ANLATIM BİÇİMLERİ
Öyküleme
Olayların anlatıldığı metinlerin anlatım biçimidir. Öyküleyici anlatım biçiminde sürekli bir hareket vardır. Arka arkaya gelişen olaylar sıralanır.
- Henüz gün doğmadan çantasını sırtlayıp yola çıktı. Bir süre yürüdükten sonra yol kenarındaki çınarın altında soluklandı. Önünde gidecek uzun bir yol vardı. Tekrar yola koyuldu. Akşama doğru tozlu yollardan geçerek kasabaya ulaştı.
Betimleme
“Sözcüklerle resim yapma sanatı” olarak adlandırılan anlatım biçimidir. Bu anlatım biçiminde yazar, okuyucusunun kafasına bir manzara, kişi ya da durumu canlandırmak ister. Okuyucuya anlatılan varlık, okuyucu tarafından zihinde canlandırılır.
- Pencereden baktığımda puslu bir havanın şehri esir aldığını gördüm. Binalar zar zor seçiliyordu. Bütün şehir beyaz bir örtü içinde kalmış gibiydi sanki. Güneş doğmuş olmasına rağmen yeryüzünü aydınlatamamıştı. Bu manzara içinde her şey rüya gibi görünüyordu.
Açıklama
Yazar herhangi bir konuda okuyucuya bilgi vermek istediğinde bu anlatım biçimini kullanır. Açıklayıcı anlatımda bilgi verilmek istenen varlık hakkında tanım ve açıklama cümlelerine yer verilir.
- Konya’da yapılan kazı çalışmaları sırasında 8. yüzyıla ait olduğu sanılan mezarlar bulundu. Bu mezarlar, bölgede o yıllarda yaşayan topluluğun yaşam biçimleri hakkında bazı ipuçları veriyor. Konya’da daha önceleri de önemli kazı çalışmaları yapılmıştı. Bölgedeki bu çalışmalar bölgenin tarihine ışık tutuyor.
Tartışma
Yazarın amacı, bir düşünceyi veya yargıyı savunmaktır. Tartışmacı anlatımda yazarlar kendi kişisel düşüncelerini ortaya koyarlar. Karşı çıkılan düşünce çürütülmeye çalışılır.
- Ortaya koyulan düşünce ise bazı kanıtlarla ispatlanmaya çalışılır. Halkın yaşamında şiirin yerini hiç kimse hafife almamalıdır. Türk halkı her zaman şiirle iç içe yaşamıştır. Bunca türkü, şarkı, mani vs. nasıl çıktı sanıyorsunuz? Halkın hayatında şiir hep vardı, bundan sonra da hep olacak.
ÖRNEK
Ona vaktin oldukça geç olduğunu söyledim. Tam o sırada arkasında duran iki arkadaşını gördüm. Zayıf, narin yapılı çocuklardı. Biri utangaç, diğeriyse tetikteydi; grubun liderinin kim olduğunu ilk bakışta belli oluyordu. Saçlarını kazıtmıştı ve gözlerini kırpmadan bakıyordu. Uzun kolları vardı; düzgün beslenememiş olmasına rağmen, bir sporcu duruşuna ve zarafetine sahipti. Bu parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisine başvurulmuştur?
A) Açıklama B) Betimleme C) Öyküleme D) Tartışma
ÇÖZÜM:
Betimlemeyi hatırlayacak olursak yazarın sözcüklerle tablo yaptığı aklımıza gelecektir. Parçada, okuyucunun zihninde bir tablo canlandırılmaya çalışılmıştır. Yazarın amacı, gördüğü bir manzarayı okuyucunun kafasında resimlemektir. Bu nedenle bu parçanın anlatım biçimi “betimleme”dir. Doğru cevap B seçeneğidir.
