Dayton Antlaşması

14 Aralık 1995’te Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Slobodan Miloseviç, Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franyo Tucman ve eski Bosna – Hersek Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegovic arasında imzalanarak Bosna Savaşı sona erdirilmiş ve Bosna – Hersek Devleti’nin yapısı bu antlaşma ile belirlenmiştir.

İzzetbegoviç, 1992—1995 Bosna Savaşı ve sonrasında Bosna – Hersek’in Yugoslavya’dan bağımsızlığını kazanmasında büyük bir rol üstlenmiştir. 19 Ekim 2003’te Saraybosna’da vefat etmiştir.

1992 – 1995 yılları arasındaki bu olaylarda uluslararası Kızılhaç örgütünün verilerine göre 35.000’ni çocuk olmak üzere 312.000 kişi hayatını kaybetmiş ve 2 milyon Boşnak evini terk etmiştir. Hâlâ 28.000 Bosnalı’nın izine ulaşılamamıştır.

Yugoslavya’nın parçalanması sonrası kurulan devletlerden Hırvatistan AB’ye üye olurken; NATO’nun genişleme sürecinde 2004’te Slovanya, 2009’da Hıwatistan NATO’ya üye olmuştur. Makedonya ise Yunanistan’ın vetosundan dolayı NATO’ya girememiştir.

Bilgi:

1992-1995 arası Bosna – Hersek’te yaşanan katliamın bilançosu:

• Tahmini olarak 102.622 kişi hayatını yitirdi.
• Ölenlerin %83’i Boşnak, %10’u Sırp, %5’i Hırvat’tı.
• Nüfusun yarıdan fazlası yerinden edildi ve evsiz kaldı.
• Yaklaşık 1,2 milyon kişi mülteci konumuna düştü.
• Mültecilerin yarım milyonu komşu ülkelere, geri kalan 700.000 Bosnalı da Batı Avrupa ülkelerine sığındı.
• Çatışmaların yarattığı ortamda demografik yapı bozuldu. Ülkedeki hiçbir kent ve kasaba savaştan önce sahip olduğu etnik çeşitliliği koruyamadı.

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:

Dayton Antlaşması (1995) aşağıdaki sorunlardan hangisine çözüm getirmek amacıyla imzalanmıştır?
A) Filistin-İsrail çatışması
B) Bosna Savaşı
C) Körfez Savaşı
D) Kosova Krizi
E) Soğuk Savaş’ın sona ermesi

Çözüm:
Dayton Antlaşması, Bosna Savaşı’nı (1992-1995) sona erdirmek ve Bosna-Hersek’in siyasi yapısını düzenlemek amacıyla imzalanmıştır.
Doğru Cevap: B

---

Soru 2:

Dayton Antlaşması’yla Bosna-Hersek’in yönetim yapısı nasıl düzenlenmiştir?
A) Üniter devlet yapısı benimsenmiştir.
B) Federatif sistemle iki entite oluşturulmuştur.
C) Tamamen bağımsız küçük devletlere bölünmüştür.
D) Birleşmiş Milletler himayesine alınmıştır.
E) Sırbistan’a bağlı özerk bir bölge haline getirilmiştir.

Çözüm:
Dayton Antlaşması ile Bosna-Hersek;

• Boşnak-Hırvat Federasyonu ve
• Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska)
  olmak üzere iki entiteye ayrılmıştır. Ayrıca merkezi bir hükümet oluşturulmuştur.
  Doğru Cevap: B

---

Soru 3:

Aşağıdakilerden hangisi Dayton Antlaşması’nın sonuçlarından biri değildir?
A) Bosna-Hersek’te savaşın sona ermesi
B) NATO’nun barış gücü olarak bölgede konuşlandırılması
C) Etnik temizlik politikalarının tamamen ortadan kalkması
D) Sırp Cumhuriyeti’nin tanınması
E) Bosna’da üç etnik gruba (Boşnak, Sırp, Hırvat) siyasi haklar verilmesi

Çözüm:
Dayton Antlaşması savaşı sona erdirmiş ve barışı sağlamıştır. Ancak etnik gerilimler tamamen ortadan kalkmamış, zaman zaman siyasi krizler yaşanmıştır.
Doğru Cevap: C

---

Soru 4:

Dayton Antlaşması’nın imzalanmasında aşağıdaki devletlerden hangisinin arabuluculuğu etkili olmuştur?
A) Rusya
B) Fransa
C) Almanya
D) Türkiye
E) ABD

Çözüm:
Dayton Antlaşması, ABD’nin öncülüğünde (özellikle dönemin ABD Başkanı Bill Clinton’ın çabalarıyla) Dayton’da (Ohio) imzalanmıştır.
Doğru Cevap: E

---

Soru 5:

Dayton Antlaşması’yla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Kosova’nın bağımsızlığını tanımıştır.
B) Bosna-Hersek’teki tüm etnik gruplar tek bir yönetim altında birleşmiştir.
C) NATO, barışı korumak için bölgeye asker göndermiştir.
D) Yugoslavya’nın dağılma sürecini başlatmıştır.
E) Sırbistan, Bosna-Hersek’i tamamen ilhak etmiştir.

Çözüm:
Dayton Antlaşması’ndan sonra NATO (IFOR ve sonrasında SFOR) barış gücü olarak Bosna’da konuşlandırılmıştır. Diğer seçenekler yanlıştır:

• Kosova’nın bağımsızlığı 2008’de ilan edilmiştir.
• Bosna’da iki entite oluşturulmuştur, tam birlik sağlanmamıştır.
• Yugoslavya’nın dağılması Dayton’dan önce başlamıştır.
• Sırbistan, Bosna’yı ilhak etmemiştir.
  Doğru Cevap: C