1. Basıncın Erime ve Donmaya Etkisi

Kışın kar yağdığında yollar buz tutar. Buzun (karın) deniz seviyesinde erime sıcaklığı 0°C olmasına rağmen kışın hava sıcaklığı sıfırın altında olduğundan buzlar erimez. Ancak buz üzerinden araçlar geçince basıncın etkisiyle buzun daha çabuk eridiğini görürüz.

Hava sıcaklığı sıfırın altında -1°C, -2°C civarlarında iken buza basınç uygulanınca buzun erime noktası düşüyor. Yani buz sıfırın altındaki bir sıcaklıkta da eriyebiliyor.

SONUÇ: Kar ya da buz üzerine basınç uygulanırsa erime noktası düşer. Basınç azalırsa erime noktası yükselir.

2. Basıncın Kaynamaya Etkisi

Isıtılan bir sıvının buhar basıncı atmosfer basıncına eşit olduğu anda kaynamaya başlar. Düdüklü tencerede kabın ağzı kapalı olduğu için kaynama noktası yüksek olur. Buhar basıncının anması kaynama noktasını 110°C veya 120°C lere yükseltir. Böylece yemek daha çabuk ve iyi pişer.

Tablo 1 de gösterildiği gibi yerleşim yerlerinin deniz seviyesine yüksekliği arttıkça atmosfer basıncı düşer. Dolayısıyla kaynama sıcaklığı da düşer. İstanbul’da su 100°C de kaynarken Uludağ’da 88°C de kaynar. Eğer Dünya’mızda atmosfer basıncı yani atmosfer olmasaydı bütün sular kaynayarak buharlaşırdı. Bazı gezegenlerde suyun olmamasının nedeni atmosferin olmayışıdır.

SONUÇ: Basınç kaynamaya etki eder. Basınç artarsa kaynama sıcaklığı artar. Basınç azalırsa kaynama sıcaklığı azalır.

3. Basıncın Buharlaşmaya Etkisi

Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz haline geçmesi olayına buharlaşma denir. Buharlaşma her sıcaklıkta olabilir. Açık hava basıncı buharlaşmaya ve buharlaşma hızına etki eder.

Yıkanmış çamaşırlar rüzgarlı havada rüzgarsız havaya göre daha çabuk kurur. Rüzgar hızı arttıkça açık hava basıncı azalır. Açık hava basıncı azalınca buharlaşma hızı artar.

Banyodan çıktıktan sonra ıslak saçlarımızı saç kurutma makinesiyle kuruturuz. Saç kurutma makinesiyle hava akımı sağlanır. Hava hızlandıkça açık hava basıncı düşer ve böylece buharlaşma hızlanır. Islak saçların kurutulması hızlandırılmış olur.

Sonraki konumuz Gaz Basıncı konusudur.

Gaz Basıncı konusuna gitmek için tıklayın.

Harika bir fikir! Soruların hepsini aynı sayfada görmek, konuları bir bütün olarak değerlendirmenize yardımcı olacaktır. İşte “Basıncın Hal Değişimine Etkisi” konusuyla ilgili 10. sınıf Fizik seviyesinde hazırladığım 5 çözümlü test sorusu:

---

Çözümlü Test Soruları

1. Soru Dış basıncın artırılması, suyun hal değişimi üzerinde nasıl bir etki yapar?

A) Buzun erime sıcaklığı yükselir. B) Suyun donma sıcaklığı düşer. C) Suyun kaynama sıcaklığı düşer. D) Suyun buharlaşma hızı azalır.

Doğru Cevap: B

• Çözüm: Basınç arttığında, suyun donma sıcaklığı düşer çünkü donma sırasında suyun hacmi artar ve artan basınç bu hacim artışını engellemeye çalışır. Buz, eridiğinde hacmi azalan istisnai bir maddedir, bu nedenle basınç arttığında erime noktası düşer. Kaynama sıcaklığı ise dış basınç arttığında yükselir.

---

2. Soru Bir sıvının kaynama noktası, dış basınç ile nasıl bir ilişki içindedir?

A) Kaynama noktası düşer. B) Kaynama noktası yükselir. C) Erime noktası yükselir. D) Donma noktası değişmez.

Doğru Cevap: B

• Çözüm: Dış basınç arttıkça sıvının buharlaşması zorlaşır, bu da kaynama noktasının yükselmesine neden olur. Düdüklü tencereler bu prensiple çalışır; içindeki yüksek basınç sayesinde su daha yüksek sıcaklıkta kaynar ve yemekler daha hızlı pişer.

---

3. Soru Buzun erime sıcaklığı, basınca göre nasıl değişir?

A) Basınç arttığında erime noktası yükselir. B) Basınç azaldığında erime noktası düşer. C) Basınç arttığında erime noktası düşer. D) Basıncın erime noktasına etkisi yoktur.

Doğru Cevap: C

• Çözüm: Buz, erirken hacmi küçülen nadir maddelerden biridir (suya dönüştüğünde). Bu nedenle, basınç artışı erimeyi kolaylaştırır ve erime noktasını düşürür. Bu durum, buzkayağı gibi aktivitelerde buzun erimesi için temel bir prensiptir.

---

4. Soru Yüksek dağlarda suyun kaynama sıcaklığı deniz seviyesine göre neden farklıdır?

A) Kaynama noktası düşer. B) Kaynama noktası yükselir. C) Donma noktası yükselir. D) Erime noktası değişmez.

Doğru Cevap: A

• Çözüm: Yüksek rakımlarda atmosfer basıncı deniz seviyesine göre daha düşüktür. Dış basınç azaldığında, su moleküllerinin yüzeyden ayrılıp buharlaşması daha kolay hale gelir. Bu da suyun daha düşük bir sıcaklıkta kaynamasına neden olur.

---

5. Soru Bir buz patencisinin kayarken buz üzerinde neden ince bir su tabakası oluşur?

A) Sıcaklık ve basınç düşer. B) Basınç artar, sıcaklık düşer. C) Basınç artar, sıcaklık artar. D) Basınç azalır, sıcaklık artar.

Doğru Cevap: C

• Çözüm: Buz patencisinin ağırlığı, paten bıçağının temas ettiği çok küçük yüzey alanında büyük bir basınç artışı yaratır. Buzun erime noktası basınçla düştüğü için, bu artan basınç buzu erime noktasına yaklaştırır ve patencinin hareketiyle oluşan sürtünmeden kaynaklanan küçük bir sıcaklık artışı da bu erimeyi destekleyerek ince bir su tabakası oluşumuna neden olur. Bu su tabakası, patenin buz üzerinde rahatça kaymasını sağlar.