Ayarlanabilir direnç (reosta), bir elektrik devresindeki akım miktarını kontrol etmek için kullanılan bir devre elemanıdır. Bu eleman, sürgülü bir yapısıyla devrenin direncini artırıp azaltabilir. Direnç arttıkça, devreden geçen akım azalır ve bu da devredeki ampulün daha az parlak yanmasına neden olur. Tersine, direnç azaldıkça akım artar ve ampulün parlaklığı artar. Bu prensip, lambalardaki parlaklık ayar düğmeleri (dimmer) ve bazı elektrikli aletlerdeki hız kontrol mekanizmaları gibi birçok alanda kullanılır. Ayarlanabilir direnç, devrelerdeki enerji akışını kontrol etmenin pratik bir yoludur.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Bir elektrik devresinde akım miktarını kontrol etmeye yarayan devre elemanına ne ad verilir?

A) Pil B) Anahtar C) Ampul D) Reosta (Ayarlanabilir direnç)

Çözüm: Reosta, devrenin direncini değiştirerek akım miktarını ayarlamaya yarayan bir araçtır. Doğru Cevap: D

2. Ayarlanabilir direncin (reosta) sürgüsü, hangi işlemi yaptığında ampulün parlaklığı artar?

A) Direnç artırıldığında B) Direnç azaltıldığında C) Sürgünün yeri değiştirilmediğinde D) Devreden çıkarıldığında

Çözüm: Reosta direnci azaldığında, devrenin toplam direnci azalır ve bu da akımı artırarak ampulün daha parlak yanmasını sağlar. Doğru Cevap: B

3. Bir devredeki ampulün parlaklığını, reostayı kullanarak düşürmek için ne yapılmalıdır?

A) Reostanın sürgüsü, direncin en düşük olduğu tarafa çekilmelidir. B) Reostanın sürgüsü, direncin en yüksek olduğu tarafa çekilmelidir. C) Pillerin seri bağlanması D) Ampulün paralel bağlanması

Çözüm: Ampul parlaklığını düşürmek için devrenin toplam direncini artırmak gerekir. Bu da reostanın direncini artırarak sağlanır. Doğru Cevap: B

4. Reostanın sürgüsü hareket ettirildiğinde, devredeki hangi fiziksel büyüklük değişir?

A) Sadece gerilim B) Sadece güç C) Direnç ve akım D) Sadece ampulün parlaklığı

Çözüm: Sürgü hareket ettirildiğinde, devrenin direnci değişir. Bu direnç değişimi de devreden geçen akım miktarını değiştirir. Doğru Cevap: C

5. Bir ampulün parlaklığının azalmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Direncin azalması B) Akım miktarının artması C) Akım miktarının azalması D) Pillerin paralel bağlanması

Çözüm: Bir devredeki ampulün parlaklığı, üzerinden geçen akım miktarıyla doğru orantılıdır. Akım azaldığında parlaklık da azalır. Doğru Cevap: C

6. Ayarlanabilir direncin çalışma prensibi, hangi elektrikli cihazda kullanılır?

A) Bilgisayar B) Fön makinesi hız ayarı C) Televizyon D) Buzdolabı

Çözüm: Fön makinesinin hız ayarı, bir reosta gibi çalışarak devreden geçen akımı değiştirir ve motorun hızını kontrol eder. Doğru Cevap: B

7. Bir elektrik devresinde reostanın direnci sıfıra yakın hale getirilirse, ampulün parlaklığı nasıl olur?

A) En düşük parlaklıkta yanar. B) En yüksek parlaklıkta yanar. C) Işık vermez. D) Patlar.

Çözüm: Direncin en düşük olduğu durumda, devreden en fazla akım geçer ve ampul en parlak şekilde yanar. Doğru Cevap: B

8. Bir elektrik devresinde lamba parlaklığını artırmak için ne yapılmalıdır?

A) Reostanın direncini artırmak B) Reostayı devreden çıkarmak C) Reostanın direncini azaltmak D) Pilleri paralel bağlamak

Çözüm: Reosta direncini azaltmak, devreden geçen akımı artırarak ampulün parlaklığını artırır. Doğru Cevap: C

9. Bir elektrik devresinde hem pil hem de ampulün bulunduğu bir devreye reosta seri olarak bağlanır. Reosta en yüksek dirençte ayarlanırsa, devrede ne olur?

A) Akım maksimum olur. B) Ampul parlak yanar. C) Akım minimum olur. D) Ampul patlar.

Çözüm: Reosta en yüksek dirence ayarlandığında, devreden geçen akım en az seviyeye iner. Doğru Cevap: C

10. Aşağıdaki durumlardan hangisinde ampul parlaklığı sabit kalır?

A) Reostanın sürgüsü hareket ettirildiğinde B) Pilin gücü değiştirildiğinde C) Ampul paralel bağlıyken D) Anahtar açılıp kapatıldığında

Çözüm: Paralel bağlı devrelerde her ampul pilin gerilimini alır. Bu nedenle devredeki diğer elemanlar değişse bile ampulün parlaklığı değişmez. Doğru Cevap: C

11. Evlerde kullanılan dimmer anahtarlar, ampul parlaklığını ayarlamak için hangi prensiple çalışır?

A) Gerilimi değiştirerek B) Direnci değiştirerek C) Akımı değiştirerek D) B ve C

Çözüm: Dimmer anahtarlar, devrenin direncini değiştirerek ampul üzerinden geçen akımı kontrol eder. Doğru Cevap: D

12. Bir reostanın direnci artırıldığında, devrenin toplam direnci nasıl değişir?

A) Artar B) Azalır C) Değişmez D) Sıfır olur

Çözüm: Reosta, devreye seri bağlı olduğu için, kendi direncini artırdığında devrenin toplam direncini de artırmış olur. Doğru Cevap: A

13. Bir devredeki ampulün parlaklığı, reostadan en çok etkilenir?

A) Reosta paralel bağlıysa B) Reosta seri bağlıysa C) Ampul paralel bağlıysa D) Direnç sabitse

Çözüm: Reosta, akımı değiştirdiği için, akımı doğrudan etkileyen seri bağlı devrelerde ampul parlaklığını en çok etkiler. Doğru Cevap: B

14. Reosta kullanmanın temel amacı nedir?

A) Sadece parlaklığı artırmak B) Elektrik akımını kontrol etmek C) Sadece direnci azaltmak D) Sadece gerilimi artırmak

Çözüm: Reosta, devrenin direncini değiştirerek elektrik akımını kontrol etmek için kullanılır. Doğru Cevap: B

15. Bir reostanın direnci, sürgünün hangi yönde hareket ettirilmesine bağlı olarak artar?

A) Akımın geçtiği telin boyunu artıracak yönde B) Akımın geçtiği telin boyunu azaltacak yönde C) Akımın geçtiği telin kesitini artıracak yönde D) Akımın geçtiği telin kesitini azaltacak yönde

Çözüm: Bir iletkenin direnci, boyu uzadıkça artar. Bu nedenle sürgü, akımın geçtiği telin boyunu artıracak yönde hareket ettirildiğinde direnç artar. Doğru Cevap: A