Bir araştırmanın kalitesi, sorulan sorunun kalitesiyle doğrudan ilişkilidir. İyi bir araştırma sorusu, çalışmanızın yol haritasını çizer ve sizi anlamlı sonuçlara götürür. İyi bir araştırma sorusunda bulunması gereken temel ölçütler şunlardır: açık ve net olması (belirsizlikten uzak, kolay anlaşılır), uygulanabilir olması (mevcut kaynaklar, zaman ve imkanlarla cevaplanabilir olması), ilginç ve anlamlı olması (araştırmacı ve bilim dünyası için değer taşıması), etik olması (katılımcılara zarar vermemesi) ve özgün olması (mevcut bilgiye yeni bir katkı sunması). Bu ölçütler, araştırmanızın hem bilimsel açıdan değerli olmasını hem de pratik olarak gerçekleştirilebilir olmasını sağlar. Bu test, bu ölçütleri tanıma ve araştırma sorularını bu ölçütlere göre değerlendirme becerilerinizi ölçmek için hazırlandı.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru: “İnsanların genel olarak mutluluğu nedir?” sorusu, hangi ölçütü en çok ihlal etmektedir?

(A) Uygulanabilirlik

(B) Özgünlük

(C) Açıklık ve netlik

(D) Etik olma

Doğru Cevap: (C) Açıklık ve netlik.

Çözüm: “Genel olarak mutluluk” çok geniş ve öznel bir kavramdır. Soru, kesin bir şekilde ölçülebilir veya tanımlanabilir değildir, bu nedenle açık ve netlik ilkesini ihlal eder.

2. Soru: Bir araştırma sorusunun, mevcut kaynaklarla, bütçeyle ve zamanla cevaplanabilir olması hangi ölçütle ilgilidir?

(A) Özgünlük

(B) Uygulanabilirlik

(C) İlginçlik

(D) Anlamlılık

Doğru Cevap: (B) Uygulanabilirlik.

Çözüm: Bir sorunun uygulanabilir olması, araştırmanın pratik olarak gerçekleştirilebilir olması anlamına gelir.

3. Soru: “Çocuklar günde kaç saat televizyon izlemelidir?” sorusunun en büyük problemi nedir?

(A) Özgün olmaması

(B) Açık olmaması

(C) Uygulanamaz olması

(D) Etik olmaması

Doğru Cevap: (D) Etik olmaması.

Çözüm: Bu soru “olmalıdır” gibi bir normatif ifade içerdiği için bilimsel bir araştırma sorusu olmaktan çok, ahlaki bir tartışma sorusudur. Bilimsel araştırmalar “nedir” veya “nasıl bir ilişki vardır” gibi sorulara cevap arar, “ne olmalıdır” gibi sorulara değil.

4. Soru: “Akıllı telefon kullanımının ortaokul öğrencilerinin uyku kalitesine etkisi nedir?” sorusu en çok hangi ölçütü sağlamaktadır?

(A) Özgünlük

(B) Uygulanabilirlik

(C) İlginçlik

(D) Açıklık ve netlik

Doğru Cevap: (D) Açıklık ve netlik.

Çözüm: Soru, araştırma konusunu (akıllı telefon kullanımı), hedef grubu (ortaokul öğrencileri) ve incelenecek değişkeni (uyku kalitesi) net bir şekilde belirtmiştir.

5. Soru: Bir araştırmacının, mevcut literatürde daha önce cevaplanmamış bir soruya odaklanması hangi ölçüte uygundur?

(A) Anlamlılık

(B) Uygulanabilirlik

(C) Özgünlük

(D) Etik olma

Doğru Cevap: (C) Özgünlük.

Çözüm: Özgünlük, bir araştırmanın bilim dünyasına yeni bir bilgi veya bakış açısı katmasını ifade eder.

6. Soru: “Gelecekte insanlar ne kadar zengin olacak?” sorusu, hangi ölçütü en çok ihlal etmektedir?

(A) Uygulanabilirlik

(B) Özgünlük

(C) Etik olma

(D) Açıklık ve netlik

Doğru Cevap: (A) Uygulanabilirlik.

Çözüm: Geleceği tahmin etmek, mevcut yöntemlerle mümkün değildir. Bu nedenle soru, pratik olarak uygulanamaz bir sorudur.

7. Soru: “Türkiye’deki 6. sınıf öğrencilerinin günlük ortalama ders çalışma süresi ile matematik başarıları arasında nasıl bir ilişki vardır?” sorusunu daha net hale getirmek için ne eklenebilir?

(A) Öğrenci sayısı

(B) Coğrafi bölge veya il

(C) Öğretmenlerin nitelikleri

(D) Yaş ve cinsiyet

Doğru Cevap: (B) Coğrafi bölge veya il.

Çözüm: Sorunun kapsamını daraltmak ve belirli bir alana odaklanmak, uygulanabilirliğini ve netliğini artırır.

8. Soru: Bir araştırmacının, araştırdığı konuyla kişisel veya mesleki olarak yakından ilgili olması, sorunun hangi ölçütünü güçlendirir?

(A) Uygulanabilirlik

(B) İlginçlik

(C) Özgünlük

(D) Anlamlılık

Doğru Cevap: (B) İlginçlik.

Çözüm: Bir araştırmacının konuya olan ilgisi, çalışmaya daha fazla motive olmasını ve araştırmayı daha derinlemesine yapmasını sağlar.

9. Soru: “Çay tüketiminin öğrencilerin sınav kaygısı üzerindeki etkisi nasıldır?” sorusu için en uygun değişkenler hangi veri türüne aittir?

(A) İkisi de nicel

(B) İkisi de kategorik

(C) Birincisi kategorik, ikincisi nicel

(D) Birincisi nicel, ikincisi nicel

Doğru Cevap: (A) İkisi de nicel.

Çözüm: Çay tüketim miktarı ve sınav kaygısı düzeyi, sayısal olarak ölçülebilen nicel değişkenlerdir.

10. Soru: Bir araştırma sorusunun, topluma veya bilim dünyasına önemli bir katkı sunması hangi ölçütle ilgilidir?

(A) Uygulanabilirlik

(B) Anlamlılık

(C) Özgünlük

(D) Açıklık

Doğru Cevap: (B) Anlamlılık.

Çözüm: Anlamlılık (relevance), bir araştırmanın amacına ve potansiyel etkisine işaret eder.

11. Soru: Aşağıdaki sorulardan hangisi daha uygulanabilir bir araştırma sorusudur?

(A) Tüm insanların mutluluğu nasıl artırılır?

(B) Bir ülkenin ekonomisi nasıl geliştirilir?

(C) Bir fabrikadaki işçilerin çalışma koşulları ile motivasyonları arasında bir ilişki var mıdır?

(D) Mars’ta yaşam var mıdır?

Doğru Cevap: (C) Bir fabrikadaki işçilerin çalışma koşulları ile motivasyonları arasında bir ilişki var mıdır?

Çözüm: Bu soru, belirli bir hedef kitle (bir fabrika), ölçülebilir değişkenler (çalışma koşulları ve motivasyon) ve erişilebilir kaynaklarla cevaplanabilir.

12. Soru: “Okullarda öğrencilere neden daha çok spor yaptırılmalıdır?” sorusunun bilimsel bir araştırma sorusu olmamasının nedeni nedir?

(A) Uygulanabilir olmaması

(B) Özgün olmaması

(C) Etik olmaması

(D) Normatif (kuralcı) olması

Doğru Cevap: (D) Normatif (kuralcı) olması.

Çözüm: Soru, “neden yaptırılmalıdır” gibi bir yargı veya kural içerir. Bilimsel sorular, bir durumu tanımlar veya ilişkileri inceler, ancak yapılması gerekeni söylemez.

13. Soru: “Pandemi sürecinin 15-18 yaş arası gençlerin sosyal medya kullanım alışkanlıklarına etkisi nedir?” sorusunda hangi ölçüt en iyi şekilde sağlanmıştır?

(A) Kapsamlılık

(B) Güncellik ve Anlamlılık

(C) Genelgeçerlik

(D) Sınırlılık

Doğru Cevap: (B) Güncellik ve Anlamlılık.

Çözüm: Konu (pandemi) güncel ve toplumsal olarak önemlidir. Bu nedenle soru, hem güncel hem de anlamlıdır.

14. Soru: “Sınıf mevcudunun 6. sınıf öğrencilerinin Fen Bilimleri dersi başarısı üzerindeki etkisi nasıldır?” sorusu için toplanması gereken nicel veriler nelerdir?

(A) Sınıf mevcudu ve ders başarı puanları

(B) Öğrencilerin cinsiyetleri ve ders başarı puanları

(C) Öğretmenlerin cinsiyeti ve öğrencilerin ders notları

(D) Öğrencilerin yaşları ve sınıftaki arkadaş sayıları

Doğru Cevap: (A) Sınıf mevcudu ve ders başarı puanları.

Çözüm: Bu soru, sınıf mevcudu (nicel) ve ders başarı puanları (nicel) arasındaki ilişkiyi inceler.

15. Soru: Bir araştırma sorusunun “Çok uzun bir cümleden oluşması ve birden fazla konuyu içermesi” hangi ölçütü ihlal eder?

(A) Etik olma

(B) Uygulanabilirlik

(C) Açıklık ve netlik

(D) Anlamlılık

Doğru Cevap: (C) Açıklık ve netlik.

Çözüm: Bir araştırma sorusunun tek ve net bir konuyu hedeflemesi gerekir. Birden fazla konuyu içeren uzun cümleler, araştırmanın odağını kaybetmesine neden olur ve netliği bozar.