Mekânsal Bilgi Teknolojileri ünitesi, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama gibi modern araçların coğrafyada nasıl kullanıldığını ve bu teknolojilerin günlük hayattaki önemini ele alır. Bu teknolojiler, mekânsal verilerin toplanması, analizi, depolanması ve görüntülenmesi için kullanılır.

1. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)

CBS, mekâna ait verilerin (konum bilgisi içeren veriler) toplanması, depolanması, analizi, yönetimi ve haritalar üzerinde gösterilmesi için tasarlanmış bir bilgi sistemidir. CBS, coğrafi veriler ile bu verilere ait sözel bilgileri (mekânsal olmayan veri) bir araya getirerek anlamlı sonuçlar elde etmeyi sağlar.

Uygulama Alanları:

• Şehir Planlama: Yeni yolların, binaların ve parkların nereye yapılacağına karar vermek.
• Doğal Kaynak Yönetimi: Orman alanlarının, su kaynaklarının ve tarım arazilerinin izlenmesi.
• Çevre Yönetimi: Kirlilik yayılımının modellenmesi, erozyon risk haritalarının oluşturulması.
• Afet Yönetimi: Deprem, sel gibi doğal afetler sonrası hasar tespiti ve yardım çalışmalarının koordinasyonu.

2. Uzaktan Algılama

Uzaktan Algılama, bir nesne veya olguya fiziksel temas olmadan o nesne veya olgu hakkında bilgi toplama teknolojisidir. Genellikle uydular, uçaklar ve dronlar kullanılarak yeryüzünden yayılan veya yansıyan elektromanyetik enerjinin sensörler aracılığıyla kaydedilmesiyle gerçekleştirilir.

Uygulama Alanları:

• Arazi Kullanımı Değişikliklerinin İzlenmesi: Kentsel yayılmanın veya ormansızlaşmanın takibi.
• Hava Tahmini ve İklim Çalışmaları: Uydu görüntülerinden bulut hareketlerinin ve atmosferik koşulların izlenmesi.
• Askeri ve Savunma Sanayi: Sınır güvenliği ve gözetleme.

3. Mekânsal Verilerin Haritalara Aktarılması

Mekânsal veriler, haritalar üzerinde gösterilirken nokta, çizgi ve alan olmak üzere üç temel sembol kullanılır.

• Nokta: Şekli ve sınırları küçük olan mekânsal veriler için kullanılır. Örnek: Okul, ev, istasyonlar.
• Çizgi: Yol, akarsu, fay hattı, demir yolu gibi mekânsal veriler için kullanılır.
• Alan (Poligon): Göl, orman, şehir, ülke gibi geniş mekânsal veriler için kullanılır.

5 Çözümlü Örnek Test Sorusu

1. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin (CBS) kullanım alanlarından biri değildir?

A) Şehir planlaması B) Arazi yönetimi C) Meteorolojik ölçümler D) Deprem sonrası hasar tespiti E) Tarımsal verimlilik analizi

Doğru Cevap: C Çözüm: Meteorolojik ölçümler, daha çok uzaktan algılama teknolojileri (uydu görüntüleri) ile yapılır. CBS, bu verilerin analizi için kullanılsa da, verinin kendisinin doğrudan ölçümü CBS’nin birincil fonksiyonu değildir.

2. Soru: Bir uydu görüntüsünde, büyük bir orman yangınının yayılma alanını belirlemek için hangi teknoloji en uygunudur?

A) Küresel Konumlama Sistemleri (GPS) B) Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) C) Uzaktan Algılama D) Harita yapımı E) Jeolojik etütler

Doğru Cevap: C Çözüm: Uzaktan Algılama, yeryüzüne temas etmeden geniş alanlardaki yangın, sel gibi doğal olayları izlemek için en ideal teknolojidir.

3. Soru: Bir şehir haritası üzerinde okullar, hastaneler ve otobüs durakları hangi mekânsal veri sembolü ile gösterilir?

A) Çizgi B) Alan C) Nokta D) Vektör E) Poligon

Doğru Cevap: C Çözüm: Okul, hastane ve otobüs durakları gibi küçük ve belirli bir konuma sahip mekânsal veriler, haritalarda nokta sembolü ile gösterilir.

4. Soru: Aşağıdakilerden hangisi uzaktan algılama ile elde edilen bir veri türüne örnektir?

A) Bir şehrin nüfus bilgileri B) Bir mahalledeki binaların adları C) Bir yolun genişliği ve uzunluğu D) Bir tarladaki ürünlerin türü ve dağılışı E) Bir akarsuyun ortalama debisi

Doğru Cevap: D Çözüm: Uzaktan algılama, uydu veya hava araçlarından alınan görüntülerle bir tarladaki ürünlerin sağlığı ve dağılışı gibi bilgileri belirlemede kullanılır.

5. Soru: Bir nehir, bir otoyol veya bir demir yolu hattı gibi mekânsal veriler haritalarda hangi sembolle gösterilir?

A) Nokta B) Alan C) Poligon D) Çizgi E) Raster

Doğru Cevap: D Çözüm: Nehir, otoyol ve demir yolu gibi uzunluğu olan ve iki noktayı birleştiren mekânsal veriler haritalarda çizgi sembolü ile gösterilir.