Bir cümlede hem edilgen hem de etken çatılı bir fiilin veya fiilimsinin bir arada kullanılmasından kaynaklanan uyuşmazlıktır.
Aynı özneye bağlanan fiil ya da fiilimsilerin ya etken ya da edilgen olması gerekir.
Etken öznenin edilgen bir fiil ya da fiilimsiye bağlanması, sözde öznenin de etken bir fiil ya da fiilimsiye bağlanması anlatım bozukluğu sebebidir.
“Polis, tanıkları konuşturarak katil bulundu.” cümlesinde “konuşturarak” sözcüğü etken, “bulundu” edilgen çatılıdır; bu yüzden uyuşmazlık vardır. “bulundu” sözcüğü “buldu” biçimine getirilirse cümle düzelir.
“Okul yönetimlerine talimat vererek sorun çözülmek istendi.” cümlesinde “vererek” sözcüğü etken, “çözülmek” ve “istendi” edilgen çatılıdır; bu yüzden uyuşmazlık vardır. “vererek” sözcüğü “verilerek” biçimine getirilirse cümle düzelir. “Büyük bir emek harcayarak kazanılan başarılar insanı mutlu eder.” cümlesinde “harcayarak” sözcüğü etken, “kazanılan” ise edilgen çatılıdır; bu yüzden uyuşmazlık vardır. “Harcayarak” sözcüğü “harcanarak” biçimine getirilirse cümle düzelir.
Örnek: Evin, binbir Çeşit meyve ağacı ve sebze yetiştiren bir bahçesi var.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Fiilimsinin edilgen olmamasından
B) Bağlaç kullanılmasından
C) Özne eksikliğinden
D) Dolaylı tümleç eksikliğinden
E) Ek fiil kullanılmamasından
Çözüm: Cümleden “bahçenin meyve yetiştirmesi” gibi bir anlam çıkıyor. ”Yetiştiren” sözcüğü etken değil, “yetiştirilen” biçiminde edilgen yapılmalıdır. Cevap A seçeneğidir.
