Hücreler, enerji ihtiyacını karşılamak için sadece glikozu değil, aynı zamanda yağları ve proteinleri de kullanabilir. Besinlerin solunuma katılma yolları, molekülün türüne göre farklılık gösterir. Hücrenin birincil ve en kolay parçalanan enerji kaynağı olan **karbonhidratlar**, sindirildikten sonra glikoz olarak doğrudan hücresel solunumun ilk basamağı olan **glikolize** katılır. **Yağlar** ise gliserol ve yağ asitlerine ayrılır. Gliserol, glikoliz yolunun bir ara ürününe dönüştürülürken, yağ asitleri ikişer karbonlu asetil-CoA’lara parçalanarak doğrudan **Krebs döngüsüne** giriş yapar. Yağlar, birim ağırlık başına en fazla enerjiyi verdikleri için uzun süreli enerji kaynağı olarak depolanırlar. **Proteinler** de, sindirilerek amino asitlere dönüştürülür. Amino asitler, solunumda kullanılmadan önce amino grupları uzaklaştırılarak (deaminasyon) karaciğerde amonyağa ve daha sonra üreye çevrilir. Kalan karbon iskeletleri ise pirüvat, asetil-CoA veya Krebs döngüsünün çeşitli ara ürünlerine dönüştürülerek enerji elde etmek için kullanılır. Bu farklı giriş noktaları, hücrenin sahip olduğu tüm besin kaynaklarından en verimli şekilde yararlanmasını sağlar.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdaki besin gruplarından hangisi, sindirildikten sonra doğrudan glikoliz evresine katılır?
A) Proteinler
B) Yağlar
C) Karbonhidratlar
D) Vitaminler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Karbonhidratların monomeri olan glikoz, hücresel solunumun ilk evresi olan glikolizin başlangıç maddesidir ve doğrudan bu yola katılır.

2. Yağların solunuma katılmak üzere parçalanması sonucu oluşan gliserol molekülü, hücresel solunumun hangi evresine giriş yapar?
A) Glikoliz ara ürünleri
B) Krebs döngüsü
C) Elektron taşıma sistemi
D) Doğrudan ATP’ye dönüşür

Doğru Cevap: A
Çözüm: Yağların yapısındaki gliserol, fosfogliseraldehit (PGAL) olarak glikoliz yolunun ara ürünlerinden birine katılır.

3. Bir hayvan hücresinde, enerji ihtiyacını karşılamak için besinlerin kullanım sırası nasıldır?
A) Yağlar $\rightarrow$ Proteinler $\rightarrow$ Karbonhidratlar
B) Proteinler $\rightarrow$ Karbonhidratlar $\rightarrow$ Yağlar
C) Karbonhidratlar $\rightarrow$ Yağlar $\rightarrow$ Proteinler
D) Yağlar $\rightarrow$ Karbonhidratlar $\rightarrow$ Proteinler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Hücreler, enerji elde etmek için öncelikle kolay parçalanan karbonhidratları kullanır. Depoları tükenince yağlara, o da yetersiz kalırsa proteinlere geçer.

4. Proteinlerin solunuma katılmadan önce amonyak, ardından da üre şeklinde atılan kısmı hangisidir?
A) Amino grubu
B) Karbon iskeleti
C) Peptit bağı
D) Karboksil grubu

Doğru Cevap: A
Çözüm: Amino asitlerin yapısındaki amino grupları, solunuma katılmadan önce uzaklaştırılarak (deaminasyon) amonyak şeklinde atılır. Amonyak, zehirli olduğu için karaciğerde daha az zehirli olan üreye dönüştürülerek vücuttan uzaklaştırılır.

5. Yağ asitlerinin, solunumda kullanılmak üzere ikişer karbonlu asetil-CoA moleküllerine parçalanması olayına ne ad verilir?
A) Glikoliz
B) Beta oksidasyon
C) Deaminasyon
D) Fermentasyon

Doğru Cevap: B
Çözüm: Yağ asitlerinin mitokondride ikişer karbonlu birimler halinde parçalanarak asetil-CoA’ya dönüştürülmesi olayına **beta oksidasyon** denir.

6. Aşağıdaki besin gruplarından hangisi, hücresel solunuma katılması durumunda en fazla enerji (ATP) üretimi sağlar?
A) Karbonhidratlar
B) Proteinler
C) Yağlar
D) Nükleik asitler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Yağlar, yapılarında diğer besinlere göre daha fazla hidrojen atomu bulundurdukları için, birim ağırlık başına en yüksek enerji miktarını verirler.

7. Amino asitler, hücresel solunumda aşağıdaki moleküllerden hangisinin yerine geçemez?
A) Asetil-CoA
B) Pirüvat
C) Glikoz
D) Krebs döngüsü ara ürünleri

Doğru Cevap: C
Çözüm: Amino asitlerin karbon iskeletleri, pirüvat, asetil-CoA veya Krebs döngüsünün ara ürünlerine dönüştürülerek solunuma katılabilir. Ancak, amino asitler glikoza dönüştürülemez ve glikoliz yoluna doğrudan katılamazlar.

8. Hücresel solunumda, karbonhidrat, yağ ve proteinlerin ortak olarak katıldığı basamak hangisidir?
A) Glikoliz
B) Krebs döngüsü
C) Elektron taşıma sistemi
D) Pirüvatın asetil-CoA’ya dönüşümü

Doğru Cevap: B
Çözüm: Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin hepsi, farklı yollardan gelseler bile **Krebs döngüsü** ve ardından **ETS** evrelerine katılarak enerji üretimine devam ederler.

9. Vücutta açlık durumunda, karbonhidrat ve yağ depoları bittikten sonra enerji kaynağı olarak kullanılan besin grubu hangisidir?
A) Vitaminler
B) Nükleik asitler
C) Su
D) Proteinler

Doğru Cevap: D
Çözüm: Vücut, uzun süreli açlık durumunda hayati önem taşıyan proteinleri (kas gibi) parçalayarak enerji elde etmeye başlar.

10. Bir glikoz molekülü ve bir yağ asidi molekülü eşit ağırlıkta alındığında, oksijenli solunumda daha fazla ATP üreten molekül hangisidir?
A) Glikoz
B) Yağ asidi
C) İkisi de aynı miktarda ATP üretir.
D) Yağ asidi, ancak proteinler kadar enerji vermez.

Doğru Cevap: B
Çözüm: Yağ asitleri, birim ağırlık başına glikoza göre yaklaşık iki kat daha fazla enerji (ATP) üretir. Çünkü daha fazla hidrojen atomu içerirler.

11. Aşağıdakilerden hangisi, proteinlerin solunuma katılmasıyla oluşan ve karaciğerde üreye dönüştürülen atık maddedir?
A) Karbondioksit
B) Su
C) Amonyak
D) Laktik asit

Doğru Cevap: C
Çözüm: Protein sindirimiyle oluşan amino asitlerin amino gruplarından ayrılan **amonyak** (NH3), zehirli olduğu için karaciğerde üreye dönüştürülür.

12. Yağ asitlerinin solunuma katılması sırasında oksijenli solunumun hangi evresi gerçekleşmez?
A) Glikoliz
B) Krebs döngüsü
C) Elektron taşıma sistemi
D) Oksidatif fosforilasyon

Doğru Cevap: A
Çözüm: Yağ asitleri, glikoliz yolundan değil, doğrudan asetil-CoA’ya dönüştürülerek Krebs döngüsüne katıldığı için **glikoliz** evresi atlanır.

13. Aşağıdaki besinlerden hangisi, hücresel solunumda enerji verici olarak kullanılmaz?
A) Gliserol
B) Fruktoz
C) Vitaminler
D) Yağ asitleri

Doğru Cevap: C
Çözüm: Vitaminler, sindirime uğramadan doğrudan emilir ve koenzim olarak düzenleyici görevler üstlenirler. Enerji verici olarak kullanılmazlar.

14. Vücut proteinlerinin solunuma katılmasının olumsuz bir sonucu nedir?
A) ATP üretiminin azalması
B) Kas ve doku kaybının yaşanması
C) Su tüketiminin artması
D) Karbondioksit üretiminin azalması

Doğru Cevap: B
Çözüm: Vücut, proteinleri enerji için kullandığında, bu durum kas dokularında erimeye ve doku kaybına yol açar.

15. Proteinlerin solunuma katılması, hangi metabolik atığın oluşumunu zorunlu kılar?
A) Laktik asit
B) Etil alkol
C) Üre
D) Glikoz

Doğru Cevap: C
Çözüm: Amino asitlerin amino gruplarının uzaklaştırılması sonucunda oluşan amonyak, karaciğerde üreye dönüştürülür ve idrarla atılır. Bu nedenle proteinlerin kullanımı **üre** oluşumunu zorunlu kılar.