İnsan yaşamı, tarih boyunca doğal çevreyle sıkı bir etkileşim içerisinde olmuştur. Yeryüzü şekilleri, yani dağlar, ovalar, platolar, vadiler ve su kaynakları, insanların yerleşme, ekonomik faaliyet ve ulaşım gibi beşerî faaliyetlerini doğrudan etkilemiştir. Örneğin, verimli tarım topraklarına sahip alçak ovalar, tarih boyunca yoğun nüfuslu yerleşim alanları haline gelmiştir. Buna karşılık, dağlık ve engebeli araziler, yerleşmeyi ve ulaşımı zorlaştırdığı için genellikle seyrek nüfuslu kalmıştır. Ancak, teknolojik gelişmelerle birlikte, bu etkileşim tek yönlü olmaktan çıkmış, insan da doğal çevreyi kendi ihtiyaçları doğrultusunda değiştirmeye başlamıştır. Dağların tünellerle geçilmesi, nehirlerin üzerine barajlar inşa edilmesi veya denizin doldurularak yeni alanların kazanılması, insanın doğa üzerindeki dönüştürücü gücüne örneklerdir. Bu ünite, doğal ve beşerî sistemler arasındaki bu karmaşık ilişkiyi ve bu etkileşimin zaman içinde nasıl değiştiğini anlamayı amaçlar. Bu testler, öğrencilerin bu konuda edindikleri bilgileri pekiştirmelerine yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki yeryüzü şekillerinden hangisi, insanların yerleşme ve tarım faaliyetleri için en uygun koşulları sunar?

A) Dik yamaçlı dağlık alanlar
B) Engebeli platolar
C) Geniş ve verimli ovalar
D) Volkanik araziler
E) Kutuplara yakın bölgeler

Çözüm:
Geniş ve verimli ovalar, hem düzlük olmaları nedeniyle yerleşmeye ve ulaşıma elverişlidir hem de zengin toprakları sayesinde tarım için ideal koşullar sunar. Bu nedenle tarih boyunca yerleşme ve tarım faaliyetlerinin yoğunlaştığı alanlar olmuştur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Bir akarsu vadisine kurulan baraj, insan-çevre etkileşiminde hangi duruma örnek olarak gösterilebilir?

A) İnsanın doğaya uyum sağlaması
B) Doğanın insan faaliyetlerini kısıtlaması
C) İnsanın doğal çevreyi kendi yararına değiştirmesi
D) Doğal çevrenin insanı olumsuz etkilemesi
E) İnsanın doğal ortamdan bağımsızlaşması

Çözüm:
Baraj yapımı, akarsuyun akış rejimini kontrol altına alarak elektrik üretimi, tarımsal sulama ve taşkın önleme gibi amaçlar için doğanın insan tarafından değiştirilmesidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdaki ekonomik faaliyetlerden hangisi, dağlık ve engebeli arazilerde daha az gelişme gösterir?

A) Kış turizmi
B) Hayvancılık
C) Tarım ve sanayi
D) Madencilik
E) Ormancılık

Çözüm:
Dağlık ve engebeli araziler, tarımsal üretim için yeterli düzlüğü ve sanayi için gerekli altyapıyı (yol, fabrika alanı) sağlamada yetersiz kalır. Bu nedenle tarım ve sanayi bu bölgelerde sınırlı kalır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Hollanda’da denizin doldurularak “polder” adı verilen yeni tarım alanlarının kazanılması, insan-doğa etkileşiminde hangi duruma örnektir?

A) Doğal afet riskini artırma.
B) Beşerî faaliyetlerin doğaya uyum sağlaması.
C) İnsanın doğal çevreye müdahale ederek yeni yaşam alanları oluşturması.
D) Doğanın insan faaliyetlerini engellemesi.
E) Bölgenin iklimini değiştirme.

Çözüm:
Polderler, insanın teknolojik bilgi ve gücünü kullanarak doğal çevreyi (denizi) kendi ihtiyacı doğrultusunda değiştirip yeni yaşam ve tarım alanları yaratmasına iyi bir örnektir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

Bir bölgenin jeolojik yapısının, yer altı kaynakları (petrol, doğalgaz, maden) açısından zengin olması, o bölgedeki beşerî faaliyetlerden hangisini doğrudan etkiler?

A) Tarımsal faaliyetler
B) Nüfusun dağılışı
C) Turizm
D) Ulaşım ağları
E) Sanayi ve ticaret

Çözüm:
Yer altı kaynakları, sanayi ve ticaretin gelişimi için ham madde sağlar. Bu durum, kaynakların bulunduğu bölgelerde sanayi ve ticaret faaliyetlerini doğrudan teşvik eder.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdaki yer şekillerinden hangisi, ulaşımı en fazla zorlaştırır ve yerleşmeleri seyrek kılar?

A) Delta ovaları
B) Geniş platolar
C) Fiyortlu kıyılar
D) Düz araziye sahip adalar
E) Geniş nehir vadileri

Çözüm:
**Fiyortlu kıyılar**, buzulların etkisiyle oluşmuş dar ve derin körfezlerden oluştuğu için kıyı ulaşımını zorlaştırır ve yerleşmeye uygun düz alanlar azdır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Türkiye’de nüfusun ve sanayi kuruluşlarının, kıyı ovalarında ve akarsu havzalarında yoğunlaşması, aşağıdaki yeryüzü şekillerinin hangi özelliğini vurgular?

A) Yüksek sıcaklık ortalaması
B) Verimli topraklar ve uygun topoğrafya
C) Yağış miktarının az olması
D) Deniz kenarı olması
E) Ormanlık alan olması

Çözüm:
Kıyı ovaları ve akarsu havzaları, düz topoğrafyaları sayesinde yerleşime ve sanayi kurulumuna elverişlidir. Ayrıca, akarsuların getirdiği alüvyonlar sayesinde toprakları da tarım için oldukça verimlidir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 8:

Aşağıdaki beşerî faaliyetlerden hangisi, eğimli arazilerde heyelan ve erozyon riskini artırır?

A) Tarım ürünleri yetiştirmek
B) Yeni yollar inşa etmek
C) Ormanları tahrip etmek
D) Baraj yapmak
E) Jeotermal enerji santrali kurmak

Çözüm:
Eğimin fazla olduğu yerlerde ağaçların kesilmesi (orman tahribi), toprağın tutunma gücünü azaltarak heyelan ve erozyon riskini doğrudan artırır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 9:

Bir bölgenin jeolojik açıdan genç ve fay hatlarının üzerinde yer alması, o bölgedeki insan yaşamını en çok hangi açıdan etkiler?

A) Tarımsal üretimi artırma
B) Turizmi geliştirme
C) Jeotermal enerji kaynaklarını kullanma
D) Doğal afet riskini artırma
E) Sanayi faaliyetlerini kısıtlama

Çözüm:
Genç tektonik bölgelerde, fay hatları ve sismik aktivite yoğundur. Bu durum, bölgedeki insan yerleşimlerini ve yaşamını deprem gibi doğal afetler açısından riskli hale getirir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 10:

Aşağıdaki beşerî faaliyetlerden hangisi, yeryüzü şekillerini aşındırma ve biriktirme süreçlerini doğrudan hızlandırır?

A) Turizm tesisleri inşa etmek
B) Fabrikalar kurmak
C) Sulama kanalları açmak
D) Ormanları tahrip etmek
E) Maden çıkarmak

Çözüm:
**Ormanları tahrip etmek**, yamaçlardaki toprağın tutunmasını sağlayan bitki köklerini ortadan kaldırır. Bu durum, su ve rüzgar erozyonunu (aşındırma ve taşınma) ciddi oranda hızlandırır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 11:

Bir dağın eteklerindeki düzlüklerde yer alan köylerde tarım yapılırken, dağın yüksek kesimlerinde hayvancılık faaliyetlerinin yaygın olması, insan-doğa etkileşiminde hangi duruma örnektir?

A) İnsanın doğaya uyum sağlaması
B) Doğanın insan faaliyetlerini kısıtlaması
C) İnsanın doğal çevreyi değiştirmesi
D) Doğa ile beşerî faaliyetler arasında uyumun olmaması
E) Sanayi gelişiminin yavaşlaması

Çözüm:
İnsanlar, bir bölgedeki yeryüzü şekillerine ve olanaklara (düzlükte tarım, yüksekte hayvancılık) göre ekonomik faaliyetlerini şekillendirir. Bu durum, insanın doğal koşullara **uyum sağladığını** gösterir.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 12:

Büyük şehirlerin, genellikle düz arazilere ve akarsu kenarlarına kurulmasının en önemli nedeni nedir?

A) Su kaynaklarına yakın olmak.
B) Ulaşım ve yerleşme için uygun alan bulmak.
C) Jeotermal enerji kaynaklarından yararlanmak.
D) Sanayi tesisleri kurmak.
E) Nüfusun daha az olması.

Çözüm:
Düz araziler, büyük yerleşim birimlerinin (şehirlerin) kurulması ve genişlemesi için gerekli alanı sağlar. Aynı zamanda, bu alanlar demiryolu, karayolu gibi ulaşım ağlarının kolayca inşa edilmesini mümkün kılar.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 13:

Sanayi ve ticaretin yoğun olduğu bölgelerde, yer altı ve yer üstü su kaynaklarının kirlenmesi, insan-doğa etkileşiminde hangi duruma örnektir?

A) Doğanın insanı olumlu etkilemesi.
B) Doğanın insan faaliyetlerini kısıtlaması.
C) İnsan faaliyetlerinin doğal çevreyi olumsuz etkilemesi.
D) İnsanın doğaya uyum sağlaması.
E) Doğal kaynakların sınırsız olması.

Çözüm:
Sanayi ve ticaretin çevreye verdiği zararlar, su kaynaklarının kirlenmesine neden olur. Bu durum, insan faaliyetlerinin doğal çevre üzerinde yarattığı olumsuz bir etkileşime örnektir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdaki yer şekillerinden hangisi, bir ülkenin sanayi ve ekonomik gelişimi için bir kısıtlama oluşturabilir?

A) Geniş delta ovaları
B) Verimli tarım alanları
C) Geniş ve düz platolar
D) Çok sayıda yüksek dağ ve vadi
E) Bol su kaynaklarına sahip akarsu havzaları

Çözüm:
Yüksek dağlar ve derin vadiler, ulaşım ağlarının (yol, demiryolu) kurulmasını zorlaştırır, maliyetleri artırır ve sanayinin gelişimini kısıtlar.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 15:

Bir bölgede, tarım alanlarının yetersiz olması nedeniyle insanların balıkçılık veya ormancılık gibi faaliyetlere yönelmesi, aşağıdaki kavramlardan hangisiyle en iyi açıklanır?

A) Doğal koşullara adaptasyon
B) Sürdürülebilir kalkınma
C) Sanayi devrimi
D) Teknolojik gelişim
E) Küreselleşme

Çözüm:
İnsanların, yaşadıkları bölgenin doğal kaynaklarına ve koşullarına (düz alan yoksa deniz veya ormana yönelmek) göre geçim kaynaklarını belirlemesi, **doğal koşullara adaptasyon** olarak tanımlanır.
Doğru cevap A şıkkıdır.