Coğrafya, doğa ve insan arasındaki etkileşimi, bu etkileşimin mekân üzerindeki dağılışını ve sonuçlarını inceleyen bir bilim dalıdır. 10. sınıf coğrafya müfredatının ilk ünitesi, bu bilimin temel ilkelerini ve kavramlarını anlamaya odaklanır. **Coğrafi bakış açısı**, olay ve olguları sadece nerede oldukları sorusuyla değil, aynı zamanda neden orada oldukları, ne gibi sonuçlara yol açtıkları ve diğer bölgelerle nasıl bir ilişki içinde oldukları sorularıyla ele alır. Bu bağlamda, **konum, zaman, mekân, hareket, bölge ve sürdürülebilirlik** gibi kavramlar coğrafyanın temel anahtar kavramlarıdır. Coğrafyanın en temel ilkelerinden biri olan **dağılış ilkesi**, bir olayın veya özelliğin yeryüzünde hangi alanlara yayıldığını, yani dağılış gösterdiğini inceler. Coğrafya, bu ilkeyi kullanarak doğal süreçlerle insan faaliyetlerinin mekânsal ilişkisini ortaya koyar. Ayrıca, coğrafyanın doğal ve beşerî sistemleri bir bütün olarak ele alması, onu diğer bilimlerden ayıran en önemli özelliklerden biridir. Bu bütüncül yaklaşım, geleceğin dünyasında sürdürülebilirlik gibi önemli sorunlara çözümler üretmek için de hayati bir önem taşımaktadır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki kavramlardan hangisi, bir olayın veya varlığın yeryüzünde nerelerde bulunduğunu, yani coğrafi yayılışını inceler?

A) Bölge
B) Mekân
C) Konum
D) Dağılış
E) Hareket

Çözüm:
Coğrafyanın temel ilkelerinden biri olan **dağılış ilkesi**, coğrafi olay ve olguların yeryüzündeki yayılımını, yani nerelerde bulunduklarını araştırır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 2:

Aşağıdaki sorulardan hangisi, coğrafi bir olayın **nedensellik** ilkesine daha çok örnektir?

A) Japonya hangi paralel ve meridyenler üzerinde yer alır?
B) Türkiye’nin en yüksek dağı nerededir?
C) Ege Bölgesi’nde neden depremler sık yaşanır?
D) Bir şehrin nüfusu ne kadardır?
E) Akdeniz iklimi hangi ülkelerde görülür?

Çözüm:
Coğrafya sadece “nerede” olduğunu değil, aynı zamanda “neden” olduğunu da inceler. C şıkkındaki soru, depremin nedenini araştırdığı için nedensellik ilkesine örnektir. Diğer şıklar daha çok konum ve dağılışla ilgilidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdakilerden hangisi, coğrafya biliminin temel ilgi alanlarından olan **mekân** kavramına bir örnektir?

A) Bir şehrin nüfus artışı.
B) Bir bölgedeki iklim koşulları.
C) Bir dağın yamaçları.
D) Bir ülkenin ekonomik gelişimi.
E) Hepsi.

Çözüm:
**Mekân**, canlı ve cansız varlıkların içinde bulunduğu, coğrafyanın inceleme alanına giren her türlü yerdir. Bu tanım hem doğal (dağ yamaçları, iklim) hem de beşerî (nüfus, ekonomi) unsurları içerir. Bu nedenle doğru cevap hepsi olacaktır.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 4:

Aşağıdakilerden hangisi, coğrafi bir olayın **zaman** içindeki değişimini inceleyen bir yaklaşıma örnek teşkil eder?

A) Türkiye’nin yer altı su kaynaklarının haritasını çıkarmak.
B) İstanbul Boğazı’nın oluşum sürecini jeolojik dönemlere göre incelemek.
C) Dünyanın en kalabalık şehirlerini belirlemek.
D) Bir bölgedeki bitki türlerinin çeşitliliğini araştırmak.
E) Enlem ve boylamlara göre bir ülkenin konumunu belirlemek.

Çözüm:
B şıkkında, İstanbul Boğazı’nın oluşumu bir süreç olarak, yani zaman içindeki değişim dikkate alınarak incelenmektedir. Bu durum, zamanın coğrafya bilimindeki önemini vurgular.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

**Hareket** kavramı, coğrafya biliminde hangi unsurları ifade eder?

I. İnsanların göç etmesi
II. Su döngüsü
III. Tektonik plakaların hareketi
IV. Ürünlerin ticareti

A) Yalnız I
B) I ve II
C) I, III ve IV
D) II ve III
E) I, II, III ve IV

Çözüm:
Coğrafyada **hareket**, doğal (su, rüzgar, tektonik plakalar) ve beşerî (göç, ticaret) unsurların mekân üzerindeki yer değiştirmesini kapsar. Bu nedenle verilen tüm örnekler coğrafyanın hareket kavramıyla ilgilidir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 6:

Coğrafya bilimi, insan ve doğal çevresi arasındaki ilişkiyi incelerken, bu ilişkinin uzun vadede kalıcı ve faydalı olması için hangi temel kavramı ele alır?

A) Mekân
B) Hareket
C) Sürdürülebilirlik
D) Bölge
E) Konum

Çözüm:
**Sürdürülebilirlik**, doğal kaynakların gelecek nesillere de yetecek şekilde kullanılması ve insan ile doğa arasındaki dengenin korunması ilkesidir. Bu kavram, coğrafyanın en güncel ve önemli konularından biridir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

“Bir bölgenin dağlık ve engebeli arazi yapısı, ulaşımı olumsuz etkilerken, burada yaşayan insanların yerleşim düzenini de şekillendirmiştir.” ifadesi, coğrafyanın hangi temel ilkesini vurgulamaktadır?

A) Dağılış ilkesi
B) Zaman ilkesi
C) Nedensellik ilkesi
D) Karşılıklı ilişki (bağlantı) ilkesi
E) Sentez ilkesi

Çözüm:
Bu ifade, doğal çevre (dağlık arazi) ile beşerî çevre (ulaşım, yerleşim) arasındaki karşılıklı etkiyi ve ilişkiyi gösterir. Bu durum, coğrafyanın temel prensiplerinden olan karşılıklı ilişki (bağlantı) ilkesine örnektir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

Aşağıdaki kavramlardan hangisi, ortak özelliklere sahip doğal veya beşerî unsurların bir araya gelmesiyle oluşan mekânsal bütünü ifade eder?

A) Konum
B) Bölge
C) Mekân
D) Hareket
E) Zaman

Çözüm:
**Bölge**, iklim, bitki örtüsü, yer şekilleri gibi doğal özellikler veya sanayi, tarım gibi beşerî özellikler açısından homojenlik gösteren alanlardır. Örneğin, Akdeniz Bölgesi.
Doğru cevap B şıkkıdır.