Mitokondri

Prokaryot hücreler ve alyuvar hücreleri dışında oksijenli solunum yapan ökaryot hücrelerin tümünde bulunur.

Oksijenli solunum yaparak hücrenin ihtiyacı olan ATP’yi sentezler.

Mitokondriler ATP üretirken çeşitli organik bileşikleri CO₂ ve H₂O gibi inorganik bileşiklere parçalarlar.

Çift katlı zarla çevrilidir. Dış zarı düz, iç zarı kıvrımlıdır. İç zardaki kıvrımlı yapıya krista denir. Krista yüzeyi geniştir. Bu durum enerji veriminin yükselmesinde etkilidir. Kıvrımların arası matriks adı verilen sıvı ile doludur.

Matrikste mitokondriye ait DNA, RNA ve ribozomlar bulunur. Gerektiğinde kendini eşleyebilir ve kendi enzimlerini sentezleyebilir.

Mitokondri DNA’sı, bakterilere ait DNA molekülü gibi halkasal yapıya sahiptir.

Mitokondri DNA’sı üzerindeki bozuklukları onaramadığı için DNA yapısı mutasyonla bozulabilir. Mitokondri DNA’sının bozulması hücrenin ATP üretiminin yavaşlamasına neden olur. Bu duruma bağlı olarak hücre metabolizmasında yavaşlama ve ölüm gerçekleşir.

Kas, karaciğer, sinir hücreleri gibi enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde mitokondri sayısı fazladır.

Çözümlü Test Soruları

1. Soru: Mitokondri organeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Çift zarlı bir organeldir. B) Kendi DNA, RNA ve ribozomlarına sahiptir. C) Fotosentez olayını gerçekleştirir. D) Ökaryot hücrelerde bulunur.

Cevap ve Çözüm:

Doğru Seçenek: C

• A) Doğru: Mitokondri, dış zar ve iç zar olmak üzere çift katlı bir zara sahiptir.
• B) Doğru: Mitokondri, endosimbiyoz teorisini destekleyen bir özellik olarak kendi genetik materyaline (DNA ve RNA) ve protein sentezini yapabilen ribozomlara sahiptir.
• C) Yanlış: Fotosentez olayı, bitki hücrelerinde ve bazı alglerde kloroplast organelinde gerçekleşir. Mitokondri, solunum ve ATP üretimi ile görevlidir.
• D) Doğru: Mitokondri, ökaryot hücrelerin sitoplazmasında bulunan bir organeldir. Prokaryot hücrelerde mitokondri bulunmaz.

---

2. Soru: Mitokondrinin iç zarında bulunan kıvrımlı yapılar ne olarak adlandırılır ve temel işlevi nedir?

A) Matriks – DNA depolamak B) Kristalar – Solunum yüzeyini artırmak C) Stroma – Karbondioksit emilimini sağlamak D) Tilakoitler – Işık enerjisini absorbe etmek

Cevap ve Çözüm:

Doğru Seçenek: B

• A) Yanlış: Matriks, mitokondrinin iç zarının çevrelediği iç boşluktur ve DNA, ribozom ve enzimler bulunur. Ancak temel işlevi DNA depolamak değil, hücresel solunum reaksiyonlarının bir kısmını gerçekleştirmektir.
• B) Doğru: Mitokondrinin iç zarı, yüzey alanını artırmak için kıvrımlar oluşturur. Bu kıvrımlara krista denir. Kristalar, hücresel solunum enzimlerini içerir ve ATP sentezi için gerekli yüzey alanını artırır.
• C) Yanlış: Stroma, kloroplastlarda bulunan bir yapıdır ve fotosentezin ışıktan bağımsız reaksiyonlarının gerçekleştiği yerdir.
• D) Yanlış: Tilakoitler, kloroplastlarda bulunan ve fotosentezin ışığa bağımlı reaksiyonlarının gerçekleştiği yapılardır.

---

3. Soru: Bir hücrede mitokondri sayısının fazla olması, o hücrenin hangi özelliğiyle ilişkilidir?

A) Depolama kapasitesinin yüksek olması B) Fotosentez hızının yüksek olması C) Yüksek enerji ihtiyacına sahip olması D) Bölünme hızının yüksek olması

Cevap ve Çözüm:

Doğru Seçenek: C

• A) Yanlış: Depolama kapasitesi genellikle koful gibi organellerle ilişkilidir.
• B) Yanlış: Fotosentez hızı kloroplastlarla ilişkilidir.
• C) Doğru: Mitokondri, hücrenin enerji santrali olarak bilinir ve ATP (adenozin trifosfat) üretir. Kas hücreleri, sinir hücreleri, karaciğer hücreleri gibi enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde mitokondri sayısı da fazladır.
• D) Yanlış: Bölünme hızı, hücre döngüsü kontrolü ve genetik materyalin kopyalanması gibi süreçlerle ilişkilidir.

---

4. Soru: Mitokondride gerçekleşen olay aşağıdakilerden hangisidir?

A) Protein sentezi B) Yağ sentezi C) Hücresel solunum D) Sindirim

Cevap ve Çözüm:

Doğru Seçenek: C

• A) Yanlış: Protein sentezi temel olarak ribozomlarda gerçekleşir. Mitokondrinin kendi ribozomları olsa da, bu temel işlevi değildir.
• B) Yanlış: Yağ sentezi genellikle Endoplazmik Retikulum (ER) gibi organellerde gerçekleşir.
• C) Doğru: Mitokondrinin temel görevi, besin maddelerinin oksijenli solunum yoluyla parçalanarak ATP enerjisi üretmesidir.
• D) Yanlış: Sindirim, lizozom ve peroksizom gibi organellerde veya besin kofullarında gerçekleşebilir.

---

5. Soru: Mitokondrinin iç zarındaki kıvrımların, hücreye sağladığı temel avantaj nedir?

A) Daha az enerji harcanmasını sağlamak B) Enzimlerin daha hızlı çalışmasını sağlamak C) Daha geniş bir yüzey alanı oluşturarak daha fazla ATP üretilmesini sağlamak D) Hücrenin daha hızlı hareket etmesini sağlamak

Cevap ve Çözüm:

Doğru Seçenek: C

• A) Yanlış: Kıvrımlar enerji harcamasını azaltmaz, aksine enerji üretimini artırmaya yöneliktir.
• B) Yanlış: Enzimlerin çalışma hızı, sıcaklık, pH ve substrat konsantrasyonu gibi faktörlere bağlıdır, yüzey alanına doğrudan bağlı değildir.
• C) Doğru: İç zardaki kıvrımlar (kristalar), hücresel solunumda görev alan enzimlerin tutunabileceği ve reaksiyonların gerçekleşebileceği yüzey alanını önemli ölçüde artırır. Bu da birim zamanda daha fazla ATP üretimi anlamına gelir.
• D) Yanlış: Hücrenin hareketi sitoplazmik iskelet elemanları (mikrofilamentler, mikrotübüller) ve sil, kamçı gibi yapılarla ilişkilidir.