Olay metinlerini oluşturmada kullanılan “olay, yer (mekân), zaman ve kişi (şahıs)” kavramlarına “hikâye unsurları” denir. Hikâye unsurlarının belirlenmesi ile metnin hikâye haritası çıkarılmış olur.
Önemli Bilgi: Bir metinde konuyu geliştiren olgulara “olay” adı verilir. Olayın geçtiği çevre “yer (mekân)”, olayın yaşandığı zaman dilimi “zaman”, olayı yaşayan kişiler ise “kişi (şahıs, karakter)” unsurlarını oluşturur.
Örnek
- Zeynep, güneş doğarken gözlerini açtı. Baş ucunda yine o tuhaf sesler çıkaran cihaz vardı. Günlerdir hastane odasından hiç çıkmamıştı. Kafasını çevirince kanepede uyuklayan annesini gördü. O sırada doktor, yanında bir hemşireyle odaya girdi. Doktorun sesini duyunca annesi de uyanıp ayağa kalktı. Doktor, sıcak bir gülümsemeyle Zeynep’e nasıl olduğunu sordu ve artık evine gidebileceğini söyledi. Zeynep’in gözleri parlamıştı. Bir saat sonra hastanenin kapısından çıkarken mutluluktan havalara uçuyordu.
-› Bu metnin hikâye haritası şu şekildedir:
Olay: Zeynep’in hastaneden çıkması
Yer: Hastane
Zaman: Sabah
Kişiler: Zeynep, annesi, doktor, hemşire
Hatırlayalım: Bir metinde hikâye unsurlarından bazılarına yer verilmeyebilir.
Örnek
- Kaptan, büyük bir soğukkanlılıkla gemiyi o fırtınanın içinden çıkarmaya çalışıyordu. Dalgalar, gemiyi iyice sarsmaya başlamış, güverte suyla dolmuştu. Kaptan, yardımcısı elindeki haritaya bakıp bir şeyler söylüyor ama kaptan onu dinlemiyordu. Art arda çakan şimşekler manzarayı daha korkunç hâle getiriyor, dev dalgalar gemiyi yutmaya hazırlanıyordu. Kaptan, elindeki telefonla makine dairesiyle konuşuyor; diğer taraftan da gemiye manevra yaptırmaya çalışıyordu. Daha önce yakalandığı fırtınalar da bir bir aklından geçmeye başlamıştı.
-› Bu metinde olay “geminin fırtınaya yakalanması”, kişiler “kaptan ve yardımcısı”, yer “gemi”dir. Metindeki zaman unsuru ise belirgin değildir.
Örnek Soru: Mehmet, anne ve babasının elini öptü; ikisine son bir kez sarıldı. Yerde duran valizini alıp trene bindi. Annesinin gözünden yaşlar süzülüyordu, oğlundan ilk defa ayrılıyordu. Az sonra trenin keskin düdüğü çaldı ve raylar gıcırdamaya başladı. Mehmet, vagonun penceresinden anne ve babasına el sallıyordu. Yüreğine bir acı oturmuştu. Hiç durmadan el sallıyordu. Hâlbuki tren istasyondan çıkmış, anne ve babası gözden kaybolmuştu.
Bu metinde aşağıdaki hikâye unsurlarından hangisi belirgin değildir?
A) Yer B) Olay
C) Zaman D) Kişi
Çözüm: Metindeki olay “Mehmet’in ailesinden ayrılması”, yer “istasyon”, kişiler “Mehmet, annesi ve babası”dır. Ancak metindeki zaman unsuru belirgin değildir. Doğru cevap “C” seçeneğidir.
