Ekosistem, belirli bir bölgede yaşayan canlıların (biyotik faktörler) ve bu canlıları etkileyen cansız çevrenin (abiyotik faktörler) karşılıklı etkileşim içinde olduğu dinamik bir sistemdir. Bir ekosistemin temel bileşenleri, kendi besinini üreten **üreticiler** (fotosentetik organizmalar), diğer canlıları tüketerek beslenen **tüketiciler** ve organik atıkları parçalayarak madde döngüsünü sağlayan **ayrıştırıcılardır** (dekompozörler). Ekosistemlerde enerji akışı, üreticilerden tüketicilere doğru tek yönlüdür ve her beslenme basamağında enerjinin büyük bir kısmı (%90’ı) ısı olarak kaybedilirken, kalan %10’u bir üst basamağa aktarılır. Bu enerji kaybı, ekolojik piramitlerin genellikle düzgün bir üçgen şeklinde olmasının ana nedenidir. Ekosistemler, **besin zincirleri** ve **besin ağları** gibi karmaşık ilişkilerle birbirine bağlıdır ve bu ilişkiler ekolojik dengeyi korur. Bir ekosistemin büyüklüğü, bir su damlasından okyanusa kadar değişebilir ve bu sistemin sağlığı, içinde barındırdığı **biyoçeşitliliğe** bağlıdır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Bir ekosistemdeki abiyotik (cansız) faktörlere aşağıdakilerden hangisi örnek verilemez?
A) Işık
B) Sıcaklık
C) Mantar
D) Toprak pH’ı

Doğru Cevap: C
Çözüm: Mantarlar, canlı organizmalar oldukları için ekosistemdeki biyotik (canlı) faktörler grubuna girer. Işık, sıcaklık ve toprak pH’ı ise cansız faktörlerdir.

2. Bir besin zincirinde enerjinin en fazla bulunduğu basamak aşağıdakilerden hangisidir?
A) Birincil tüketiciler
B) Üreticiler
C) İkincil tüketiciler
D) Üçüncül tüketiciler

Doğru Cevap: B
Çözüm: Enerji, bir ekosistemde güneş ışığından üreticilere (bitkiler, algler vb.) aktarılır. Bu nedenle, besin zincirinin ilk basamağında, yani üreticilerde en fazla enerji bulunur.

3. Bir ekosistemdeki ölü organik maddeleri parçalayarak maddelerin yeniden ekosisteme kazandırılmasını sağlayan canlı grubu hangisidir?
A) Üreticiler
B) Birincil tüketiciler
C) İkincil tüketiciler
D) Ayrıştırıcılar (Dekompozörler)

Doğru Cevap: D
Çözüm: Ayrıştırıcılar (mantar ve bakteriler gibi), ölü canlıları ve organik atıkları parçalayarak inorganik maddelere dönüştürür ve bu maddelerin yeniden üreticiler tarafından kullanılmasını sağlar.

4. Bir besin piramidinde, bir basamaktan bir üst basamağa aktarılan enerjinin oranı yaklaşık olarak kaçtır?
A) %1
B) %10
C) %50
D) %90

Doğru Cevap: B
Çözüm: Ekolojik piramitlerde, enerjinin sadece yaklaşık %10’u bir trofik düzeyden bir üst trofik düzeye aktarılır. Kalan %90’lık kısım ise metabolik faaliyetler ve ısı olarak kaybedilir.

5. Aşağıdakilerden hangisi bir popülasyonu en iyi tanımlar?
A) Belirli bir alandaki tüm canlılar
B) Belirli bir alandaki aynı türe ait bireyler
C) Belirli bir alandaki tüm canlı ve cansız faktörler
D) Belirli bir alandaki farklı türler

Doğru Cevap: B
Çözüm: **Popülasyon**, belirli bir coğrafi alanda yaşayan, aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluktur.

6. Bir ekosistemdeki biyokütle piramidinde genellikle en geniş tabana sahip olan basamak hangisidir?
A) Üreticiler
B) Birincil tüketiciler
C) İkincil tüketiciler
D) Üçüncül tüketiciler

Doğru Cevap: A
Çözüm: Biyokütle piramidinde en geniş basamak, genellikle en fazla biyokütleye sahip olan üreticilerdir. Bu durum, birincil tüketicilerin beslenmesi için daha fazla üreticiye ihtiyaç duyulmasıyla açıklanır.

7. Aşağıdaki besin zincirlerinden hangisi doğru bir sıralama örneğidir?
A) Kurt $\rightarrow$ Tavşan $\rightarrow$ Havuç
B) Havuç $\rightarrow$ Tavşan $\rightarrow$ Kurt
C) Tavşan $\rightarrow$ Havuç $\rightarrow$ Kurt
D) Havuç $\rightarrow$ Kurt $\rightarrow$ Tavşan

Doğru Cevap: B
Çözüm: Doğru bir besin zinciri, enerjinin akış yönüne göre sıralanır: Üretici (Havuç) $\rightarrow$ Birincil Tüketici (Tavşan) $\rightarrow$ İkincil Tüketici (Kurt).

8. Birincil tüketicilerin beslenme şekli genellikle nasıldır?
A) Otçul
B) Etçil
C) Hem etçil hem otçul
D) Ayrıştırıcı

Doğru Cevap: A
Çözüm: Birincil tüketiciler, besin zincirinin ikinci basamağında yer alır ve doğrudan üreticilerle (bitkilerle) beslendikleri için otçul (herbivor) olarak adlandırılırlar.

9. Ekosistemde birincil tüketicileri avlayan canlılar hangi gruptadır?
A) Otçullar
B) İkincil tüketiciler
C) Üreticiler
D) Ayrıştırıcılar

Doğru Cevap: B
Çözüm: İkincil tüketiciler, birincil tüketicilerle (otçullarla) beslenen etçil veya hepçil canlılardır.

10. Bir ekosistemdeki biyoçeşitliliği en iyi yansıtan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Popülasyon
B) Biyotop
C) Komünite
D) Ekosistem

Doğru Cevap: C
Çözüm: **Komünite**, belirli bir alandaki tüm popülasyonların, yani farklı türlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Bu nedenle biyoçeşitliliği doğrudan yansıtan bir kavramdır.

11. Aşağıdaki faktörlerden hangisi, ekosistemde bir popülasyonun büyümesini sınırlandıran bir faktör olabilir?
A) Besin kaynaklarının bolluğu
B) Yeterli yaşam alanı
C) Hastalıkların yayılması
D) Düşük avcı sayısı

Doğru Cevap: C
Çözüm: Sınırlayıcı faktörler, bir popülasyonun büyümesini veya dağılımını kısıtlayan çevresel etmenlerdir. Besin kıtlığı, alan yetersizliği, hastalıklar ve avcıların artması bu faktörlere örnektir.

12. Bir ekosistemde enerji akışı nasıl gerçekleşir?
A) Tüketicilerden üreticilere doğru
B) Üreticilerden tüketicilere doğru tek yönlü
C) Geri dönüşümlü bir şekilde
D) Ayrıştırıcılardan başlar

Doğru Cevap: B
Çözüm: Enerji, güneşten başlayarak üreticilere geçer ve besin zinciri boyunca tüketicilere doğru tek yönlü olarak akar. Enerji akışında geri dönüşüm olmaz, sadece maddelerin döngüsü geri dönüşümlüdür.

13. Besin zincirinin en tepesinde yer alan ve genellikle avcısı olmayan canlılara ne ad verilir?
A) Birincil tüketiciler
B) İkincil tüketiciler
C) Son tüketiciler
D) Üreticiler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Bir besin zincirinin en üst basamağında yer alan canlılar, genellikle başka bir canlı tarafından avlanmadığı için **son tüketiciler** olarak adlandırılır.

14. Bir ekosistemde kirliliğe yol açan zehirli maddelerin biyolojik birikimi, besin piramidinin hangi basamağında en yüksek düzeye ulaşır?
A) Üreticiler
B) Birincil tüketiciler
C) En üst düzeydeki tüketiciler
D) Ayrıştırıcılar

Doğru Cevap: C
Çözüm: Biyolojik birikim, bir zehirli maddenin besin zincirinde bir üst basamağa geçtikçe konsantrasyonunun artmasıdır. Bu nedenle, piramidin en tepesindeki tüketicilerde en yüksek düzeye ulaşır.

15. Aşağıdakilerden hangisi bir komüniteyi tanımlamak için yeterli değildir?
A) Farklı türlerin toplamı
B) Canlı ve cansız faktörlerin etkileşimi
C) Popülasyonların bir araya gelmesi
D) Belli bir alandaki tür zenginliği

Doğru Cevap: B
Çözüm: Komünite, sadece canlı organizmaları (biyotik faktörleri) içerir. Canlı ve cansız faktörlerin etkileşimi, daha geniş bir kavram olan **ekosistem**i tanımlar.