ÜNSÜZ HARFLER
Ses yolunda bir engele uğrayarak şekillenen ve bir ünlü harf yardımıyla söylenen harflere ünsüz (sessiz) harfler denir.
Dilimizde 21 tane ünsüz harf vardır.
Ünsüz harfler kendi başlarına okunamazlar. Yanlarına getirilen “e” harfi yardımı ile okunurlar. “be, ce, çe, de, fe, ge, …”
ÜNSÜZLERİN BENZEŞMESİ (ÜNSÜZ UYUMU)
Alfabemizdeki “ç, k, p, t, f, h, s, ş” harflerinden biri ile biten bir kelimeye “c, d, g” ünsüz harfleriyle başlayan bir ek getirilirse “c, d, g” ünsüzleri sertleşir ve “ç, t, k” ünsüz harflerine dönüşür. Bu olaya ünsüz benzeşmesi ya da ünsüz uyumu denir.
ÜNSÜZ HARFLERLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
1. Türkçe sözcüklerin sonunda b, c, d, g ünsüzleri yer almaz. Bu ünsüzlerin yerine p, ç, t, k ünsüzleri yer alır.
2. Türkçe sözcüklerde iki ünsüz harf yan yana bulunmaz. “tren, spor, gram, mürekkep” gibi sözcükler, dilimize yabancı dillerden geçen sözcüklerdir.
3. Türkçe sözcüklerin başında “ğ” harfi bulunmaz.
4. Türkçe sözcüklerde “i” harfi bulunmaz. “jandarma, jüri, gram, baraj vb.” sözcükler yabancı dillerden dilimize geçen sözcüklerdir.
Tek heceli sözcüklerde ve birleşik sözcüklerde bu uyum aranmaz. Yabancı dillerden dilimize giren sözcüklerde ünsüz benzeşmesi olmaz.
ÜNSÜZ YUMUŞAMASI
“p, ç, t, k” ünsüzleri ile biten sözcüklere, ünlüyle başlayan bir ek getirilirse bu ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g, ğ” ünsüzlerine dönüşür. Buna ünsüz yumuşaması denir.
Özel adlarda yumuşama yazıda olmaz ama okunurken yumuşatılarak okunur.
Recep—i → Recep’i → okunuşu: Receb’i
Murat—ı → Murat’ı→ okunuşu: Murad’ı
şeklindedir.
