Epirojenik Hareketler
Kara veya kıta oluşumu demektir.
Alçalma, yükselme, çanaklaşma, kubbeleşme ve yaylanma hareketleri şeklinde gerçekleşir.
Bu hareketleri açıklarken “izostatik denge“ den yararlanıyoruz.
Yer kabuğunu oluşturan levhaların manto üzerinde kurduğu dengeye izostatik denge denir. Bu denge bozulduğunda epirojenik hareketler oluşur.
İzostatik dengenin bozulmasında temel olarak levhaların ağırlıklarının değişmesi etkili olur. Levhaların üzerindeki ağırlığın değişmesinde etkili olan etmenler:
- İklim değişmeleri
- Buzullaşma
- Buzulların erimesi
- Aşınma ve birikme
- Volkan püskürmeleri
Transgresyuıı (Deniz ilerlemesi)
Karaların ağırlığı arttığında karalar Manto’ya doğru gömülür ve deniz karaya doğru ilerler.
Regresyon (Deniz gerilemesi)
Karalar, ağırlığı azaldığında, yükselir. Böylece karaların sular altında bulunan bir kısmı yüzeye çıkar.
Epirojenik hareketlerin sonuçları:
- Kara ve deniz dağılışı belirlenir.
- Kıyı çizgileri değişir.
- Kıyı taraçaları oluşur.
- Tekne biçimli çukurluklar oluşur.
- Akarsu yataklarında basamaklar oluşur (Seki ve kanyon).
Bilgi:
Orojenik hareketlerin sonunda tabakaların karşılıklı durumlarında belirgin bozulmalar görülürken epirojenik
hareketlerin sonunda tabakalarda bozulma görülmez.
Çözümlü Sorular:
Aşağıdakilerden hangisi epirojenik hareketlerin sonuçlarından biri değildir?
A) Kara ve denizlerin dağılışı belirlenir.
B) Kıyı çizgileri değişir.
C) Kıyı taraçaları oluşur.
D) Tekne biçimli çukurluklar oluşur.
E) Delta ovaları oluşur.
Çözüm: Delta ovaları, dış kuvvetlerden biri olan akarsuların deniz içinde alüvyon biriktirmesi sonucunda oluşur. A, B, C, ve D seçeneklerinde belirtilen değişmeler ise epirojenik hareketler ile gerçekleşir.
Aşağıdakilerden hangisinde epirojenik hareketlerin etkisi değildir?
A) Almanya ve Hollanda’nın her yıl 1—2 mm çökmesi
B) Venedik’te yer alan kanalların zamanla çökmesi
C) İskandinav Yarımadası’nın üzerindeki buzulların erimesine bağlı olarak yükselmesi
D) Jeolojik Zaman’da Kanada’nın üzerinde buzulların oluşması
E) Norveç’te fîyord tipi kıyıların oluşması
Çözüm: 4. jeolojik zamanda oluşan buzullaşma, iklim değişikliklerinin sonucunda gerçekleşmiştir. A, B, C ve E seçeneklerinde belirtilen değişmeler ise epirojenik hareketler sonucunda gerçekleşmiştir.
