2. Ünite: Evimiz Dünya

Bu ünite, Türklerin ilk anayurdu olan Orta Asya’dan başlayarak, kurdukları devletleri, Orta Asya kültürünü ve İslamiyet’in kabulüyle birlikte yaşanan değişimleri ele almaktadır.

Türklerin İlk Anayurdu: Orta Asya

Türklerin ilk anayurdu, Orta Asya‘dır. Burası, geniş bozkırların ve dağlık arazilerin bulunduğu, karasal iklimin hâkim olduğu bir coğrafyadır. Kışlar çok sert ve soğuk, yazlar ise kurak ve sıcaktır.

• Yaşam Tarzı: Zorlu iklim koşulları ve geniş bozkırlar, Türklerin göçebe (konargöçer) bir yaşam sürmesine neden olmuştur. Temel geçim kaynakları hayvancılık, özellikle de at yetiştiriciliği olmuştur. At, Türkler için hem ulaşım aracı hem de savaş aracı olarak büyük önem taşımıştır.
• Devlet Geleneği: Göçebe yaşam, Türklerde güçlü bir ordu ve savaşçı bir yapı oluşmasını sağlamıştır. Boylar (aileler) bir araya gelerek federatif (boylar birliği) devletler kurmuşlardır. Devleti yöneten hükümdar Kağan veya Hakan unvanını kullanırdı.

Orta Asya’dan Göçler

Zamanla nüfusun artması, kuraklık ve otlakların yetersiz kalması gibi nedenlerle Türkler, Orta Asya’dan farklı bölgelere göç etmiştir. Bu göçler, Türk kültürünün geniş bir coğrafyaya yayılmasını sağlamıştır.

İslamiyet’in Kabulü ve Türk İslam Devletleri

Türkler, Orta Asya’da farklı dinlere mensup olsalar da, 751 yılındaki Talas Savaşı ile Müslüman Araplarla tanışmışlardır. Bu savaşın ardından Türkler, kitleler hâlinde İslamiyet’i kabul etmeye başlamıştır.

• İlk Türk-İslam Devletleri: İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devleti Karahanlılar, ilk büyük Türk-İslam devleti ise Gazneliler olmuştur. Bu devletler, hem Türk kültürünü hem de İslam kültürünü sentezleyerek yeni bir medeniyet oluşturmuşlardır.

Anadolu’nun Türkleşmesi

• Malazgirt Savaşı: 1071 yılında Büyük Selçuklu Devleti hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatorluğu arasında yapılan Malazgirt Savaşı, Türk tarihinin en önemli dönüm noktalarından biridir. Bu savaşın kazanılmasıyla Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.
• Anadolu’da İlk Türk Beylikleri: Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya yerleşen Türkmenler, Danişmentliler, Saltuklular, Mengücekliler, Artuklular ve Çaka Beyliği gibi ilk Türk beyliklerini kurmuşlardır. Bu beylikler, Anadolu’yu imar etmiş, camiler, medreseler, köprüler ve kervansaraylar inşa ederek Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamıştır.

Çözümlü Test Soruları

1. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin ilk anayurdu olan Orta Asya’nın coğrafi özelliklerinden biri değildir?

A) Geniş bozkırlar B) Karasal iklim C) Bol yağış alan verimli ovalar D) Yüksek dağlık araziler

Çözüm: Cevap C’dir. Orta Asya’nın iklimi sert karasal olduğu için bol yağış almaz. Bu yüzden verimli ovalar yerine daha çok bozkır ve kurak araziler bulunur.

2. Soru: Türklerin ilk anayurtlarında göçebe (konargöçer) bir yaşam sürmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ticaret yapmak için farklı bölgelere gitme isteği B) Tarım yapacak uygun arazilerin olmaması ve hayvancılığa dayalı geçim tarzı C) Sanatsal faaliyetleri geliştirmek için farklı kültürlerle tanışma isteği D) Siyasi olarak güçlü olmak için sürekli yer değiştirme zorunluluğu

Çözüm: Cevap B’dir. Orta Asya’nın iklimi tarım için elverişli değildir. Bu nedenle Türkler, hayvanlarını otlatmak için sürekli yer değiştirmek zorunda kalmışlardır.

3. Soru: Türklerin kitleler hâlinde İslamiyet’i kabul etmesini sağlayan en önemli savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Malazgirt Savaşı B) Talas Savaşı C) Miryokefalon Savaşı D) Bedir Savaşı

Çözüm: Cevap B’dir. 751 yılında yapılan Talas Savaşı’nda Türkler, Müslüman Araplarla tanışmış ve bu karşılaşma İslamiyet’in Türkler arasında yayılmasını hızlandırmıştır.

4. Soru: 1071 yılında Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans arasında yapılan Malazgirt Savaşı’nın en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Avrupa’da derebeylik rejiminin güçlenmesi B) Coğrafi Keşiflerin başlaması C) Anadolu’nun kapılarının Türklere açılması D) Türklerin Orta Asya’dan tamamen ayrılması

Çözüm: Cevap C’dir. Malazgirt Savaşı, Bizans İmparatorluğu’nun direncini kırmış ve Türklerin Anadolu’ya yerleşme sürecini hızlandırmıştır.

5. Soru: Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden biri değildir?

A) Saltuklular B) Danişmentliler C) Osmanlı Devleti D) Artuklular

Çözüm: Cevap C’dir. Osmanlı Devleti, Anadolu’da kurulmuş bir Türk beyliği olmakla birlikte, ilk kurulan beyliklerden değil, Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılış sürecinde ortaya çıkan bir beyliktir. Saltuklular, Danişmentliler ve Artuklular ise Malazgirt Savaşı’ndan hemen sonra kurulmuşlardır.