Aşırı Doymuş Çözelti Test Çöz 10. Sınıf Kimya

10. Sınıf Kimya Testleri 10. Sınıf Testleri Testler

14.09.2025

Aşırı doymuş çözeltiler, belirli bir sıcaklıkta, o sıcaklıkta çözebileceği maksimum miktardan daha fazla çözünen maddeyi çözelti içinde barındıran kararsız sistemlerdir. Normal koşullarda bu durum mümkün değildir; bu nedenle aşırı doymuş çözeltiler özel yöntemlerle hazırlanır. Genellikle, sıcaklıkla çözünürlüğü artan bir katı madde, yüksek sıcaklıkta doymuş çözelti oluşturacak şekilde çözülür ve ardından çözünen madde çökelmeden yavaşça soğutulur. Bu süreçte çözelti, teorik olarak çözebileceğinden daha fazla çözüneni içerir. Aşırı doymuş çözeltiler son derece dengesizdirler. Dışarıdan gelen en ufak bir etki (karıştırma, bir tohum kristalinin eklenmesi veya ani bir sarsıntı) bu kararsızlığı bozar ve çözeltideki fazla çözünenin aniden kristalleşerek çökelmesine neden olur. Bu çökelme, çözeltiyi doymuş hale geri döndürür. Aşırı doymuş çözelti kavramı, doymuş ve doymamış çözeltilerden farklı olarak bir denge durumu değil, geçici ve dengesiz bir durumdur.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1:

Bir aşırı doymuş çözelti için aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Daha fazla çözünen çözebilir.
B) Kararlı bir sistemdir.
C) Doymuş çözeltiden daha az çözünen içerir.
D) Belirli bir sıcaklıkta, doymuş çözeltiden daha fazla çözünen içerir.
E) Dipte çözünmemiş katı madde bulundurur.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiler, aynı sıcaklıktaki doymuş çözeltiden daha fazla çözünen madde içerir. Bu durum, çözeltinin aşırı doymuş olarak adlandırılmasının temel nedenidir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

Soru 2:

Aşırı doymuş bir çözeltiyi hazırlamak için en yaygın yöntem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çözünen maddeyi soğuk çözücüye eklemek.
B) Doymuş çözeltiyi karıştırmak.
C) Doymuş çözeltiyi yavaşça buharlaştırmak.
D) Yüksek sıcaklıkta doymuş çözelti hazırlayıp, çözünen çökelmeden yavaşça soğutmak.
E) Çözeltinin basıncını artırmak.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözelti, sıcaklıkla çözünürlüğü artan bir maddenin, yüksek sıcaklıkta doymuş çözelti haline getirilip, ardından yavaş ve dikkatli bir şekilde soğutulmasıyla hazırlanır. Bu işlem, fazla çözünenin çözelti içinde kalmasını sağlar.
Doğru cevap D şıkkıdır.

Soru 3:

Bir aşırı doymuş çözeltiye tohum kristali (aynı çözünen maddenin küçük bir kristali) eklenirse ne olur?

A) Eklenen kristal çözünür.
B) Çözeltinin hacmi artar.
C) Çözeltideki fazla çözünen madde aniden çökelir.
D) Çözelti doymamış hale gelir.
E) Hiçbir değişiklik olmaz.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiler kararsızdır ve küçük bir etkiyle (tahrikle) çözeltideki fazla çözünenin kristalleşmesini tetikler. Tohum kristali, bu çökelme reaksiyonunu başlatan bir merkez görevi görür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

Soru 4:

Aşırı doymuş çözeltiler için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Genellikle endotermik çözünen maddelerle hazırlanırlar.
B) Kararsız yapıdadırlar.
C) Doymuş hale geldiklerinde dengeye ulaşırlar.
D) Daha fazla çözücü eklenerek kararlı hale getirilebilirler.
E) Dışarıdan bir etkiyle daha fazla çözüneni çözebilirler.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiler, dışarıdan gelen bir etkiyle fazla çözüneni çözmek yerine çökelterek doymuş hale dönerler. Bu durum, çözünme kapasitelerinin dolduğunu ve kararsız olduklarını gösterir. E şıkkındaki ifade bu nedenle yanlıştır.
Doğru cevap E şıkkıdır.

Soru 5:

Bir çözeltinin aşırı doymuş olduğunu belirlemek için en uygun deney aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çözeltinin yoğunluğunu ölçmek.
B) Çözeltiye bir miktar daha çözünen ekleyerek çözünüp çözünmediğini gözlemlemek.
C) Çözeltinin sıcaklığını artırıp karıştırarak çözünmeyi hızlandırmak.
D) Çözeltiyi karıştırıp çökelme olup olmadığını gözlemlemek.
E) Çözeltinin pH’ını ölçmek.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözelti, kararsız yapısı nedeniyle karıştırma veya sarsılma gibi mekanik bir etkiyle fazla çözüneni çökeltebilir. D şıkkındaki deney bu durumu doğrudan gözlemlemek için en uygun yoldur. Ayrıca, bu çözeltiye bir kristal eklenerek anında çökelme gözlenmesi de bir diğer yöntemdir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

Soru 6:

Bir aşırı doymuş çözelti, çökelme olduktan sonra hangi çözelti türüne dönüşür?

A) Doymamış çözelti
B) Doymuş çözelti
C) Seyreltik çözelti
D) Konsantre çözelti
E) Dengeye ulaşmamış çözelti

Çözüm:
Aşırı doymuş çözelti, kararsız haldeki fazla çözüneni çökelttikten sonra, o sıcaklıkta çözebileceği maksimum miktarda çözüneni içeren kararlı bir doymuş çözelti haline gelir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

Soru 7:

Aşağıdaki maddelerden hangisi aşırı doymuş çözelti hazırlamak için uygun değildir?

A) Potasyum nitrat ($KNO_3$)
B) Sodyum asetat ($CH_3COONa$)
C) Sodyum sülfat ($Na_2SO_4$)
D) Şeker ($C_{12}H_{22}O_{11}$)
E) Karbon dioksit gazı ($CO_2$)

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiler, genellikle sıcaklıkla çözünürlüğü önemli ölçüde artan katı maddelerle hazırlanır. Gazların çözünürlüğü ise sıcaklık arttıkça azalır. Dolayısıyla karbon dioksit gazı, aşırı doymuş çözelti hazırlamak için uygun bir madde değildir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

Soru 8:

Bir çözeltinin aşırı doymuş olduğu durum için aşağıdaki özelliklerden hangisi kesinlikle bulunur?

A) Renksizdir.
B) Elektrik akımını iletmez.
C) Homojendir.
D) Çok yüksek kütlece derişime sahiptir.
E) Denge halindedir.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiler, dipte çözünmemiş katı bulundurmaz ve homojen bir karışım oluştururlar. Denge halinde değillerdir çünkü fazla çözüneni içermektedirler.
Doğru cevap C şıkkıdır.

Soru 9:

Aşırı doymuş çözeltilerin kararsızlıklarının temel nedeni nedir?

A) Çözücü moleküllerinin hızla hareket etmesi.
B) Denge durumundan uzak olmaları.
C) Çözünen moleküllerin kinetik enerjisinin düşük olması.
D) Sadece organik çözücülerle hazırlanmaları.
E) Basınç altında olmaları.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiler, termodinamik olarak kararsızdırlar. Çözünürlük limitinin üzerinde madde içerirler ve bu durum denge halinden uzaktır. Küçük bir etki, sistemin dengeye ulaşmasını (fazla maddenin çökmesini) sağlar.
Doğru cevap B şıkkıdır.

Soru 10:

Aşırı doymuş bir çözeltide çökelme başladıktan sonra çözelti için ne söylenebilir?

A) Çözeltinin derişimi artar.
B) Çözelti hala aşırı doymuş kalır.
C) Çözelti doymuş hale gelir ve derişimi o sıcaklıktaki çözünürlük değerine eşit olur.
D) Çözeltinin sıcaklığı artar.
E) Çözeltinin hacmi azalır.

Çözüm:
Çökelme olayı, aşırı doymuş çözeltinin fazla çözüneni dışarı atmasını sağlar. Bu süreç, çözelti içindeki çözünen miktarını doymuşluk noktasına kadar düşürür ve çözeltiyi kararlı hale getirir. Bu noktada derişim, o sıcaklıktaki çözünürlük değerine eşittir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

Soru 12:

Aşırı doymuş bir çözeltinin oluşması için aşağıdaki koşullardan hangisi zorunlu değildir?

A) Çözünenin sıcaklıkla çözünürlüğünün artması.
B) Çözeltinin yavaş ve dikkatli bir şekilde soğutulması.
C) Çözeltiye bir tohum kristali eklenmesi.
D) Çözelti hazırlanırken ısıtma yapılması.
E) Çözücü ve çözünenin aynı fazda olması.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözelti hazırlığı sırasında tohum kristali eklenmez; aksine, bu ekleme çözeltinin çökelmesini tetikleyeceği için istenmeyen bir durumdur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

Soru 13:

Aşırı doymuş çözelti elde etmek için hangi çözünürlük eğrisine sahip bir madde kullanılmalıdır?

A) Sıcaklıkla çözünürlüğü azalan.
B) Basınçla çözünürlüğü artan.
C) Sıcaklıkla çözünürlüğü artan.
D) Sıcaklık ve basınçtan etkilenmeyen.
E) Sadece gaz olan.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözelti elde etmek için, çözünen maddenin yüksek sıcaklıkta daha fazla çözünmesi ve soğutulduğunda çözelti içinde kalması gerekir. Bu da sıcaklıkla çözünürlüğü artan maddelerle mümkündür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

Soru 14:

Bir aşırı doymuş çözeltide meydana gelen ani çökelme olayı nasıl adlandırılır?

A) Çözünme
B) Doygunluk
C) Kristallenme
D) Seyreltme
E) İyonlaşma

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltiden fazla çözünenin ayrışması ve katı fazda toplanması olayına kristallenme denir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

Soru 15:

Bir çözelti aşırı doymuş olduğunda, çözeltide çözünen miktarı hakkında ne söylenebilir?

A) O sıcaklıktaki çözünürlük değerinden düşüktür.
B) O sıcaklıktaki çözünürlük değerine eşittir.
C) O sıcaklıktaki çözünürlük değerinden daha fazladır.
D) O sıcaklıktaki çözünürlük değerinin yarısı kadardır.
E) Tamamen çözünen yoktur.

Çözüm:
Aşırı doymuş çözeltinin temel tanımı, belirli bir sıcaklıkta çözünürlük değerinden daha fazla çözünen içermesidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.