Her yerleşme, insanların yaşamlarını sürdürmek için bir dizi ekonomik ve sosyal faaliyetin merkezi haline gelmiştir. Bir yerleşmenin, diğerlerinden ayrılan ve onun karakterini belirleyen başlıca ekonomik ve sosyal faaliyetine **fonksiyon** denir. Tarih boyunca yerleşmelerin fonksiyonları, doğal kaynaklara (tarım, madencilik), coğrafi konuma (liman, ticaret yolu kavşağı), stratejik öneme (askeri, idari) veya kültürel özelliklere (dini, eğitim) bağlı olarak şekillenmiştir. Örneğin, bir yerleşim yeri sadece bir **tarım kenti** olarak ortaya çıkabilirken, zamanla gelişen sanayi faaliyetleriyle bir **sanayi kenti** haline gelebilir. Bir yerleşme, birden fazla fonksiyona da sahip olabilir (örneğin, hem liman hem de ticaret kenti gibi). Fonksiyonlarına göre yerleşmeler, **idari kentler** (başkentler), **ticaret kentleri** (New York, Şangay), **sanayi kentleri** (Essen, Detroit), **liman kentleri** (Hamburg, İstanbul), **dini kentler** (Mekke, Kudüs), **maden kentleri** (Zonguldak), **turizm kentleri** (Antalya, Paris), **eğitim kentleri** (Oxford, Cambridge) ve **askeri kentler** gibi çeşitli gruplara ayrılır. Bu fonksiyonlar, bir yerleşmenin nüfus yapısını, ekonomik dinamiklerini ve mekânsal gelişimini doğrudan etkiler. Bu test, yerleşmelerin farklı fonksiyonlarını ve bu fonksiyonların oluşum nedenlerini anlamanıza yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki yerleşim birimlerinden hangisi, daha çok “dini” fonksiyonuyla öne çıkmaktadır?

A) Paris (Fransa)
B) Mekke (Suudi Arabistan)
C) New York (ABD)
D) Zonguldak (Türkiye)
E) Tokyo (Japonya)

Çözüm:
Mekke, İslam dininin en kutsal şehri olması nedeniyle, dünya genelinde en önemli **dini fonksiyona** sahip yerleşimlerden biridir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 2:

Bir yerleşmenin, bulunduğu konumda demiryolu, karayolu ve denizyolu hatlarının kesişmesi sonucunda hızla büyümesi, o yerleşmenin hangi fonksiyonunu geliştirmiştir?

A) İdari fonksiyon
B) Sanayi fonksiyonu
C) Madencilik fonksiyonu
D) Ulaşım ve ticaret fonksiyonu
E) Dini fonksiyon

Çözüm:
Ulaşım ağlarının kesişim noktaları, malların ve insanların kolayca transfer edildiği alanlar olduğu için, bu tür yerleşmelerin **ulaşım ve ticaret fonksiyonu** gelişir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdaki şehirlerden hangisi, hem bir idari başkent hem de önemli bir sanayi ve ticaret merkezidir?

A) Ankara (Türkiye)
B) Washington D.C. (ABD)
C) Londra (İngiltere)
D) Berlin (Almanya)
E) Brasilia (Brezilya)

Çözüm:
Londra, hem Birleşik Krallık’ın başkenti (idari fonksiyon) hem de bir finans, ticaret ve sanayi merkezi (ekonomik fonksiyonlar) olması nedeniyle çok fonksiyonlu bir şehre örnektir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Bir yerleşmenin çevresindeki toprakların verimli olması ve su kaynaklarının bol olması, o yerleşmenin hangi fonksiyonunun gelişmesinde en etkili faktördür?

A) Maden fonksiyonu
B) Askeri fonksiyonu
C) Tarım fonksiyonu
D) Turizm fonksiyonu
E) Eğitim fonksiyonu

Çözüm:
Verimli topraklar ve bol su, tarımsal faaliyetler için temel koşullardır. Bu durum, yerleşmenin ana fonksiyonunun **tarım** olmasını sağlar.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

“Bir bölgenin jeotermal enerji kaynaklarına sahip olması veya sıcak su kaynaklarının bulunması, o bölgedeki yerleşmelerin fonksiyonunu turizme yönlendirebilir.” Bu durum, aşağıdaki turizm türlerinden hangisiyle en çok ilişkilidir?

A) Yayla turizmi
B) İnanç turizmi
C) Kaplıca turizmi
D) Kış turizmi
E) Ekolojik turizm

Çözüm:
Sıcak su kaynaklarının bulunduğu yerlerde, termal tesisler kurulur ve bu durum **kaplıca turizminin** gelişmesine yol açar.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdaki şehirlerden hangisi, bir maden kentidir?

A) Ankara
B) İstanbul
C) Zonguldak
D) Antalya
E) İzmir

Çözüm:
**Zonguldak**, çevresindeki taş kömürü yatakları nedeniyle maden fonksiyonuyla kurulmuş ve gelişmiş bir şehirdir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Aşağıdaki yerleşme fonksiyonlarından hangisi, bir liman kentinin gelişmesinde en önemli role sahiptir?

A) Askeri faaliyetler
B) Ticaret ve ulaşım
C) Dini merkez olması
D) Eğitim kurumlarının yoğunluğu
E) Maden kaynakları

Çözüm:
Bir liman, uluslararası ve ulusal **ticaret ile ulaşım** ağlarının kilit noktasıdır. Bu nedenle bir liman kentinin temel fonksiyonu, ticaret ve ulaşımdır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 8:

Bir yerleşmenin fonksiyonunun “eğitim” olarak adlandırılması için en önemli ölçüt nedir?

A) Çok sayıda öğrencinin bulunması
B) Uluslararası düzeyde tanınmış üniversitelerin olması
C) Nüfusun genç olması
D) Sadece bir üniversitenin bulunması
E) Okuma-yazma oranının yüksek olması

Çözüm:
Bir yerleşmenin eğitim fonksiyonuna sahip olması, sadece öğrenci sayısına bağlı değildir. Oxford ve Cambridge gibi şehirler, dünya çapında tanınmış üniversitelere ev sahipliği yaparak bu fonksiyonun belirginleşmesini sağlar.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 9:

Türkiye’de aşağıdaki şehirlerden hangisi, diğerlerinden farklı bir fonksiyonla öne çıkmaktadır?

A) İstanbul
B) İzmir
C) Mersin
D) İzmit
E) Erzurum

Çözüm:
İstanbul, İzmir ve Mersin önemli birer **liman ve ticaret kentiyken**; İzmit bir **sanayi kentidir**. **Erzurum** ise daha çok **tarım, hayvancılık ve kış turizmi** fonksiyonuyla öne çıkan bir kenttir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 10:

Bir yerleşmenin fonksiyonu, zamanla aşağıdaki olaylardan hangisiyle birlikte değişebilir?

A) Mevcut ulaşım ağının kapatılması
B) Bir maden yatağının keşfedilmesi
C) İklim koşullarının değişmesi
D) Nüfusun azalması
E) Hepsi

Çözüm:
Ulaşım yollarının kapanması, yeni maden yataklarının keşfi, iklim değişiklikleri (örneğin kuraklık) veya nüfusun azalması gibi faktörler, bir yerleşmenin ekonomik yapısını ve dolayısıyla fonksiyonunu değiştirebilir. Bu nedenle hepsi fonksiyon değişimine neden olabilir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 11:

Aşağıdaki kentlerden hangisinin fonksiyonu, daha çok “turizm” ile ilişkilidir?

A) Essen (Almanya)
B) Venedik (İtalya)
C) New York (ABD)
D) Rotterdam (Hollanda)
E) Manchester (İngiltere)

Çözüm:
**Venedik**, tarihi ve kültürel zenginliği, kanalları ve gondollarıyla dünya çapında bir **turizm kenti** olarak tanınır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 12:

Aşağıdaki yerleşme fonksiyonlarından hangisi, o yerleşmenin savunma ve stratejik konumuyla en çok ilişkilidir?

A) Sanayi
B) Madencilik
C) İdari
D) Askeri
E) Ticaret

Çözüm:
Bir yerleşmenin, ülkenin sınırlarını veya önemli bir bölgesini korumak amacıyla kurulması ve gelişmesi, onun **askeri fonksiyonu** ile ilgilidir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 13:

İstanbul’un “ticaret kenti” fonksiyonuna sahip olmasının en önemli nedeni nedir?

A) Tarihi zenginliklerinin olması
B) Türkiye’nin başkenti olması
C) Jeotermal kaynaklarının bol olması
D) Sanayi tesislerinin yoğun olması
E) Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan stratejik bir konumda olması

Çözüm:
İstanbul’un, Asya ve Avrupa kıtaları arasında bir köprü görevi görmesi, deniz ve kara yollarının kesişim noktası olması, onun bir **ticaret merkezi** olarak gelişmesini sağlamıştır.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 14:

Bir yerleşmenin, nüfusun büyük bir kısmının fabrikalarda çalışması ve ekonomisinin sanayi üretimine dayanması, o yerleşmenin hangi fonksiyonuna işaret eder?

A) İdari
B) Ticaret
C) Madencilik
D) Sanayi
E) Turizm

Çözüm:
Fabrikaların ve sanayi üretiminin yaygın olduğu yerleşmeler, **sanayi kenti** olarak adlandırılır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 15:

Aşağıdaki yerleşim fonksiyonlarından hangisi, bir yerleşmenin kuruluşunda veya gelişmesinde en az etkilidir?

A) Turizm
B) Liman
C) Sanayi
D) Tarihi ve kültürel
E) Siyasi

Çözüm:
Bu soru biraz yanıltıcı olabilir. Tüm bu fonksiyonlar bir yerleşmenin kuruluşunda veya gelişmesinde etkilidir. Ancak, doğrudan yerleşmenin kendisini kurmak için nadiren tek başına bir faktör olan “siyasi” fonksiyon, genellikle hali hazırda bir yerleşme varken sonradan eklenir. Örneğin bir yerleşim yeri, sanayi, liman veya tarihi özelliği nedeniyle gelişir ve sonradan başkent (siyasi merkez) olarak belirlenebilir.
Doğru cevap E şıkkıdır.