İyi Bir Anlatımda Bulunması Gereken Nitelikler

Açıklık

Anlatımın kolayca anlaşılır, kavranabilir olması; farklı yorumlara meydan vermeden herkesçe aynı şekilde anlamlandırılmasıdır. Söz dizimi ve noktalama hataları, kelimelerin yanlış anlamda kullanılması, anlamı örten mecazlar, cümlelerin gereğinden uzun ve karmaşık olması, dil bilgisi kurallarına uyulmaması açıklığı bozabilen etkenlerdir.

Yalınlık (Sadelik)

Anlatımın süsten, gösterişten, zorlamadan uzak olması; kolay anlaşılır bir dilin kullanılmasıdır. Söz sanatları, imge yüklü anlatımlar, yersiz mecazlar yalınlığı bozan etkenlerdir.

Duruluk

Anlatımın fazlalıklardan, gereksiz kelimelerden ve eklerden arındırılmış olmasıdır. Bir kelime, cümleden çıkarıldığında cümle bozulmuyor ya da cümlenin anlamında bir daralma olmuyorsa o kelime gereksizdir.

Akıcılık

Metnin kolayca okunabilmesi ya da söylenebilmesi niteliğidir. Ses akışını, ahengi bozan pürüzler, telaffuzu zor kelimeler, okumayı kesintiye uğratan her tür öğe akıcılığı engelleyen etkenlerdir.

Doğallık ve İçtenlik

Anlatımdaki yapaylıktan ve zorlamadan uzak olma niteliğine “doğallık” denir. Duygu ve düşüncelerin içe doğduğu gibi anlatılmasına ise “içtenlik” adı verilir. Doğallık ve içtenlik birlikte bulunur. Yazarın kendini olduğundan farklı göstermeye çalışması, süs ve gösterişe yönelmesi, inandırıcılıktan uzak olması, doğallık ve içtenliği bozar.

Özlülük ve Yoğunluk

Özlülük, az kelimeyle çok şeyi anlatabilme niteliğidir. Atasözleri ve özdeyişler özlü anlatımın tipik örnekleridir. Yoğunluk ise bir cümle veya metnin anlamındaki çeşitlilik, duygu ve düşüncelerin zenginliği demektir. Özlülük niteliğinin görüldüğü bir anlatımda yoğunluk da söz edilebilir.

Özgünlük (Orijinallik)

Benzerlerinden farklı olma, kendine özgü olma demektir. Taklidin olduğu yerde özgünlük olamaz. Özgünlük, yaratıcılık ve yenilik kavramlarıyla ilişkilidir. Özgün bir yazar, eserlerini kaleme alırken başkalarının yazdıklarını taklit etmez; yaratıcı, farklı bir anlatım kullanır.

Sürükleyicilik

Bir metin, kendine olan ilgiyi canlı tutuyor; okuyucuda merak uyandırıyorsa sürükleyicidir. Sürükleyici bir metin ya da yapıt kolay kolay elden bırakılmaz.

Çözümlü Örnek Test Sorular

1. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir anlatımın temel niteliklerinden biri değildir?
A) Açıklık
B) Duruluk
C) Yalınlık
D) Karmaşıklık

Çözüm: İyi bir anlatım; açık, duru ve yalın olmalıdır. Karmaşıklık anlatım bozukluğuna yol açar.
Cevap: D

---

2. Bir metnin “akıcı” olması ne anlama gelir?
A) Cümlelerin uzun ve süslü olması
B) Okuyucunun metni rahat ve anlaşılır şekilde takip edebilmesi
C) Anlatımda fazla ayrıntıya yer verilmesi
D) Sadece şiirsel ifadelerin kullanılması

Çözüm: Akıcılık, metnin kolay okunup anlaşılabilmesi ve okuyucunun kopmadan ilerleyebilmesidir.
Cevap: B

---

3. Aşağıdakilerden hangisi “özgünlük” kavramını en iyi şekilde tanımlar?
A) Başka metinlerden alıntılar yapmak
B) Yazarın kendine has üslup ve içerik oluşturması
C) Çok fazla edebi sanat kullanmak
D) Karmaşık cümleler kurmak

Çözüm: Özgünlük, yazarın kendine özgü bir anlatım tarzı ve içerik geliştirmesidir.
Cevap: B

---

4. “Anlatımda gereksiz sözcük ve tekrarlardan kaçınmak” hangi nitelikle doğrudan ilgilidir?
A) Duruluk
B) Özlülük
C) Doğallık
D) Etkileyicilik

Çözüm: Duruluk, anlatımın gereksiz söz kalabalığından arındırılmış olmasıdır.
Cevap: A

---

5. Bir metnin “doğal” olması için aşağıdakilerden hangisi gereklidir?
A) Yapmacık ifadeler kullanmak
B) Konuşma diline yakın, samimi bir üslup benimsemek
C) Sürekli edebi sanatlar kullanmak
D) Karmaşık cümleler kurmak

Çözüm: Doğallık, yapaylıktan uzak, samimi ve içten bir anlatımı ifade eder.
Cevap: B