Ekoloji, canlıların birbirleriyle ve cansız çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Bu ilişkiler, özellikle komünite (farklı türlerin bir araya gelmesi) ve popülasyon (aynı türe ait bireyler) seviyesinde önem kazanır. Canlılar arasındaki etkileşimler, rekabetten iş birliğine kadar çeşitli biçimlerde ortaya çıkar ve ekosistemin yapısını, dinamiklerini şekillendirir.

Tür İçi Etkileşimler

Bir popülasyonda aynı türe ait bireyler arasında gerçekleşen etkileşimlerdir.

• Tür İçi Rekabet: Aynı türün bireyleri arasında, sınırlı olan kaynaklar (besin, su, ışık, barınak, eş bulma vb.) için yaşanan mücadeledir. Birey sayısı arttıkça, bu rekabet de yoğunlaşır ve popülasyonun büyüme hızını yavaşlatır.
• İş Birliği (Kooperasyon): Tür bireylerinin hayatta kalma ve üreme şansını artırmak için bir araya gelmesidir. Sürü, koloni ve iş bölümü gibi yapılar bu iş birliğine örnektir. (Örnek: Arı kolonilerindeki iş bölümü, kurt sürülerinin avlanması)

Türler Arası Etkileşimler

Farklı türler arasında gerçekleşen ilişkilerdir. Bu ilişkiler, her iki tür için de olumlu (+), olumsuz (-) veya etkisiz (0) sonuçlar doğurabilir.

Popülasyon ve Komünite Dinamikleri

• Popülasyon Dinamiği: Bir popülasyonun büyüklüğü, yoğunluğu, dağılımı ve yaş yapısı gibi özelliklerindeki değişimleri inceler. Doğum, ölüm, içe göç ve dışa göç, bu dinamikleri belirleyen temel faktörlerdir.
• Süksesyon: Bir komünitede, baskın türlerin zamanla yerini başka türlere bırakması olayıdır. Yangın, sel gibi doğal afetler veya insan müdahaleleri, süksesyonu tetikleyebilir.
• Kilit Taşı Tür: Komünite yapısını ve tür çeşitliliğini korumada kritik rol oynayan türlerdir. Bu türlerin yok olması, ekosistemin çökmesine neden olabilir. (Örnek: Yellowstone Ulusal Parkı’ndaki kurtlar)

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru:

Bir orman ekosisteminde, farklı bitki türlerinin ışık için rekabet etmesi, aşağıdaki etkileşimlerden hangisine örnektir?

A) Mutualizm B) Kommensalizm C) Tür içi rekabet D) Türler arası rekabet E) Parazitizm

Çözüm: Farklı bitki türleri (farklı türler), aynı kaynak (ışık) için rekabet ettikleri için bu durum türler arası rekabete örnektir.

Doğru Cevap: D

---

2. Soru:

Aşağıdaki ilişkilerden hangisi, birlikte yaşayan türlerin her ikisinin de fayda sağladığı bir simbiyotik etkileşimdir?

A) Amensalizm B) Kommensalizm C) Mutualizm D) Av-Avcı E) Parazitizm

Çözüm: Mutualizm, iki farklı türün de bu ilişkiden karşılıklı olarak fayda sağladığı bir ortak yaşam biçimidir.

Doğru Cevap: C

---

3. Soru:

Bir popülasyonun büyüklüğünü azaltan faktörler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Ölüm oranı B) Dışa göç C) Kaynakların azalması D) Tür içi rekabetin artması E) Doğum oranı

Çözüm: Doğum oranı, bir popülasyondaki birey sayısını artıran bir faktördür. Diğer seçenekler ise popülasyon büyüklüğünü azaltan etkenlerdir.

Doğru Cevap: E

---

4. Soru:

Bir komünitenin, doğal bir afet (örneğin orman yangını) sonucunda yeniden yapılanması sürecine ne ad verilir?

A) Kilit taşı tür oluşumu B) Popülasyon yoğunluğu C) Taşıma kapasitesi D) Süksesyon E) Ekosistem dengesi

Çözüm: Bir komünitenin, yangın, sel gibi olaylar sonrası zamanla kendini yenilemesi ve türlerin sıralı olarak birbirinin yerini alması olayına süksesyon denir.

Doğru Cevap: D

---

5. Soru:

Bir ekosistemde kilit taşı türlerin rolüyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Sadece besin zincirinin en üstünde yer alırlar. B) Yok olmaları komünite yapısının bozulmasına neden olur. C) Sayıları her zaman en fazladır. D) Genellikle parazit ilişkisi kurarlar. E) Sadece bitki türlerini kapsarlar.

Çözüm: Kilit taşı türler, komünite yapısını ve tür çeşitliliğini korumada kritik bir rol oynar. Bu türlerin yok olması, ekosistemde geri dönüşü zor hasarlara yol açabilir.

Doğru Cevap: B