Türkler, tarih boyunca büyük devletler kurmuş ve bu devletlerin temelini güçlü bir ordu ve düzenli bir teşkilat oluşturmuştur. Orta Asya’da Hunlardan itibaren başlayan bu teşkilatçılık geleneği, yerleşik yaşama geçişle birlikte daha karmaşık yapılar kazanmıştır. Ordu, devletin korunmasında ve fetihlerin gerçekleştirilmesinde hayati bir rol oynamıştır. Türk orduları, “Onlu Sistem” gibi yenilikçi taktik ve stratejilerle dünya askerî tarihine damga vurmuştur. Devlet teşkilatında ise kut inancı, ikili teşkilat ve kurultay gibi unsurlar öne çıkmıştır. Hükümdarın devleti yönetme yetkisinin Gök Tanrı tarafından verildiğine inanılan “kut” anlayışı, Türk devletlerinin meşruiyetini sağlamıştır. Bu köklü devlet ve ordu geleneği, Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan geniş bir coğrafyada varlıklarını sürdürmelerini sağlamıştır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Türklerde ordunun onluk, yüzlük, binlik gibi birliklere ayrılmasına ne ad verilir?

A) İkili teşkilat B) Kut C) Onlu sistem D) Kurultay

Doğru Cevap: C

Çözüm: Onlu sistem, Hun İmparatoru Mete Han tarafından kurulan ve askerî birliklerin onar kişilik gruplar halinde teşkilatlandırıldığı askerî sistemdir. Bu sistem, birçok medeniyetin ordusuna örnek olmuştur.

2. Türk devletlerinde “kurultay” adı verilen meclis, hangi işleve sahiptir?

A) Sadece askerî kararların alındığı meclistir. B) Sadece din adamlarının katıldığı meclistir. C) Devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı danışma meclisidir. D) Sadece hükümdarın emirlerini ilettiği bir meclistir.

Doğru Cevap: C

Çözüm: Kurultay, Türk devletlerinde hükümdarın başkanlığında devletin önemli meselelerinin (savaş, barış, göç) tartışıldığı ve karara bağlandığı bir danışma meclisidir.

3. Türklerde, devleti yönetme yetkisinin Gök Tanrı tarafından verildiğine inanılmasına ne ad verilir?

A) Töre B) Kurultay C) Kut inancı D) İkili teşkilat

Doğru Cevap: C

Çözüm: Kut inancı, Türk hükümdarlarının yönetimde meşruiyet kazanmasını sağlayan, devleti yönetme yetkisinin ilahi bir güçten geldiğine dair olan inançtır.

4. Türklerin yerleşik yaşama geçmesiyle birlikte, askerlik mesleği hangi özelliğini kaybetmiştir?

A) Sadece gönüllü askerlerin olması B) Sadece atlı birliklerden oluşması C) Daimi ve düzenli bir orduya dönüşme zorunluluğu D) Ordu-millet geleneğinin sona ermesi

Doğru Cevap: C

Çözüm: Göçebe yaşamda, “ordu-millet” geleneğiyle herkes asker sayılırken, yerleşik yaşama geçişle birlikte daimi, profesyonel askerlerden oluşan ordular kurulmaya başlanmıştır.

5. Türk-İslam devletlerinde, devşirme sistemiyle yetiştirilen ve padişaha bağlı olan askerî birliğe ne ad verilir?

A) Akıncılar B) Sipahiler C) Yeniçeriler D) Tımarlı sipahiler

Doğru Cevap: C

Çözüm: Osmanlı Devleti’nde, savaş esirleri veya Hristiyan çocuklardan devşirme yoluyla yetiştirilen ve sürekli olarak maaş alan Yeniçeriler, Kapıkulu Ocakları’nın en önemli birimini oluşturmuştur.

6. Yeni Nesil Soru: Bir tarih araştırmacısı, Hun İmparatorluğu’nun “Onlu Sistem”i sayesinde ordu yönetiminin kolaylaştığını ve emir-komuta zincirinin daha etkili hale geldiğini tespit ediyor. Bu durum, Onlu Sistem’in hangi yönünü vurgular?

A) Sadece asker sayısını artırdığını B) Askerî organizasyonu ve stratejiyi geliştirdiğini C) Sadece atlı asker sayısını artırdığını D) Askerlerin sadece savunma savaşı yapmasını sağladığını

Doğru Cevap: B

Çözüm: Onlu sistem, askerî birimleri net bir hiyerarşiyle düzenleyerek ordunun daha organize, hızlı ve etkili hareket etmesini sağlamıştır.

7. Osmanlı Devleti’nde devletin topraklarını koruyan, toprağı işleyen ve savaş zamanı orduya katılan askerlere ne ad verilir?

A) Yeniçeriler B) Tımarlı sipahiler C) Acemi oğlanlar D) Cebeciler

Doğru Cevap: B

Çözüm: Tımarlı sipahiler, Osmanlı’da fethedilen toprakların (tımar) vergisini toplayan ve savaş zamanı bu gelirle atlı asker yetiştirip orduya katılan toprağa bağlı askerlerdir.

8. Türklerde, devletin doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılarak yönetilmesi geleneğine ne ad verilir?

A) Kut inancı B) İkili teşkilat C) Ordu-millet geleneği D) Töre

Doğru Cevap: B

Çözüm: İkili teşkilat, Türk devletlerinin kolay yönetimi amacıyla devletin ikiye ayrılmasıdır. Batı kanadı genellikle hükümdarın kardeşi veya bir hanedan üyesi tarafından yönetilir.

9. Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin askerî ve devlet teşkilatındaki en önemli özelliklerden biri değildir?

A) Ordu-millet anlayışı B) Hükümdarın sınırsız yetkiye sahip olması C) Güçlü askerî disiplin D) Ordu sisteminde yenilikçi yaklaşımların kullanılması

Doğru Cevap: B

Çözüm: Türklerde hükümdarın yetkileri töre (geleneksel Türk hukuku) ile sınırlıdır ve kurultay gibi danışma meclisleriyle kontrol edilir. Sınırsız yetki anlayışı Türk devlet geleneğine uygun değildir.

10. Bir ordunun askerlerinin çoğunluğunun atlı birliklerden oluşması, Türklerin hangi yaşam tarzının bir sonucudur?

A) Yerleşik yaşam B) Konargöçer yaşam C) Feodal yaşam D) Tarım toplumunun yaşamı

Doğru Cevap: B

Çözüm: Konargöçer yaşam tarzı, Türklerin atı etkin bir şekilde kullanmasını sağlamış ve bu durum, ordularının çoğunlukla atlı askerlerden (süvari) oluşmasına yol açmıştır.

11. Yeni Nesil Soru: Bir tarih öğrencisi, Osmanlı ordusundaki “Yeniçerilerin” maaş aldığını ve savaş dışında da görev yaptığını okuyor. Aynı zamanda “Tımarlı Sipahilerin” toprak geliriyle geçimini sağladığını ve savaş dışında toprakla ilgilendiğini öğreniyor. Bu öğrenci, bu iki askeri birlik arasındaki en temel farkı nasıl yorumlamalıdır?

A) Biri ücretli, diğeri toprağa bağlı askerdir. B) Biri sadece savaş, diğeri sadece barış zamanı görev yapar. C) İkisi de aynı göreve sahiptir. D) Biri sadece atlı, diğeri sadece yaya askerdir.

Doğru Cevap: A

Çözüm: Yeniçeriler, Kapıkulu askeri olarak maaşlı profesyonel askerlerdir. Tımarlı Sipahiler ise toprağa bağlı, savaş zamanı asker olan, barış zamanı çiftçilikle uğraşan askerlerdir. En temel fark, ücretli askerlik ve toprağa bağlı askerliktir.

12. Aşağıdakilerden hangisi, Türklerdeki “ordu-millet” anlayışının bir sonucudur?

A) Sadece profesyonel askerlerin orduya alınması B) Her Türk erkeğinin asker sayılması C) Askerliğin sadece bir meslek olarak görülmesi D) Ordunun sadece barış zamanı var olması

Doğru Cevap: B

Çözüm: Ordu-millet anlayışına göre, askerlik bir meslekten çok vatanı savunma görevidir ve savaş zamanı her Türk erkeği asker olarak kabul edilir.

13. Türklerde devlet teşkilatının temeli olan “töre” hangi özelliğiyle ön plana çıkar?

A) Yazılı bir anayasa olmasıyla B) Hükümdarın töreyi istediği gibi değiştirebilmesiyle C) Sosyal düzeni ve adaleti sağlayan yazısız hukuk kuralları olmasıyla D) Sadece savaş zamanı geçerli olmasıyla

Doğru Cevap: C

Çözüm: Töre, Türklerde devlet yönetimini ve sosyal hayatı düzenleyen, nesilden nesile aktarılan, yazısız ama herkesin uymak zorunda olduğu hukuk ve ahlak kurallarıdır.

14. Yeni Nesil Soru: Bir Türk devleti, doğuda bulunan düşmanına karşı bir ordu gönderirken, batı kanadında bulunan kardeşi de bu orduya destek gönderiyor. Bu durum, Türk devlet teşkilatının hangi ilkesini en iyi açıklar?

A) Onlu sistem B) Kut inancı C) İkili teşkilat D) Merkezi otorite

Doğru Cevap: C

Çözüm: Devletin doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılması ve bu kanatların iş birliği içinde hareket etmesi, ikili teşkilatın bir özelliğidir.

15. Türklerde devlet ve ordu teşkilatının bu kadar köklü ve güçlü olmasının en önemli nedeni nedir?

A) Sadece komşu devletlerden etkilenmeleri B) Sadece savaşla ilgilenmeleri C) Coğrafi koşullara ve yaşam tarzlarına uygun yenilikçi sistemler geliştirmeleri D) Yeterli asker sayısına sahip olmamaları

Doğru Cevap: C

Çözüm: Türkler, konargöçer yaşam tarzları ve geniş bozkır coğrafyasında hayatta kalabilmek için Onlu Sistem gibi hızlı ve hareketli ordulara, Kurultay gibi katılımcı yönetim sistemlerine ihtiyaç duymuşlardır. Bu da kendilerine özgü, güçlü bir teşkilat geleneği oluşturmalarını sağlamıştır.