4. Ünite: Yaşayan Demokrasimiz

1. Yönetimin Karar Alma Sürecini Etkileyen Unsurlar

Demokrasi, bir yönetim biçimi olarak halkın egemenliğine dayanır. Bu sistemde kararlar sadece yöneticiler tarafından alınmaz; halk da çeşitli unsurlar aracılığıyla yönetim üzerinde etkili olabilir.

• Sivil Toplum Kuruluşları (STK): Sivil toplum kuruluşları, toplumun belirli bir sorununa çözüm üretmek veya farkındalık yaratmak amacıyla kurulan, kâr amacı gütmeyen örgütlerdir. Toplumun talep ve beklentilerini yerine getirmede ve demokratik sürecin etkili işlemesinde önemli rol oynarlar. STK’lar, dilekçe hakkı gibi vatandaşlık haklarının kullanılmasına da yardımcı olabilir.
• Kamuoyu: Bir konu hakkında toplumun genelinin oluşturduğu ortak düşüncedir. Medya ve sivil toplum kuruluşları, kamuoyu oluşmasında çok etkilidir.
• Medya: Radyo, televizyon, gazete, genel ağ gibi kitle iletişim araçlarını kapsayan medyalar, kamuoyu oluşturmada ve bilgiyi hızlı bir şekilde yaymada önemli bir role sahiptir. Medya, toplumun farklı kesimlerinin düşüncelerini yansıtarak yönetimin karar alma süreçlerini etkileyebilir.
• Siyasi Partiler: Halkın siyasi görüşlerini temsil eden ve yönetime katılmayı hedefleyen kuruluşlardır.

2. Temel Hak ve Sorumlulukların Toplumsal Düzenin Sürdürülmesindeki Önemi

Toplumun düzenli bir şekilde işlemesi için bireylere haklar verilirken, aynı zamanda sorumluluklar da yüklenir.

• Haklar: Bireylerin doğuştan sahip olduğu ve Anayasa ile güvence altına alınan özgürlükleridir. Yaşama hakkı, barınma hakkı, düşünce ve kanaat hürriyeti, seçme ve seçilme hakkı gibi haklar bu kapsamdadır.
• Sorumluluklar: Bireylerin toplumun düzenini korumak için yerine getirmesi gereken görevlerdir. Bu görevler, yasalara uymak, vergi vermek, oy kullanmak gibi vatandaşlık görevlerini içerir.
• Adalet: Hakların herkes tarafından eşit bir şekilde kullanılması ve korunması ilkesidir. Adaletin sağlanması, toplumsal düzenin ve huzurun devamlılığı için hayati öneme sahiptir.

3. Dijitalleşme ve Teknolojik Gelişmelerin Vatandaşlık Hak ve Sorumluluklarına Etkileri

Günümüzde teknolojik gelişmeler ve dijitalleşme, vatandaşlık haklarının kullanımını ve sorumluluklarını değiştirmiştir.

• e-Devlet Uygulamaları: Dijitalleşme ile birlikte vatandaşlar, devlet dairelerine gitmeden birçok işlemi (vergi ödeme, belge alma vb.) genel ağ üzerinden yapabilir hâle gelmiştir.
• Siber Zorbalık: Dijitalleşme, siber zorbalık ve dolandırıcılık gibi yeni sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu tür durumlarda bireylerin haklarını korumak için yasal yollara başvurmaları ve yetkili birimlere durumu bildirmeleri önemlidir.
• Sosyal Medya: Sosyal medya, bireylerin düşüncelerini ve taleplerini daha hızlı bir şekilde ifade etmelerini sağlamıştır. Bu durum, kamuoyu oluşturmayı ve yönetimin karar alma süreçlerini etkilemeyi kolaylaştırmıştır.

Çözümlü Test Soruları

1. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, yönetimin karar alma sürecini etkileyen unsurlardan biri değildir?

A) Sivil Toplum Kuruluşları B) Kamuoyu C) Siyasi Partiler D) Aile Gelenekleri

Çözüm: Cevap D’dir. Aile gelenekleri, bireysel hayatı etkilese de, yönetimin karar alma süreçlerini etkileyen resmî bir unsur değildir. Diğerleri doğrudan demokratik yönetimde etkili olan unsurlardır.

2. Soru: 6. sınıf öğrencisi Ali, ambulansların trafikte yaşadığı sorunlarla ilgili bir farkındalık çalışması yapmak istiyor. Ali’nin bu çalışması, yönetimin karar alma sürecini etkileyen hangi unsurun bir parçasıdır?

A) Hukuk B) Sivil Toplum Kuruluşu C) Medya D) Milli Egemenlik

Çözüm: Cevap B’dir. Ali, bireysel bir sorunu toplumsal bir sorun hâline getirerek yönetimi etkilemek istediği için bir sivil toplum kuruluşu gibi davranmaktadır.

3. Soru: Toplumsal düzenin sürdürülmesi için temel hak ve sorumlulukların önemiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Her bireyin haklarını bilmesi ve koruması önemlidir.

B) Kurallar, bireylerin haklarını güvence altına alır.

C) Toplumsal düzen, sınırsız özgürlüklerle sağlanır.

D) Sorumluluklar, bireylerin toplumda düzenli bir şekilde yaşamalarını sağlar.

Çözüm: Cevap C’dir. Toplumsal düzenin sağlanabilmesi için sınırsız özgürlükler değil, belirli kurallar ve sınırlar gereklidir. Sınırsız özgürlükler düzensizliğe ve kargaşaya yol açabilir.

4. Soru: Dijitalleşme ve teknolojik gelişmeler, vatandaşların hak ve sorumluluklarını birçok yönden etkilemiştir. Buna göre, teknoloji kullanımına bağlı ortaya çıkan olumsuz bir durum aşağıdakilerden hangisidir?

A) E-Devlet uygulamalarıyla kamu hizmetlerine kolay erişim B) Genel ağ üzerinden toplu dilekçe kampanyaları düzenlenmesi C) Siber zorbalık ve kimlik hırsızlığı gibi risklerin artması D) Sosyal medya üzerinden bilgiye hızlı ulaşım

Çözüm: Cevap C’dir. E-devlet uygulamaları, genel ağ üzerinden toplu dilekçe kampanyaları ve bilgiye hızlı ulaşım, dijitalleşmenin olumlu etkileridir. Siber zorbalık ve kimlik hırsızlığı ise teknolojinin getirdiği olumsuz durumlardandır.