Adezyon ve kohezyon kuvvetleri, maddelerin birbirleriyle veya kendi molekülleriyle nasıl etkileşime girdiğini açıklayan iki önemli kavramdır. 9. sınıf kimya müfredatında bu iki kuvvet, sıvıların yüzey gerilimi, damlacık oluşumu gibi fiziksel olayların anlaşılmasında kullanılır. Adezyon, farklı maddeler arasındaki çekim kuvvetiyken, kohezyon aynı tür maddeler arasındaki çekim kuvvetidir.
Adezyon ve Kohezyon Kuvvetleri
- Adezyon kuvvetleri, farklı moleküller arasındaki çekim kuvvetleridir. Örneğin, cam tüpün atomları ile tüpün içindeki sıvı molekülleri arasında adezyon çekim kuvvetleri bulunur.
- Kohezyon kuvvetleri, benzer moleküller arasındaki çekim kuvvetlerine verilen addır. Örneğin, sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetleri sıvı damlacıkları içinde etkilidir.
- Cam tüp içinde bir sıvı olduğunda, kohezyon kuvvetleri adezyon kuvvetlerinden daha küçükse, sıvı seviyesi yükselir ve yüzey iç bükey olur.
- Eğer adezyon kuvvetleri, kohezyon kuvvetlerinden daha büyükse, sıvı seviyesi düşer ve dış bükey bir yüzey görünümü oluşur.
- Bir sıvının bir yüzey üzerinde yayılmasına ıslatma denir. Bu yayılma, sıvının yüzeyi ne kadar iyi kapladığına bağlıdır. Yüzeyi tamamen kaplaması, adezyonun daha baskın olduğu anlamına gelir.
- Ördeklerin tüylerinin ıslanmaması, su molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetlerinin tüy ve su molekülleri arasındaki adezyon kuvvetlerinden daha büyük olmasından kaynaklanır. Bu yüzden tüyleri su geçirmezdir.
- Cam yüzeye damlatılan cıva damlacıklarının yayılmamasının nedeni, cıva atomları arasındaki kohezyon kuvvetlerinin cam ile cıva atomları arasındaki adezyon kuvvetlerinden daha büyük olmasıdır.
Kohezyon > Adezyon ise:
- Sıvı damla şeklinde kalır.
- Sıvı kaplarda sıvı seviyesi dış bükey olur.
- Kılcal borularda sıvı seviyesi düşer.
- Islanma gerçekleşmez.
Adezyon > Kohezyon ise:
- Sıvı yüzeyde yayılır.
- Sıvı kaplarda sıvı seviyesi iç bükey olur.
- Kılcal borularda sıvı seviyesi yükselir.
- Islanma gerçekleşir.
