Ahlak felsefesinin en derin iki temel problemi, **evrensel ahlak yasasının imkanı** ve **özgürlük-sorumluluk ilişkisi**dir. **Evrensel ahlak yasası** problemi, “Tüm insanlar için geçerli, evrensel bir ahlak kuralı var mıdır?” sorusunu sorar. Bu soruya “Evet” cevabını verenler, evrensel ve nesnel ahlaki değerlerin varlığını savunur ve **Kant’ın ödev ahlakı** bu görüşün en önemli temsilcisidir. “Hayır” cevabını verenler ise, ahlaki yargıların kültürel veya bireysel yargılara bağlı olduğunu savunur ve bu görüşe **ahlaki görecelik (relativizm)** denir. İkinci temel problem olan **özgürlük-sorumluluk ilişkisi**, ahlaki bir eylemden bahsedebilmek için insanın özgür iradeye sahip olup olmadığını sorgular. **Determinizm** (belirlenimcilik), insan eylemlerinin iç ve dış etkenlerce belirlendiğini ve bu nedenle özgür iradenin olmadığını savunur. **İndeterminizm** (belirlenmezcilik) ise, insanın eylemlerinde mutlak özgür iradeye sahip olduğunu iddia eder. Bu iki uç görüş arasında yer alan **otodeterminizm** (kendini belirleyicilik), insanın kendi ahlaki seçimlerini kendisinin yarattığını ve bu nedenle özgürlüğün bir içsel sorumluluk olduğunu vurgular.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Ahlak felsefesinde, insan eylemlerinin kalıtım, çevre ve psikolojik durum gibi dış faktörler tarafından belirlendiğini savunan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) İndeterminizm
B) Otodeterminizm
C) Determinizm
D) Fatalizm
E) Nihilizm

Çözüm:
Determinizm (Belirlenimcilik), tüm olayların ve insan eylemlerinin, önceden belirlenmiş neden-sonuç zincirleriyle zorunlu olarak ortaya çıktığını ve bu nedenle özgür iradenin bir yanılsama olduğunu savunur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

“Evrensel bir ahlak yasası yoktur; doğru ve yanlış, bireyden bireye ve toplumdan topluma değişir.” görüşü hangi felsefi akıma aittir?

A) Ahlaki Relativizm
B) Ahlaki İndeterminizm
C) Ahlaki Evrenselcilik
D) Ahlaki Nihilizm
E) Ahlaki Determinizm

Çözüm:
Ahlaki Relativizm (Görecelik), ahlaki değerlerin ve yargıların evrensel olmadığını, kültürel, tarihsel veya bireysel koşullara bağlı olarak değiştiğini savunur.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 3:

Immanuel Kant’ın “evrensel ahlak yasası” fikri, aşağıdaki ilkelerden hangisine dayanır?

A) Eylemlerin sonuçlarına.
B) En fazla sayıda kişiye en fazla mutluluğu getirmeye.
C) Eylemlerin, herkes için bir yasa olabilecek şekilde olmasına.
D) Bireyin kendi çıkarlarını korumasına.
E) Sezgilere ve duygulara.

Çözüm:
Kant’ın “Kategorik İmperatif”i, bir eylemin, herkesin aynı durumda aynı şekilde davranması durumunda da doğru kabul edilebilecek bir evrensel yasa haline gelmesi gerektiğini savunur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Ahlak felsefesinde, insan eylemlerinin hiçbir dış etken tarafından belirlenmediğini, insanın mutlak özgür iradeye sahip olduğunu savunan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Determinizm
B) Fatalizm
C) Otodeterminizm
D) İndeterminizm
E) Rasyonalizm

Çözüm:
İndeterminizm (Belirlenmezcilik), insan eylemlerinin bir neden-sonuç zincirine tabi olmadığını ve insanların eylemlerini tamamen özgürce seçtiğini savunur.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 5:

Evrensel ahlak yasasının varlığını savunan bir filozof, aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt aramaya daha yatkındır?

A) İyi ve kötü, toplumdan topluma nasıl değişir?
B) Ahlaki değerlerin kaynağı bireyin kendisi midir?
C) Ahlaki yargıları hangi temel ilkeye dayandırabiliriz?
D) Ahlaki sorumluluk toplumsal baskıyla mı oluşur?
E) Ahlaki eylemlerin sonuçları nelerdir?

Çözüm:
Evrensel ahlak yasası savunucuları, tüm ahlaki yargıların dayandırılabileceği evrensel ve rasyonel bir ilkenin varlığını bulmaya çalışırlar. Kant’ın Kategorik İmperatif’i bu arayışın sonucudur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 6:

Ahlak felsefesinde “sorumluluk” kavramı, hangi kavramla doğrudan ilişkilidir?

A) Vicdan
B) Ödev
C) Ahlaki Yargı
D) Özgürlük
E) Erdem

Çözüm:
Sorumluluk, özgürce yapılan bir eylemin sonuçlarını üstlenme yeteneğidir. Ahlak felsefesinde, bir kişinin sorumlu tutulabilmesi için öncelikle özgür iradeye sahip olması gerektiği düşünülür.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 7:

Aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi, insan eylemlerinin içsel bir neden tarafından, yani kişinin kendi iradesiyle belirlendiğini savunur?

A) Determinizm
B) Fatalizm
C) Otodeterminizm
D) İndeterminizm
E) Nihilizm

Çözüm:
Otodeterminizm (Kendini Belirleyicilik), insanın kendi ahlaki seçimlerini, kişiliğini ve ahlaki değerlerini kendisinin yarattığını savunur. Bu nedenle özgürlük, dış etkenlerden bağımsız içsel bir seçimdir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

Determinist bir yaklaşıma göre, ahlaki sorumluluk neden ortadan kalkar?

A) Çünkü insanlar her durumda iyi olanı seçer.
B) Çünkü insanlar özgürce seçim yapamaz.
C) Çünkü ahlakın evrensel yasaları yoktur.
D) Çünkü vicdan duygusu doğuştan yoktur.
E) Çünkü ahlaki değerler görecelidir.

Çözüm:
Determinizm, insanın eylemlerinin önceden belirlendiğini savunduğu için, özgür irade ve seçim kavramını reddeder. Özgür seçim olmadığı için de ahlaki sorumluluktan bahsedilemez.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 9:

Evrensel ahlak yasasının varlığını savunan bir filozof için, ahlaki bir eylemin temel amacı nedir?

A) En fazla faydayı sağlamak.
B) Kişisel mutluluğu artırmak.
C) Evrensel ahlak yasasına uymak.
D) Ahlaki göreceliliği kanıtlamak.
E) Hiçbir amaç gütmemek.

Çözüm:
Kant gibi evrensel ahlak yasasını savunan filozoflar için, ahlaki eylemin temel amacı, eylemin kendisini bir ödev olarak görerek ve bu evrensel yasaya uygun hareket etmektir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

Fatalizm, determinizmden nasıl ayrılır?

A) Fatalizmde insanlar kendi eylemlerini seçebilir.
B) Fatalizm, eylemlerin nedenlerini dış etkenlerde bulur.
C) Fatalizm, tüm olayların mistik bir kader tarafından belirlendiğini savunur.
D) Fatalizm, insan eylemlerinin tamamen rastlantısal olduğunu söyler.
E) Fatalizm, bilimsel kanıtlara dayanır.

Çözüm:
Fatalizm, tüm olayların kaçınılmaz bir yazgı (kader) tarafından belirlendiğini ve bu kaderin değiştirilemez olduğunu savunur. Bu, bilimsel bir neden-sonuç ilişkisine dayanan determinizmden ayrılır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

“Ahlaki sorumluluk, özgürlüğün bir sonucudur.” diyen bir düşünür, aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini reddeder?

A) İndeterminizm
B) Fatalizm
C) Otodeterminizm
D) Ahlaki Relativizm
E) İdealizm

Çözüm:
Bu ifade, özgür iradenin ve dolayısıyla sorumluluğun varlığını kabul eder. Bu, kader veya dış etkenlerce her şeyin belirlendiğini savunan Fatalizm’i reddeder.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 12:

Ahlaki göreceliğin (relativizm) temel bir problemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahlaki değerlerin evrensel olması.
B) Ahlak yasalarının nedenlerinin açıklanamaması.
C) İnsanların ahlaklı davranışlar sergilememesi.
D) Ahlaki yargıların tutarsız ve çelişkili olabilmesi.
E) Ahlaki yargıların neden öznel olması gerektiğinin anlaşılamaması.

Çözüm:
Relativizm, ahlaki doğruların duruma göre değiştiğini savunduğundan, ahlaki yargılar arasında bir tutarsızlık ve çelişki problemi yaratabilir. Örneğin, bir kültürde doğru olan bir eylem, başka bir kültürde yanlış olabilir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 13:

Ahlaki sorumluluğun olmadığı bir durumda, hangi kavramın anlamı ortadan kalkar?

A) Erdem
B) Vicdan
C) Ceza
D) Ahlaki Yargı
E) Hepsi

Çözüm:
Eğer bir insan ahlaken sorumlu değilse, eylemlerinin ahlaki bir yargıya tabi tutulması, ödül veya cezaya layık görülmesi mümkün olmaz. Dolayısıyla vicdan, erdem, ahlaki yargı ve ceza gibi kavramların hepsi anlamını yitirir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdaki görüşlerden hangisi “Evrensel Ahlak Yasası vardır.” teziyle bağdaşmaz?

A) Kant’ın ödev ahlakı.
B) Sokrates’in erdem bilgisi.
C) Ahlaki Nihilizm.
D) Utilitarizm.
E) Hepsi

Çözüm:
Kant’ın ödev ahlakı ve Sokrates’in görüşü evrensel ahlakı savunurken, Utilitarizm, ahlakı en fazla faydaya bağladığı için evrensel bir yasaya tam olarak uymaz. Ancak Nihilizm, ahlaki hiçbir değerin olmadığını savunduğu için evrensel ahlak yasasının varlığıyla en temelden çelişen görüştür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 15:

Ahlak felsefesinde, özgürlük ve sorumluluk kavramlarının incelenmesi, hangi disiplinle yakından ilişkilidir?

A) Varlık Felsefesi
B) Bilgi Felsefesi
C) Siyaset Felsefesi
D) Din Felsefesi
E) Hepsi

Çözüm:
Özgürlük ve sorumluluk, sadece ahlak felsefesinin değil, aynı zamanda insanın varlığını sorgulayan varlık felsefesinin, bireyin devletle ilişkisini inceleyen siyaset felsefesinin ve iradenin kaynağını sorgulayan din felsefesinin de temel problemleridir. Bu nedenle hepsiyle ilişkilidir.
Doğru cevap E şıkkıdır.