Canlıların besinleri sindirmek için kullandıkları sindirim sistemleri, canlının beslenme şekline ve karmaşıklığına göre farklılık gösterir. Bazı canlılarda sindirim hücre içinde gerçekleşirken, daha gelişmiş canlılarda besinlerin parçalandığı özel sindirim organları bulunur.

1. Hücre İçi Sindirim

Hücre içi sindirim, besinlerin doğrudan hücrenin içine alınarak sindirim enzimleri yardımıyla parçalanmasıdır. Bu, genellikle tek hücreli canlılarda (amip, paramesyum, öglena) ve sünger gibi bazı basit yapılı çok hücreli canlılarda görülür.

• Nasıl Gerçekleşir?
  • Hücre, besini yalancı ayaklar (amipte), siller (paramesyumda) veya cep oluşumuyla (öglena) hücre içine alır. Bu olaya endositoz denir.
  • Besin, besin kofulu içine alınır.
  • Lizozom organelinden salgılanan sindirim enzimleri, besin kofuluyla birleşir ve besinleri parçalar.
  • Sindirilen besinler sitoplazmaya geçerken, sindirilemeyen atıklar hücre dışına atılır.

2. Hücre Dışı Sindirim

Hücre dışı sindirim, besinlerin hücre dışına salgılanan enzimler yardımıyla parçalanmasıdır. Parçalanan besinler daha sonra hücre içine alınarak kullanılır. Bu sindirim çeşidi mantarlar ve hayvanlar gibi gelişmiş canlılarda görülür.

• Nasıl Gerçekleşir?
  • Mantarlar, sindirim enzimlerini toprağa veya besin kaynaklarının üzerine salgılar.
  • Bu enzimler, besinleri parçalar ve ortaya çıkan küçük molekülleri emerek bünyelerine alırlar.

3. Besinleri Sindiren Yapılar ve Organlar

Çok hücreli hayvanlarda sindirim, özelleşmiş organlardan oluşan bir sindirim sistemi içinde gerçekleşir. Sindirim sisteminin yapısı, canlının beslenme biçimine göre farklılık gösterir.

• Tek Açıklıklı Sindirim Sistemi (Keseli Sindirim):
  • Vücutta ağız ve anüs görevi gören tek bir açıklık bulunur.
  • Besinler aynı açıklıktan alınır ve atıklar aynı açıklıktan dışarı atılır.
  • Bu sindirim sistemi, hidra ve deniz anası gibi basit yapılı canlılarda görülür.
• Çift Açıklıklı Sindirim Sistemi:
  • Vücutta ağız ve anüs olmak üzere iki ayrı açıklık bulunur.
  • Besinler ağızdan alınır ve atıklar anüsten dışarı atılır.
  • Bu sistem, sindirim borusunun özelleşmiş kısımlara (mide, bağırsak vb.) ayrılmasıyla daha verimli hale gelir. İnsanlar, omurgalılar ve birçok omurgasız canlı bu sisteme sahiptir.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru: Aşağıdaki sindirim çeşitlerinden hangisi tek hücreli bir canlıda görülen sindirim çeşididir? A) Sadece hücre içi sindirim B) Sadece hücre dışı sindirim C) Hem hücre içi hem hücre dışı sindirim D) Tam sindirim E) Keseli sindirim

Çözüm: Tek hücreli canlılar, besinleri doğrudan hücre içine alarak sindirirler. Bu nedenle, tek hücreli canlılarda görülen sindirim çeşidi hücre içi sindirimdir. Doğru Cevap: A

2. Soru: Mantarların sindirim şekli düşünüldüğünde, aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Sindirimlerini sadece hücre içinde tamamlarlar. B) Enzimlerini hücre dışına salgılayarak sindirim yaparlar. C) Sindirim kofulu bulundururlar. D) Ağız ve anüsten oluşan bir sindirim sistemleri vardır. E) Sadece bitkisel besinleri sindirebilirler.

Çözüm: Mantarlar, sindirim enzimlerini dış ortama salgılayarak besinleri parçalar ve sindirilmiş monomerleri emerek beslenirler. Bu sindirim, hücre dışı sindirimdir. Doğru Cevap: B

3. Soru: Tek açıklıklı sindirim sistemine sahip canlılarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Sindirim ve atık atımı tek bir açıklıktan gerçekleşir. B) Gelişmiş sindirim organlarına sahip değildirler. C) Sindirimleri, hem hücre içi hem de hücre dışı olarak gerçekleşir. D) Bu canlılara örnek olarak solucanlar verilebilir. E) Bu sindirim sistemi, daha basit yapılı canlılarda görülür.

Çözüm: Tek açıklıklı sindirim sistemi hidra ve deniz anası gibi canlılarda görülür. Solucanlarda ise ağız ve anüs olmak üzere iki açıklıklı sindirim sistemi bulunur. Doğru Cevap: D

4. Soru: Bir canlının sindiriminde lizozom organeli görev alıyorsa, bu canlıda hangi sindirim şeklinin gerçekleştiği söylenebilir? A) Kesinlikle hücre dışı sindirim B) Kesinlikle hücre içi sindirim C) Sadece çift açıklıklı sindirim D) Kemosentetik sindirim E) Tek açıklıklı sindirim

Çözüm: Lizozom, hücre içi sindirimde rol alan, sindirim enzimleri taşıyan bir organeldir. Lizozomun görev alması, besinlerin hücre içine alınarak sindirildiği anlamına gelir. Doğru Cevap: B

5. Soru: Aşağıdaki canlılardan hangisinde çift açıklıklı sindirim sistemi bulunur? A) Sünger B) Hidra C) İnsan D) Deniz anası E) Amip

Çözüm: Çift açıklıklı sindirim sistemi, ağız ve anüs olmak üzere iki açıklıktan oluşur. Bu sistem gelişmiş canlılarda bulunur. İnsan, çift açıklıklı sindirim sistemine sahip bir canlıdır. Sünger, hidra ve deniz anası tek açıklıklı veya hücre içi sindirim yaparlar. Doğru Cevap: C