Destek ve Hareket Sistemi 6. Sınıf Fen Bilimleri

Destek ve Hareket Sistemi

a. İskelet Sistemi

• Kemik Doku
• Eklemler
• Kıkırdak doku

b. Kas Sistemi

• Düz Kas
• İskelet kası (Çizgili kas)
• Kalp Kası

Destek ve Hareket Sisteminin Görevleri

• Vücudumuza şekil verir ve destek sağlar.
• Kemikler ve kaslar birlikte çalışarak hareket etmemizi sağlar.
• Kemik; kalsiyum, magnezyum, fosfor gibi mineralleri depolar.
• Kemiğin yapısında bulunan kırmızı kemik iliği kan hücrelerini üretir.
• İç organlarımızı korur. Örneğin kalbimiz ve akciğerlerimiz kaburgalarla, omuriliğimiz omurga ile beynimiz ise kafatası kemikleri ile korunur.

a. İskelet Sistemi:

Kemikler, kıkırdak ve eklemler ile birlikte vücudun dik durmasını ve hareketini sağlayan bütüne “iskelet sistemi” denir.

İskelet Sisteminin Görevleri

• Vücuda şekil vererek dik durmasını sağlar.
• Vücudun hareket etmesini sağlar.
• İç organların tutunması için yüzey alanı oluşturur.
• Minerallerin depo edilmesini sağlar.
• Kemik içindeki kırmızı kemik iliğinde kan
• Hücrelerinin üretiminden sorumlu sistemdir.
• Dayanıklılık sağlar.

Kemik Doku:

Gelişimini tamamlamış bir insanın iskeletinde ortalama 206 tane kemik bulur. Bu kemikler yapıları ve şekillerine göre 3 grupta incelenir;

1. Kısa kemikler

2. Uzun kemikler

3. Yassı kemikler

Şekillerine Göre Kemikler;

Kemik Zarı (periost): Kemiğin en dış katmanıdır. İnce zar yapısındadır. Kemiğin enine büyümesinde, beslenmesinde ve iyileşmesinde rol alır.

Sert Kemik Doku: Kemik zarının altında bulunur. Kalsiyum (Ca) ve Fosfor (F) mineralleri bu dokuda yer alır. Kemiğe dayanıklılık sağlar.

Süngerimsi Kemik Doku: Uzun kemiklerin uç kısımlarında bulunur. Gözenekli bir yapıya sahiptir. Gözeneklerinde kan hücrelerinin üretiminden sorumlu olan kırmızı kemik iliği bulunur.

Kıkırdak Doku: Esnek ve yumuşak yapıdadır. Hareket kolaylığı sağlar. Kemiğin boyca uzamasında görevlidir.

Sarı Kemik iliği: Sadece uzun kemiklerde bulunur. İçerisinde yağ hücreleri vardır. Kırmızı kemik iliği yetersiz kaldığında onun yerine kan hücrelerini üretir.

Kırmızı Kemik İliği: Kan hücrelerinin üretiminden sorumludur. Süngerimsi kemik dokunun gözeneklerinde yer alır.

Not: Kan hücreleri; Alyuvarlar, Akyuvarlar, Kan pulcuklarıdır.

Eklemler:

Vücudun hareketini sağlayan yapılardır. Kemiklerin birleşim yerlerinde bulunur. 3 çeşit eklem vardır.
Bunlar;

1. Oynar eklemler
2. Oynamaz eklemler
3. Yarı oynar eklemler

1. Oynar eklemler: Vücudun dönebilmesini, esneyebilmesini ve bükülmesini sağlayan eklemlerdir. Oynar eklemlerin bağlı bulunduğu kemiklerin ara kısımları eklem sıvısı ile doludur. Kol ve bacaklar, çene kemiği arasında yer alan eklemler bir ekleme örnektir.

2. Yarı oynar eklemler: Hareket yeteneği sınırlı olan, az hareket edebilen eklem türüdür. Omurgayı oluşturan omur kemikleri arasında omur eklemleri bulunur. Bu eklem yarı oynar ekleme örnektir. Öne doğru eğilme, esneme hareketlerini sağlar.

3. Oynamaz eklemler: Hareket yeteneği olmayan, sıkı sıkıya bağlanmış kemiklerde yer alan eklemlerdir. Kafatası bu eklem türüne örnektir.

b. Kas Sistemi:

• Düz Kas
• İskelet kası (Çizgili kas)
• Kalp Kası

Kemikleri ve vücudumuzun diğer bölümlerini birbirine bağlayan ve kasılıp gevşeme hareketine sahip olan yapılardır. Hareket yetenekleri sayesinde eklemlerle birlikte çalışabilirler. Vücudun dengede durabilmesinde kasların önemi büyüktür. Kaslar; düz kas, çizgili kas, (iskelet kası) ve kalp kası olacak şekilde 3 grupta incelenir.

Düz Kas:

İç organların yapısında yer alan ve bu organların hareketini sağlayan kas dokusudur. Mikroskop altında görüntüsü mekik şeklindedir. Çekirdekleri büyük ve azdır. istemsiz çalışırlar. Yavaş kasılır ve yorulmazlar.

Bulunduğu yerler;

• Mide
• Pankreas
• İnce bağırsak
• Beyin
• Kalın bağırsak
• Kan damarları
• Karaciğer
• Safra

Düz kaslar beyaz renklidirler. Hücreleri tek çekirdeklidir.

İskelet Kası (Çizgili Kas):

Kemiklerin hareketini sağlayan kas dokusudur. Mikroskop altında görüntüsü çizgili şekilde olduğundan çizgili kas olarak da adlandırılırlar. Hızlı kasılıp, çabuk yorulan iskelet kası kol ve bacaklarda bulunur. İsteğimiz ile çalışır. Çizgili kaslar kırmızı renkli olup, hücreleri çok çekirdeklidir. İskelete bağlı olarak çalışırlar.

Kalp Kası:

Kalbin yapısını oluşturan kaslardır. Kanın pompalanması bu kaslar sayesinde gerçekleşir. Sadece kalbin yapısında bulunur. Mikroskopta incelendiğinde görüntüsü çizgili kaslar gibi çalışma prensibi ise düz kaslar gibidir. İsteğimiz dışında hareket ederler.

Çizgili Kasların Çalışması

Çizgili kaslarda kasılıp gevşeme çift yönlüdür. Kas çiftleri aynı yönde kasılıp gevşeyerek istenen hareketi sağlar.

Yukarıdaki görselde bacakta yer alan çizgili kasların çalışma hareketi gözlenmektedir.

Diz kapağı bükülürken;

• Öndeki kaslar kasılır.
• Uyluk kemiği yukarı doğru çekilir.
• Arka bacak kasları gevşer.

Diz kapağı düz hale gelirken;

• Öndeki kaslar gevşer.
• Uyluk kemiği aşağı doğru iner.
• Arka bacak kasları kasılır.

Not: Yürürken, bacaklarda arkadaki kaslar kasılır, öndeki kaslar gevşer, öndeki kaslar kasılırken de arkadaki kaslar gevşer.

Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı

• Kasların çalışması için fosfor ve kalsiyum minerallerine ihtiyaç vardır.
• Kaslar protein yapıda olduğundan proteinlerden alınacak minerallere ihtiyaç duyarlar.
• Özellikle de gelişme döneminde süt ve süt ürünleri, et, sebze bol bol tüketilmelidir.
• Egzersiz yaparak iskelet ve kas sisteminin sağlığı için önemlidir.
• Duruş biçiminin doğru olması, eğilip kalkarken dizlerimizi kırarak hareket etmek ve otururken 90°Iik pozisyonda olmak destek ve hareket sisteminin sağlığını korur.
• Dengeli beslenme ve düzenli egzersiz sağlıklı bir iskelet sisteminin ön koşuludur.