıyla genel kan dolaşımına katılırlar. Karaciğer toplardamarı, sindirim ürünlerinin kapı toplardamarıyla karaciğere geldikten sonra kan dolaşımına katıldığı yoldur ve yağların taşınma yoluyla ilişkili değildir. Doğru Cevap: D

4. Soru: İnsan sindirim sisteminde, besinlerin büyük bir kısmının emildiği organ aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mide B) Yemek borusu C) Kalın bağırsak D) İnce bağırsak E) Ağız

Çözüm: Besinlerin kimyasal sindirimi ve emilimi büyük oranda ince bağırsakta gerçekleşir. İnce bağırsak, sindirilen glikoz, amino asit, yağ asitleri ve vitaminlerin çoğunu emerek dolaşıma katar. Doğru Cevap: D

5. Soru: Bir birey, yağlı bir yemek yedikten sonra sindirim sonucu oluşan yağ asitleri ve gliserol molekülleri, emildikten sonra hangi yolu izler?

A) İnce bağırsak → Kapı toplardamarı → Karaciğer B) İnce bağırsak → Lenf kılcalları → Peke sarnıcı C) Mide → Lenf damarları → Kalp D) Kalın bağırsak → Kan kılcalları → Karaciğer E) İnce bağırsak → Kan kılcalları → Karaciğer

Çözüm: Yağların sindirim ürünleri (yağ asitleri ve gliserol), ince bağırsaktaki lenf kılcalları tarafından emilir. Bu emilimden sonra peke sarnıcı ve göğüs kanalına taşınırlar. Doğru Cevap: B