Geçmiş dönemlerde arazi kullanımı yerleşim birimi kurmak, maden işlemek, tarım yapmak ve hayvan otlatmak şeklindeyken günümüzde barajların yapılması, sanayi, ticaret ve turizm amaçlı arazinin kullanılması şeklindedir. Ancak günümüzde arazilerin yanlış ve verimsiz kullanılması verimli tarım arazilerinin yok olmasına neden olmaktadır.
Arazi Planlaması
Günümüzde hızlı nüfus artışı ve fazla nüfuslanmaya bağlı oluşan sınırsız ihtiyaçlar, sınırlı sayılabilecek arazinin aşırı ve bilinçsiz kullanılmasına neden olmaktadır. Bundan dolayı da sınırlı araziyle sınırsız ihtiyaçlar arasında bir denge kurulması gerekiği öngörülmüştür. Bunlardan bir tanesi de arazi planlamasıdır. Bu arazi planlamalarında doğal ve beşeri özellikler dikkate alınmalıdır. Bu özelliklerin bazıları su kaynakları, toprak yapısı, yeraltı kaynaklarıyla tarım, hayvancılık ve madenciliğe elverişli durumlardır. Arazinin düzenli ve planlı kullanımı hem doğal afetleri engeller hem de çevre sorunlarını azaltır.
Arazi Kullanımında Çevresel Etkiler
Arazinin plansız ve bilinçsiz kullanımı doğal dengeyi bozmakta ve çevresel sorunlara neden olmaktadır. Örneğin; verimli tarım topraklarının yerleşime ve sanayiye açılması sınırlı olan tarım alanlarının azalmasına buda gelecekte birçok sorunun ortaya çıkmasına neden olur.
Bunların Bazıları;
- Toprakların tarıma elverişliliğini yitirmesi,
- Çevre kirliliğinin ortaya çıkması,
- Yeraltı sularının azalması, sel ve taşkınların artması,
- Toprak kirliliği ve erozyon sorunlarının ortaya çıkmasıdır.
Arazi Planlamasında Göz Önünde Bulundurulması Gerekenler
- Çevre Sorunları
- Yerşekilleri Özelliği
- İklim Özellikleri
- Bitki Örtüsü
- Doğal Kaynaklar
- Jeolojik Yapı
- Su Kaynakları
- Yeraltı kaynakları
- Toprağın Özellikleri
- Tarihi Yapısı
Arazinin Yanlış Kullanılmasının Sonuçları
Günümüzün en büyük sorunlarından birisi plansız arazi kullanımıdır. Plansız arazi kullanımı doğal dengeyi bozar ve çevre sorunlarına yol açar. Bu nedenle yerleşim birimlerinin kurulması ve gelişmesinde arazi yapısı dikkate alınmalıdır. Bunun dışında iklim özellikleri, toprak özellikleri ve su kaynakları gibi durumların da dikkate alınmasında fayda vardır. Bu durumların dikkate alınmaması sonucunda, ortaya çıkacak sorunlar çevreyi ve insan yaşamını olumsuz etkiler.
Arazi kullanımındaki yanlışlıkları ülkemizden örnekleyelim;
- Ülkemizdeki fay hatları üzerine kurulan İzmit, Erzincan, Van gibi kentler depremler sonucunda büyük zarar görür.
- Ankara’nın geniş bir çanak içerisine kurulup gelişmesi havaya karışan zararlı gazların hava kirliliği yaratmasına yol açar.
- Çukurova, Çarşamba ve Bafra Ovaları verimli topraklardan oluşmasına rağmen fabrikalar kurulmuş, yerleşime açılmıştır.
- İzmit, Bursa, İzmir ve Adana gibi illerimizde şehrin büyüme yönü ve planlanmadığından sanayi merkezleri şehrin içinde kalmıştır.
- Karadeniz kıyı şeridindeki ormanlar yok edilmiş, deniz doldurularak yol ve yerleşim alanına dönüştürülmüştür.
