Osmanlı Devleti’nin, küçük bir beylikten kısa sürede bir imparatorluğa dönüşmesini sağlayan en önemli faktörlerden ikisi iskân ve istimalet politikalarıdır.

• İskân Politikası (Yerleştirme Politikası): Osmanlı Devleti’nin fethettiği yerlere, özellikle Balkanlar’a, Anadolu’dan Türkmen aileleri yerleştirme politikasıdır.
  • Amacı:
    • Fethedilen bölgenin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamak.
    • Göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirerek kontrol altına almak.
    • Fethedilen toprakları bayındır hale getirmek ve güvenliği sağlamak.
    • Anadolu’daki nüfus fazlasını dengelemek.
• İstimalet Politikası (Gönül Alma Politikası): Osmanlı Devleti’nin fethettiği topraklarda yaşayan gayrimüslim halka karşı uyguladığı hoşgörülü ve adaletli yönetim anlayışıdır.
  • Amacı:
    • Fethedilen halkın devlete olan bağlılığını ve güvenini sağlamak.
    • Bölgedeki direnişi engellemek.
    • Halkın dinine, diline, geleneklerine ve malına dokunmayarak bölgede kalıcı bir egemenlik kurmak.
    • Vergi gelirlerinin devamlılığını sağlamak.

Bu iki politika, birbiriyle bütünleşerek Osmanlı Devleti’nin fethettiği topraklarda kalıcı bir hâkimiyet kurmasını ve yerel halkın desteğini kazanmasını sağlamıştır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Osmanlı Devleti’nin, Anadolu’dan getirdiği Türk ailelerini Balkanlar’daki boş köylere yerleştirmesi, hangi politikaya örnektir?

A) İstimalet politikası B) İskân politikası C) Tımar sistemi D) Devşirme sistemi

Doğru Cevap: B

Çözüm: İskân politikası, fethedilen topraklara Türk ve Müslüman nüfusun yerleştirilmesidir. Bu sayede bölge Türkleşir ve İslamlaşır.

2. Osmanlı Devleti’nin, fethettiği bölgelerdeki gayrimüslim halkın dinine, diline ve geleneklerine dokunmaması hangi politikanın bir sonucudur?

A) İskân politikası B) İstimalet politikası C) Kılıç hakkı D) İltizam sistemi

Doğru Cevap: B

Çözüm: İstimalet politikası, Osmanlı’nın gayrimüslim tebaaya karşı uyguladığı adaletli ve hoşgörülü yönetim anlayışıdır. Bu, gönül alma politikası olarak da bilinir.

3. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin iskân politikasının amaçlarından biri değildir?

A) Fethedilen bölgeleri Türkleştirmek B) Anadolu’daki nüfus fazlasını dengelemek C) Göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek D) Fethedilen halkı zorla Müslüman yapmak

Doğru Cevap: D

Çözüm: Osmanlı Devleti’nin uyguladığı istimalet politikası, halkın dinine ve inancına saygı göstermeyi amaçlar. Fethedilen halkı zorla Müslüman yapmak, Osmanlı’nın genel politikasına aykırıdır.

4. İstimalet politikasının uygulanması, Osmanlı Devleti’ne ne gibi bir fayda sağlamıştır?

A) Yabancı devletlerle sürekli savaşmasını sağlamıştır. B) Fethedilen topraklardaki direnişin artmasına neden olmuştur. C) Fethedilen topraklarda halkın devlete bağlılığını artırmıştır. D) Sadece askerî gücünü zayıflatmıştır.

Doğru Cevap: C

Çözüm: Adaletli ve hoşgörülü bir yönetim gören gayrimüslim halk, Osmanlı Devleti’ne güven duymuş ve bu durum, isyanları ve direnişi engellemiştir.

5. Osmanlı Devleti’nin hem iskân hem de istimalet politikalarını aynı anda uygulamasının en önemli sonucu nedir?

A) Fethedilen toprakların kısa sürede kaybedilmesi B) Sadece askerî gücün zayıflaması C) Fethedilen bölgelerde kalıcı ve istikrarlı bir hâkimiyetin kurulması D) Osmanlı Devleti’nin kültürel olarak gerilemesi

Doğru Cevap: C

Çözüm: İskân politikasıyla demografik bir dönüşüm sağlanırken, istimalet politikasıyla yerel halkın gönlü alınmıştır. Bu iki politika, Osmanlı’nın kalıcı bir devlet olmasını sağlamıştır.

6. Yeni Nesil Soru: Bir sosyal bilimci, bir köyün nüfus kayıtlarını incelerken köydeki ailelerin bir kısmının Anadolu’dan geldiğini, bir kısmının ise o bölgenin yerlisi olduğunu görüyor. Bu durum, Osmanlı’nın hangi politikasını ispatlar?

A) Sadece istimalet politikası B) Sadece iskân politikası C) Hem iskân hem de istimalet politikası D) Sadece devşirme sistemi

Doğru Cevap: C

Çözüm: Anadolu’dan gelen aileler iskân politikasının, yerel halk ise istimalet politikasının bir sonucudur. Bu durum, iki politikanın da aynı anda uygulandığını gösterir.

7. Osmanlı Devleti’nin, fethettiği topraklara kendi kültürünü ve dinini yaymasını sağlayan politika aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstimalet B) İskân C) Devşirme D) Tımar

Doğru Cevap: B

Çözüm: İskân politikasıyla Anadolu’dan getirilen Türkler, yeni yerleşim yerlerinde cami, hamam, medrese gibi yapılar inşa ederek kendi kültürlerini ve dinlerini yaymışlardır.

8. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de fethettiği toprakların yerel halkı için bir avantaj değildir?

A) Din ve inanç özgürlüğüne sahip olmaları B) Adil vergilendirme sistemine tabi olmaları C) Güvenli ve istikrarlı bir yönetim altında yaşamaları D) Osmanlı’ya karşı isyan etme zorunluluğu

Doğru Cevap: D

Çözüm: İstimalet politikası sayesinde Osmanlı yönetimi adil ve güvenli bir ortam sunduğu için yerel halkın isyan etmesi için bir neden kalmamıştır.

9. Osmanlı Devleti’nin iskân politikasıyla göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmesinin en önemli sonucu nedir?

A) Göçebe yaşamın tamamen bitmesi B) Sadece asker sayısının azalması C) Toplumsal düzenin ve üretimin artması D) Sadece hayvancılığın gelişmesi

Doğru Cevap: C

Çözüm: Göçebe hayatın yerini yerleşik hayata bırakmasıyla birlikte tarımsal üretim artmış, toplum daha düzenli bir yapıya kavuşmuştur.

10. Osmanlı’nın iskân ve istimalet politikalarını bir arada uygulamasının, diğer beyliklerden farklılaşan yönü nedir?

A) Sadece askerî gücünün daha fazla olması B) Sadece fetihler yapması C) Fetihleri sadece askerî güçle değil, aynı zamanda adaletli bir yönetim anlayışıyla kalıcı kılması D) Sadece ekonomik kazanç elde etmesi

Doğru Cevap: C

Çözüm: Osmanlı Devleti, fethettiği bölgelerde sadece askerî gücüne dayanmamış, aynı zamanda uyguladığı politikalarla halkın desteğini kazanarak kalıcılığı sağlamıştır.

11. Yeni Nesil Soru: Bir tarih haritasında, Osmanlı’nın Balkanlar’da fethettiği toprakların üzerinde, Anadolu’dan gelen Türkmenlerin kurduğu köyler işaretlenmiştir. Bu harita en çok hangi politikanın sonucunu gösterir?

A) İstimalet B) Devşirme C) İskân D) Lonca

Doğru Cevap: C

Çözüm: Harita üzerinde Anadolu’dan gelen Türkmenlerin kurduğu köylerin gösterilmesi, Osmanlı’nın yerleştirme politikası olan iskân politikasının bir kanıtıdır.

12. Aşağıdakilerden hangisi, istimalet politikasının bir parçasıdır?

A) Fethedilen halkı zorunlu askerliğe almak B) Yerel idarecilere görevlerinde devam etme izni vermek C) Fethedilen bölgelerde sadece Osmanlı kanunlarını uygulamak D) Fethedilen halkın tüm mal varlığına el koymak

Doğru Cevap: B

Çözüm: İstimalet politikası, halkın devlete bağlılığını sağlamak için yerel yöneticilere ve halkın ileri gelenlerine mevcut hak ve görevlerini sürdürme izni vermeyi de içerir.

13. İskân politikasının uygulanması, hangi sorunun çözümüne yardımcı olmuştur?

A) Sadece Balkanlar’daki nüfusun azalması B) Anadolu’daki aşırı nüfus artışı ve göçebe isyanları C) Sadece Bizans’ın güçlenmesi D) Osmanlı’nın ekonomik olarak zayıflaması

Doğru Cevap: B

Çözüm: Moğol istilası nedeniyle Anadolu’ya gelen Türkmenlerin oluşturduğu nüfus fazlası ve göçebe isyanları, iskân politikasıyla çözüme kavuşturulmuştur.

14. Yeni Nesil Soru: Osmanlı Devleti, fethettiği Sırbistan topraklarında bir Ortodoks kilisesinin faaliyetlerine dokunmuyor, hatta kilisenin onarımına yardım ediyor. Bu durum, en çok hangi politikanın sonucudur?

A) İskân B) İstimalet C) Devşirme D) Tımar

Doğru Cevap: B

Çözüm: Gayrimüslim halkın dinî kurumlarına saygı gösterilmesi ve onlara yardım edilmesi, Osmanlı’nın hoşgörü ve adalet politikası olan istimalet politikasının en önemli göstergelerinden biridir.

15. İskân ve istimalet politikalarının, Osmanlı’nın yükselişindeki rolü en iyi nasıl özetlenebilir?

A) Sadece askerî fetihleri hızlandırmıştır. B) Sadece ekonomik kazanç sağlamıştır. C) Fetihlerin kalıcı olmasını ve yeni bölgelerin kültürel olarak benimsenmesini sağlamıştır. D) Sadece savaşların kazanılmasına yardımcı olmuştur.

Doğru Cevap: C

Çözüm: Bu politikalar, fethin askerî başarıyla bitmesini değil, aynı zamanda fethi kalıcı kılan toplumsal, kültürel ve demografik dönüşümü sağlamıştır.