1. Atık Yönetiminin Tanımı

Atık yönetimi; ortaya çıkan katı, sıvı veya gaz atıkların çevreye zarar vermeden toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri dönüştürülmesi ve bertaraf edilmesi sürecidir.
Amaç: Çevre kirliliğini önlemek, doğal kaynakları korumak ve sürdürülebilir yaşamı sağlamak.

2. Atık Türleri

• Evsel atıklar: Organik atıklar, plastik, cam, kâğıt, metal.

• Endüstriyel atıklar: Fabrika ve sanayi atıkları, kimyasal atıklar.

• Tıbbi atıklar: Hastane atıkları, iğne, ilaç, bulaşıcı atıklar.

• Elektronik atıklar (E-atık): Telefon, bilgisayar, pil, batarya.

• Radyoaktif atıklar: Nükleer santral atıkları.

3. Atık Yönetimi Basamakları

1. Azaltma (Reduce): Gereksiz tüketimden kaçınma (ör. plastik kullanımını azaltma).

2. Yeniden Kullanma (Reuse): Atıkları tekrar değerlendirme (ör. cam kavanozları saklama).

3. Geri Dönüşüm (Recycle): Atıkların yeniden hammaddeye dönüştürülmesi (ör. kâğıt → yeni kâğıt).

4. Enerji Geri Kazanımı: Atıklardan biyogaz veya elektrik üretimi.

5. Bertaraf: Atıkların çevreye en az zarar verecek şekilde imha edilmesi (ör. düzenli depolama, yakma).

4. Atık Yönetiminin Önemi

• Doğal kaynakların korunması

• Enerji tasarrufu sağlanması

• Çevre kirliliğinin azaltılması

• Biyoçeşitliliğin korunması

• Ekonomik katkı (geri dönüşüm sektörü)

5. Atık Yönetiminde Renkli Geri Dönüşüm Kutuları

• Mavi: Kâğıt ve karton

• Sarı: Plastik

• Yeşil: Cam

• Gri: Metal

• Kırmızı: Tıbbi atıklar

• Siyah: Evsel atıklar

• Turuncu: Elektronik atıklar / piller

6. Türkiye’de Atık Yönetimi

• Sıfır Atık Projesi (2017): Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından başlatılmıştır. Amaç; atıkların kaynağında ayrıştırılması, geri dönüşüm oranının artırılmasıdır.

• Evlerde, okullarda ve işyerlerinde geri dönüşüm kutularının yaygınlaştırılması hedeflenmiştir.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru:

Atık yönetimi hiyerarşisinde en öncelikli adım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geri dönüşüm B) Enerji geri kazanımı C) Atık önleme D) Bertaraf E) Yeniden kullanma

Çözüm: Atık yönetiminin temel amacı atık oluşumunu en aza indirmektir. Bu nedenle en öncelikli ve en etkili adım atık önlemedir.

Doğru Cevap: C

2. Soru:

Geri dönüşümün aşağıdakilerden hangisi üzerinde doğrudan bir etkisi yoktur?

A) Doğal kaynakların korunması B) Enerji tasarrufu C) Çevre kirliliğinin azalması D) Hava kalitesinin artması E) Nüfus artış hızı

Çözüm: Geri dönüşüm doğal kaynakların korunmasına, enerji tasarrufuna ve çevre kirliliğinin azalmasına katkı sağlar, ancak doğrudan nüfus artış hızı üzerinde bir etkisi yoktur.

Doğru Cevap: E

3. Soru:

Bir markette plastik poşet yerine bez çanta kullanmak, atık yönetimi hiyerarşisinin hangi adımıyla doğrudan ilişkilidir?

A) Bertaraf B) Geri dönüşüm C) Enerji geri kazanımı D) Atık önleme E) Yeniden kullanma

Çözüm: Plastik poşet kullanmayarak atık oluşumunu daha en baştan engellemek, atık yönetiminin ilk ve en önemli adımı olan önleme prensibine uyar.

Doğru Cevap: D