Biyolojinin temel konularından biri olan “Güneşten Besinlere” ünitesi, canlıların yaşamını sürdürmesi için gerekli olan enerjiyi nasıl elde ettiğini ve bu enerjinin ekosistemlerde nasıl aktarıldığını inceler. Bu sürecin başlangıcında, fotosentez olayı yer alır. Fotosentez, klorofil taşıyan canlıların, güneş ışığı enerjisini kullanarak karbondioksit ve suyu organik besinlere (glikoz) ve oksijene dönüştürdüğü yaşamsal bir süreçtir. Bu olayı gerçekleştiren ototrof (üretici) canlılar, besin zincirinin ilk halkasını oluşturur. Ekosistemdeki diğer canlılar ise, besinlerini doğrudan veya dolaylı olarak üreticilerden sağlar. Canlılar, hücrelerindeki yaşamsal faaliyetler için gerekli olan enerjiyi, hücre solunumu yoluyla üretir. Hücre solunumu, besin maddelerinden ATP (adenozin trifosfat) adı verilen kimyasal enerjiyi sentezleme sürecidir ve oksijenli (aerobik) veya oksijensiz (anaerobik) solunum şeklinde gerçekleşebilir. Fotosentez ve solunum, ekosistemdeki enerji ve madde döngüsünün sürekliliğini sağlayan birbirini tamamlayan süreçlerdir. Bu test, fotosentez ve solunumun temel mekanizmalarını, ATP’nin önemini ve ekosistemdeki enerji akışını anlamanıza yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Fotosentez sırasında kullanılan temel ham maddeler aşağıdakilerden hangisidir?

A) Glikoz ve oksijen
B) Su ve oksijen
C) Karbondioksit ve su
D) Glikoz ve karbondioksit
E) ATP ve oksijen

Çözüm:
Fotosentez, klorofil taşıyan canlıların güneş enerjisini kullanarak **karbondioksit** ve **suyu** glikoz ve oksijene dönüştürdüğü kimyasal bir reaksiyondur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Aşağıdakilerden hangisi, kemosentez yapan canlıların en önemli özelliğidir?

A) Güneş ışığı enerjisini kullanmaları
B) Karbon kaynağı olarak organik bileşikleri kullanmaları
C) İnorganik maddeleri oksitleyerek kimyasal enerji elde etmeleri
D) Oksijensiz solunum yapmaları
E) Sadece bitkilerde görülmesi

Çözüm:
Kemosentez, bazı bakteri türlerinin, güneş ışığı yerine inorganik maddelerin oksidasyonu sonucu açığa çıkan **kimyasal enerjiyi** kullanarak organik besin sentezlediği bir olaydır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Oksijenli solunum reaksiyonları, hücrenin hangi bölümünde gerçekleşir?

A) Sadece sitoplazmada
B) Sadece mitokondride
C) Sitoplazmada başlar, mitokondride devam eder
D) Sadece ribozomda
E) Çekirdekte

Çözüm:
Oksijenli solunumun ilk basamağı olan glikoliz, **sitoplazmada** gerçekleşir. Sonraki aşamalar olan Krebs döngüsü ve ETS (elektron taşıma sistemi) ise **mitokondride** meydana gelir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

ATP molekülü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bütün canlılar tarafından üretilir.
B) Yapısında üç adet yüksek enerjili fosfat bağı bulunur.
C) Yapısında adenin bazı, riboz şekeri ve fosfat grubu bulunur.
D) Hidroliz edildiğinde enerji açığa çıkar.
E) Hücre içinde depolanamaz.

Çözüm:
ATP’nin yapısında adenin bazı, riboz şekeri ve **üç adet fosfat** bulunur. Fosfatlar arasındaki bağların kopmasıyla enerji açığa çıkar. Ancak, ATP molekülü hücre içinde depolanamaz ve ihtiyaç duyulduğunda sentezlenir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

Fotosentezin “ışığa bağımlı” reaksiyonları, kloroplastın hangi bölümünde gerçekleşir?

A) Stroma
B) Grana (Tilakoid zar)
C) Mitokondri
D) Sitoplazma
E) Ribozom

Çözüm:
Fotosentezin ışığa bağımlı reaksiyonları, kloroplastın içinde yer alan, klorofil pigmentlerini barındıran **grana (tilakoid zar)** adı verilen yapılarda gerçekleşir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 6:

Fotosentez hızını etkileyen faktörlerden hangisi, diğerlerinden farklı bir kategoride yer alır?

A) Karbondioksit miktarı
B) Işık şiddeti
C) Sıcaklık
D) Işık dalga boyu
E) Klorofil miktarı

Çözüm:
Sıcaklık, ışık şiddeti ve ışık dalga boyu gibi faktörler çevresel faktörlerdir. **Klorofil miktarı** ise fotosentez yapan canlının genetik yapısıyla ilgili olan kalıtsal bir faktördür.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 7:

Aşağıdakilerden hangisi, laktik asit fermantasyonunun bir sonucudur?

A) Etil alkol ve karbondioksit üretilmesi
B) Enerji verimliliğinin oksijenli solunumdan daha yüksek olması
C) Kas hücrelerinde yorgunluğa neden olan laktik asit birikimi
D) Çok sayıda ATP üretilmesi
E) Oksijen tüketimi

Çözüm:
Laktik asit fermantasyonu, özellikle yorucu egzersizler sırasında oksijen yetersizliği çeken kas hücrelerinde gerçekleşir ve **laktik asit birikimine** yol açarak yorgunluk hissine neden olur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

Fotosentez ve oksijenli solunum olayları karşılaştırıldığında, aşağıdakilerden hangisi ortaktır?

A) Sadece bitkilerde gerçekleşmesi
B) Oksijen kullanılması
C) Karbondioksit üretilmesi
D) ATP sentezlenmesi
E) Sadece kloroplastta gerçekleşmesi

Çözüm:
Hem fotosentez (ışığa bağımlı evrede) hem de oksijenli solunum (ETS evresinde) sırasında **ATP** sentezi gerçekleşir. Fotosentezde ATP harcanırken, solunumda üretilir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 9:

Bir ekosistemde, üreticilerden tüketicilere doğru gidildikçe aktarılan enerji miktarı ve biyokütle nasıl değişir?

A) Enerji miktarı artar, biyokütle azalır.
B) Enerji miktarı azalır, biyokütle artar.
C) Hem enerji hem de biyokütle artar.
D) Hem enerji hem de biyokütle azalır.
E) Enerji değişmez, biyokütle azalır.

Çözüm:
Enerji, besin zincirinde bir trofik seviyeden diğerine aktarılırken, her basamakta enerjinin yaklaşık %90’ı ısı olarak kaybedilir. Bu nedenle, üst basamaklara gidildikçe hem **aktarılan enerji miktarı** hem de canlı kütlesi (biyokütle) **azalır**.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 10:

Fotosentezin ışık enerjisine bağlı olmayan (“karanlık”) reaksiyonları nerede gerçekleşir ve temel amacı nedir?

A) Grana, oksijen üretmek
B) Stroma, glikoz sentezlemek
C) Mitokondri, ATP üretmek
D) Sitoplazma, karbondioksit üretmek
E) Grana, su molekülünü parçalamak

Çözüm:
Fotosentezin ışıktan bağımsız reaksiyonları, kloroplastın sıvı kısmı olan **stromada** gerçekleşir ve bu evrenin temel amacı, ışığa bağımlı evrede üretilen ATP ve NADPH’ı kullanarak **glikoz gibi organik besinleri sentezlemektir**.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 11:

Oksijensiz solunum (fermantasyon) ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Sadece sitoplazmada gerçekleşir.
B) Oksijen kullanılmaz.
C) Oksijenli solunuma göre daha az ATP üretir.
D) Son ürünleri her zaman etil alkol ve CO2’dir.
E) Glikoliz reaksiyonu her iki fermantasyon türünde de ortaktır.

Çözüm:
Oksijensiz solunumun son ürünü, yapılan fermantasyon türüne göre değişir. Örneğin, laktik asit fermantasyonunda laktik asit, etil alkol fermantasyonunda ise etil alkol ve karbondioksit üretilir. Bu nedenle D şıkkı yanlıştır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 12:

Oksijenli solunumun “Krebs döngüsü” aşaması, aşağıdaki moleküllerden hangisini üretmez?

A) ATP
B) NADH
C) FADH2
D) Karbondioksit (CO2)
E) Oksijen (O2)

Çözüm:
Oksijenli solunumun Krebs döngüsü aşamasında ATP, NADH, FADH2 ve karbondioksit üretilir. Ancak, **oksijen** bu aşamada üretilmez, aksine son elektron alıcısı olarak tüketilir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 13:

Aşağıdakilerden hangisi, bir bitkinin fotosentez hızını artırmak için uygulanabilecek bir yöntemdir?

A) Işık şiddetini azaltmak.
B) Ortam sıcaklığını fotosentez için en uygun değerin altına çekmek.
C) Ortamdaki karbondioksit miktarını artırmak.
D) Işık dalga boyunu yeşil ışık seviyesine getirmek.
E) Bitkiye daha az su vermek.

Çözüm:
Fotosentez için temel ham maddelerden biri olan **karbondioksit miktarını** artırmak, diğer faktörler sabit kaldığı sürece fotosentez hızını doğrudan artırır. Yeşil ışık fotosentez için en verimsiz ışıktır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 14:

Bir ekosistemde, üreticiler tarafından depolanan güneş enerjisi, sırasıyla aşağıdaki beslenme düzeylerine nasıl aktarılır?

A) Birincil tüketici → ikincil tüketici → üçüncül tüketici
B) İkincil tüketici → birincil tüketici → üretici
C) Üçüncül tüketici → ikincil tüketici → birincil tüketici
D) Ayrıştırıcı → üretici → tüketici
E) Üretici → ayrıştırıcı → tüketici

Çözüm:
Enerji, besin zincirinde **üreticiler** tarafından fotosentez yoluyla yakalanır. Daha sonra bu enerji, otçul olan **birincil tüketicilere**, etçil olan **ikincil tüketicilere** ve en sonunda da **üçüncül tüketicilere** doğru tek yönlü olarak akar.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 15:

Oksijenli solunumda, elektron taşıma sisteminde (ETS) son elektron alıcısı olarak kullanılan molekül aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karbondioksit
B) ATP
C) Su
D) Oksijen
E) Glikoz

Çözüm:
Oksijenli solunumun son aşamasında, elektron taşıma sisteminden geçen elektronların ve protonların yakalanması için **oksijen** kullanılır ve bu reaksiyon sonucunda su molekülü oluşur.
Doğru cevap D şıkkıdır.