Bu ünite, İstanbul’un fethinden (1453) II. Viyana Kuşatması’na (1683) kadar olan dönemi kapsar. Bu dönem, Osmanlı Devleti’nin siyasi, askerî, ekonomik ve kültürel alanda zirveye ulaştığı, üç kıtaya yayılan bir “Cihan Devleti” haline geldiği bir süreçtir. Bu ünitede, Osmanlı Devleti’nin nasıl bir cihan devleti olduğu, yönetim ve ordu yapısındaki değişimler, Avrupalıların sömürgeci politikaları karşısındaki durumu, devletin içine düştüğü isyanlar ve dönemin bilim, kültür, eğitim ve sanat gelişmeleri incelenir. Bu süreç, Osmanlı’nın hem en parlak dönemini hem de ilk zayıflama belirtilerini taşıyan karmaşık bir yapıyı ortaya koyar.

Osmanlı Devleti, 1453-1683 yılları arasında, özellikle Fatih Sultan Mehmed, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde, fetih politikaları ve yönetimindeki değişimlerle bir “Cihan Devleti” haline gelmiştir.

• İstanbul’un Fethi (1453): Fatih Sultan Mehmed’in fethiyle birlikte, Osmanlı Devleti hem askerî hem de siyasi olarak büyük bir güç kazanmıştır. Bu fetih, Doğu Roma İmparatorluğu’nu sona erdirmiş ve Osmanlı’yı Avrupa’da daha saygın bir konuma getirmiştir.
• Doğu ve Güney Fetihleri: Yavuz Sultan Selim döneminde, Çaldıran Savaşı (1514) ile Safeviler yenilmiş, Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) Savaşlarıyla Memlük Devleti yıkılmıştır. Bu fetihlerle, halifelik Osmanlı’ya geçmiş ve Mısır, Hicaz gibi kutsal topraklar Osmanlı kontrolüne girerek, Osmanlılar İslam dünyasının lideri olmuştur.
• Avrupa ve Akdeniz Fetihleri: Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Belgrad’ın (1521) ve Rodos’un (1522) fethi, Mohaç Meydan Savaşı’nda (1526) Macaristan’ın alınması, Osmanlı’nın Avrupa’daki gücünü doruğa çıkarmıştır. Preveze Deniz Savaşı’nda (1538) Haçlı donanmasının yenilmesiyle Akdeniz’de mutlak üstünlük sağlanmıştır.
• Coğrafi Keşifler ve Osmanlı: Yeni ticaret yollarının keşfiyle birlikte, Osmanlı Devleti, okyanus ticaretini kontrol etme girişimlerinde bulunmuş, ancak başarılı olamamıştır. Bu durum, uzun vadede Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethetmesinin Osmanlı Devleti için en önemli siyasi sonucu nedir?

A) Sadece yeni bir başkent kazanması B) Osmanlı’nın bir imparatorluğa dönüşerek Doğu Roma’yı ortadan kaldırması C) Sadece Avrupa’daki fetihlerin durması D) Sadece ekonomik kazanç elde edilmesi

Doğru Cevap: B

Çözüm: İstanbul’un fethi, Osmanlı’nın bir beylik statüsünden çıkarak, dünya siyasetinde söz sahibi olan bir imparatorluk haline gelmesini sağlamıştır. Bu olay, orta çağın sonu ve yeni çağın başlangıcı olarak kabul edilir.

2. Yavuz Sultan Selim döneminde yapılan Mercidabık ve Ridaniye Savaşları’nın Osmanlı Devleti için en önemli sonucu nedir?

A) Sadece ticaret yollarının ele geçirilmesi B) Halifeliğin Osmanlı’ya geçmesi ve kutsal toprakların kontrol altına alınması C) Sadece İran’la yapılan savaşların sona ermesi D) Osmanlı’nın Avrupa’daki gücünün zayıflaması

Doğru Cevap: B

Çözüm: Memlük Devleti’nin yıkılmasıyla birlikte, halifelik Osmanlı padişahına geçmiştir. Bu durum, Osmanlı’nın İslam dünyasındaki dinî liderliğini pekiştirmiştir.

3. Osmanlı Devleti’nin, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Akdeniz’de kazandığı Preveze Deniz Savaşı’nın en önemli sonucu nedir?

A) Akdeniz ticaretinin tamamen durması B) Akdeniz’de Osmanlı üstünlüğünün kesinleşmesi C) Sadece Osmanlı donanmasının güç kaybetmesi D) Sadece karada fetihlerin artması

Doğru Cevap: B

Çözüm: Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Haçlı donanmasını yenmesiyle, Akdeniz bir “Türk Gölü” haline gelmiş ve Akdeniz ticaretinde Osmanlı üstünlüğü başlamıştır.

4. Coğrafi Keşifler sonucunda önemini kaybeden ve Osmanlı Devleti’nin ekonomisini olumsuz etkileyen ticaret yolları aşağıdakilerden hangisidir?

A) İpek ve Baharat yolları B) Sadece deniz yolları C) Kara ticaret yolları D) Sadece Batı Afrika ticaret yolları

Doğru Cevap: A

Çözüm: Coğrafi keşiflerle birlikte, Avrupalılar Asya’ya doğrudan deniz yoluyla ulaşmış ve İpek-Baharat Yolları önemini kaybetmiştir. Bu durum, Osmanlı’nın bu yollardan aldığı vergileri azaltarak ekonomisini olumsuz etkilemiştir.

5. Osmanlı Devleti’nin Kanuni Sultan Süleyman döneminde Macaristan’ı yenerek Orta Avrupa’ya girdiği savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mohaç Meydan Savaşı B) Preveze Deniz Savaşı C) Viyana Kuşatması D) Kösedağ Savaşı

Doğru Cevap: A

Çözüm: 1526 yılında gerçekleşen Mohaç Meydan Savaşı, dünyanın en kısa meydan savaşlarından biri olarak bilinir. Bu zaferle Macaristan krallığı yıkılmış ve Orta Avrupa’da Osmanlı egemenliği başlamıştır.

6. Yeni Nesil Soru: Bir tarih haritasında, 16. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin topraklarının hem Balkanlar’ı hem de Ortadoğu’yu kapsadığı görülüyor. Bu harita, Osmanlı’nın hangi özelliğini en iyi şekilde açıklar?

A) Sadece Avrupa devleti olduğunu B) Sadece İslam dünyasının lideri olduğunu C) Kültürlerarası bir imparatorluk olduğunu D) Bir “Cihan Devleti” haline geldiğini

Doğru Cevap: D

Çözüm: Farklı kıtalarda ve farklı kültürlere ait toprakları yönetmesi, Osmanlı’nın artık küçük bir devlet değil, küresel bir güç yani bir “Cihan Devleti” olduğunu gösterir.

7. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin İslam dünyasındaki otoritesini artırmıştır?

A) İstanbul’un fethi B) Mohaç Meydan Savaşı C) Halifeliğin Osmanlı’ya geçmesi D) Kutsal Toprakların kaybedilmesi

Doğru Cevap: C

Çözüm: Mercidabık ve Ridaniye Savaşları’yla birlikte halifeliğin Osmanlı’ya geçmesi, padişahın hem dinî hem de siyasi otoritesini artırmıştır.

8. Coğrafi keşiflerin Osmanlı Devleti’ne karşı en önemli olumsuz etkisi nedir?

A) Sadece ticaretin artması B) Osmanlı ekonomisinin zayıflaması C) Avrupa’daki savaşların sona ermesi D) Osmanlı’nın askerî gücünün artması

Doğru Cevap: B

Çözüm: Yeni ticaret yollarının keşfi, Osmanlı’nın en önemli gelir kaynaklarından olan İpek ve Baharat yollarının önemini kaybetmesine neden olmuş ve ekonomik olarak Osmanlı’yı zayıflatmıştır.

9. Kanuni Sultan Süleyman’ın Fransa’ya verdiği kapitülasyonların en önemli amacı nedir?

A) Sadece Avrupa’dan askerî destek almak B) Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak C) Osmanlı ekonomisini zayıflatmak D) Sadece Akdeniz ticaretini durdurmak

Doğru Cevap: B

Çözüm: Osmanlı Devleti, Avrupa’da Hristiyan birliğinin oluşmasını engellemek için, Fransa’ya ticari imtiyazlar (kapitülasyonlar) vererek, bu birliği kendi içinde bölmeyi amaçlamıştır.

10. “Osmanlı Devleti, 16. yüzyılda hem karada hem de denizde en güçlü devlettir.” Bu durum, aşağıdaki hangi gelişmelerin bir sonucudur?

A) Sadece İstanbul’un fethi B) Mohaç ve Preveze gibi önemli zaferlerin kazanılması C) Sadece Avrupa’daki isyanlar D) Sadece Çin’le yapılan ticaret

Doğru Cevap: B

Çözüm: Mohaç Savaşı karada, Preveze Deniz Savaşı ise denizde Osmanlı’nın gücünü gösteren en önemli zaferlerdir.

11. Yeni Nesil Soru: Bir tarih haritasında, 1571 yılındaki İnebahtı Deniz Savaşı’ndan sonra Osmanlı donanmasının yeniden inşa edildiği gösteriliyor. Bu bilgi, Osmanlı Devleti’nin hangi özelliğini kanıtlar?

A) Sadece askerî gücünün zayıfladığını B) Savaştan sonra kendini hızla toparlayabilme yeteneğini C) Sadece kara devleti olduğunu D) Denizlerde üstünlüğünü kaybettiğini

Doğru Cevap: B

Çözüm: Osmanlı donanmasının İnebahtı’da büyük bir yenilgi almasına rağmen, kısa sürede yeniden inşa edilmesi, devletin gücünü ve kendini toparlama yeteneğini gösterir.

12. Aşağıdakilerden hangisi, Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşanan bir gelişme değildir?

A) Viyana Kuşatması B) Mohaç Savaşı C) İstanbul’un fethi D) Preveze Deniz Savaşı

Doğru Cevap: C

Çözüm: İstanbul’un fethi, Fatih Sultan Mehmed döneminde gerçekleşmiştir. Diğer seçenekler ise Kanuni dönemine aittir.

13. 16. yüzyılda Osmanlı’nın Doğu’daki en önemli rakibi kimdir?

A) Memlükler B) Safeviler C) Babür İmparatorluğu D) Bizans

Doğru Cevap: B

Çözüm: Şii Safeviler, Doğu’da Yavuz Sultan Selim’in en önemli rakibi olmuştur. Çaldıran Savaşı ile Safeviler yenilmiş, ancak tamamen ortadan kaldırılamamıştır.

14. Yeni Nesil Soru: Bir tarihçi, “Osmanlı Devleti, hem Avrupa’daki fetihleriyle hem de İslam dünyasındaki liderliğiyle, iki farklı medeniyetin merkezi olmuştur.” diyor. Bu ifade, en çok hangi padişahın politikalarını özetler?

A) Osman Gazi B) Fatih Sultan Mehmed C) Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman D) II. Murad

Doğru Cevap: C

Çözüm: Yavuz Sultan Selim, İslam dünyasının liderliğini ele geçirirken, Kanuni Sultan Süleyman Avrupa’da büyük fetihler yaparak Osmanlı’yı iki farklı medeniyetin merkezi haline getirmiştir.

15. Osmanlı Devleti’nin Cihan Devleti olma sürecindeki en önemli farkı nedir?

A) Sadece savaşla büyümesi B) Sadece ekonomik gücüyle büyümesi C) Askerî gücünün yanı sıra, adil yönetim ve kültür politikalarıyla da büyümesi D) Sadece şans eseri büyümesi

Doğru Cevap: C

Çözüm: Osmanlı, diğer devletler gibi sadece askerî güçle değil, aynı zamanda iskân ve istimalet gibi politikalarla fethettiği yerlerde kalıcı olmuştur.