Tuzlar

Tuzlar, katyon ve anyonların elektrostatik çekimle bir arada bulunduğu iyonik bileşiklerdir. Tuzlarda katyon olarak H⁺ iyonu ve anyon olarak ise O^2- veya OH^– iyonları bulunmaz. Katyonu H⁺ olanlar asit, anyonu OH^– olanlar baz ve anyonu O^2- olan bileşikler oksit bileşikleridir.

Tuzlar, oda koşullarında katı halde bulunurlar.

Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

Bazı Tuzların Özellikleri ve Kullanım Alanları

Tuzlar günlük hayatımızda pek çok alanda kullanılmaktadır. En yaygın tuzların özelliklerini ve kullanım alanlarını inceleyelim.

Sodyum Klorür (NaCI)

Halk arasında yemek tuzu olarak bilinir. Nötr bir tuzdur.

Canlıların beslenmesinde büyük öneme sahiptir. Vücudun elektrolit dengesini sağlar. Kışın yolların buzlanmasını önlemede, kâğıt üretiminde, tekstil endüstrisinde, gıda endüstrisinde tatlandırıcı olarak ve salamura yaparken, NaOH ve hipoklorit elde etmek için kullanılırlar.

Sodyum Sülfat (Na₂SO₄)

Beyaz renkli, suda iyi çözünen zehirli bir tuzdur.
Na₂SO₄.10H₂O piyasada Glauber (glober) tuzu olarak bilinir.

Cam sanayisinde, tekstil endüstrisinde, deterjan üretiminde,kâğıt üretiminde ve çeşitli kimyasal maddelerin üretiminde kullanılırlar.

Sodyum Karbonat (Na₂CO₃)

Sodyum karbonata halk arasında soda külü adı da verilir. Na₂CO₃.10H₂O formülüne sahip hidratize sodyum karbonat ise halk arasında çamaşır sodası olarak bilinir. Bazik bir tuzdur. Sabun, deterjan, cam, diş macunu, kağıt üretiminde, ilaç endüstrisinde, hazır gıdalarda pH ayarı için, sert suyun yumuşatılmasında, fotoğrafçılıkta ve elektroliz banyolarında elektrolit olarak kullanılırlar.

Sodyum Bikarbonat (NaHCO₃)

Halk arasında kabartma tozu veya yemek sodası olarak bilinir. Çevre açısından zararsız amfoter bir tuzdur.

Yangın söndürücü üretiminde, gıda endüstrisinde hamurun kabartılmasında, antiasit ilaç üretiminde, sert suyun yumuşatılmasında katkı maddesi olarak, deodorant katkı maddesi olarak ve tekstil endüstrisinde kullanılırlar.

Sodyum Nitrit (NaNO₂)

Suda bol çözünen sodyum nitritin çözeltisi baziktir. Gıda katkı maddesi olarak, ilaç ve boya sanayisinde kullanılırlar.

Sodyum Benzoat (C₆H₅COONa)

Suda çözünen bazik bir tuzdur. Bakteri ve mantar üremesini engelleyici özelliğe sahiptir.

Gazlı içecekler ve turşular gibi asitli gıdalarda koruyucu olarak, havai fişek , kozmetik ürünleri ve hayvan yemi üretiminde kullanılırlar.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1

Aşağıdakilerden hangisi asidik tuz özelliği gösterir?
A) NaCl
B) Na₂CO₃
C) NH₄Cl
D) K₂SO₄
E) Ca(NO₃)₂

Çözüm:

• Asidik tuz, kuvvetli asit ile zayıf bazın tepkimesinden oluşur.

• NH₄Cl, HCl (kuvvetli asit) + NH₃ (zayıf baz) tepkimesiyle oluşur ve çözeltide H⁺ iyonu verir.

• Cevap: C

---

Soru 2

NaHCO₃ tuzu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Bazik tuzdur.
B) Kabartma tozunda bulunur.
C) Asitlerle CO₂ gazı açığa çıkarır.
D) Suda çözünür.
E) Kuvvetli baz ile zayıf asidin tepkimesinden oluşur.

Çözüm:

• NaHCO₃, NaOH (kuvvetli baz) + H₂CO₃ (zayıf asit) tepkimesiyle oluşan bazik tuz değil, nötr tuzdur (pH ≈ 8-9 hafif bazik).

• Cevap: A

---

Soru 3

I. CaCO₃
II. KNO₃
III. Al₂(SO₄)₃

Yukarıdaki tuzlardan hangileri suda çözündüğünde hidroliz olur?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III

Çözüm:

• Hidroliz, zayıf asit veya zayıf baz içeren tuzlarda olur.

  • CaCO₃: Zayıf asit (H₂CO₃) + kuvvetli baz (Ca(OH)₂) → Hidroliz olur.

  • Al₂(SO₄)₃: Zayıf baz (Al(OH)₃) + kuvvetli asit (H₂SO₄) → Hidroliz olur.

  • KNO₃: Kuvvetli asit (HNO₃) + kuvvetli baz (KOH) → Hidroliz olmaz.

• Cevap: B (III hidroliz olur, ancak I de hidroliz olur. Soruda hata olabilir.)

---

Soru 4

Aşağıdaki tuz çiftlerinden hangisi suda çözündüğünde pH değeri 7’den küçük olur?
A) NaCl – KBr
B) Na₂SO₄ – Ca(NO₃)₂
C) NH₄NO₃ – FeCl₃
D) K₂CO₃ – NaF
E) CH₃COONa – Na₃PO₄

Çözüm:

• pH < 7 ise asidik tuz olmalıdır.

• NH₄NO₃ ve FeCl₃, kuvvetli asit + zayıf bazdan oluşur.

• Cevap: C

---

Soru 5

Na₂HPO₄ tuzu için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Kuvvetli asit ve kuvvetli baz içerir.
B) Suda çözündüğünde pH > 7 olur.
C) Nötr tuz özelliği gösterir.
D) Hidroliz olmaz.
E) Asitlerle H₂ gazı açığa çıkarır.

Çözüm:

• Na₂HPO₄, zayıf asit (H₃PO₄) + kuvvetli baz (NaOH) tepkimesiyle oluşan bazik tuzdur.

• Suda çözününce OH⁻ iyonu verir ve pH > 7 olur.

• Cevap: B