Ahlak Felsefesi Nedir?

• Ahlak felsefesi (etik), doğru-yanlış, iyi-kötü, adalet-haksızlık gibi değerleri sorgulayan felsefe dalıdır.

• Bireylerin davranışlarını yönlendiren evrensel ilkeler olup olamayacağı, insanın özgür iradesi ve bu özgürlüğün getirdiği sorumluluk temel problemler arasındadır.

Evrensel Ahlak Yasasının İmkânı

• Soru: “Herkes için geçerli, evrensel ahlak kuralları olabilir mi?”

• Evet diyenler (evrenselcilik):

  • İnsanın aklı, vicdanı ve ortak değerleri vardır.

  • Örneğin; haksız yere öldürmek, yalan söylemek her toplumda kötü kabul edilir.

  • Kant’ın “ödev ahlakı”: “Öyle davran ki, davranışın herkes için evrensel bir yasa olabilsin.”

• Hayır diyenler (görecelik):

  • Ahlak kültürden kültüre değişir.

  • Bir toplumda doğru olan başka bir toplumda yanlış olabilir.

  • Örneğin; evlilik gelenekleri farklıdır.

Özgürlük – Sorumluluk İlişkisi

• İnsan özgür iradesiyle seçim yapar.

• Eğer insan özgürse, yaptığı davranışların sonuçlarından sorumlu olur.

• Deterministler: İnsan davranışları önceden belirlenmiştir, tam özgür değildir.

• İndeterminizm: İnsan tamamen özgürdür, seçimleri kendisi yapar.

• Otokontrol (Sorumluluk): Özgür olan birey, topluma ve vicdanına karşı davranışlarından hesap verir.

Ahlak Felsefesinin Temel Problemleri

• Evrensel ahlak yasası var mıdır?

• Ahlaki eylemler özgür iradeye mi dayanır?

• Özgürlük olmadan sorumluluk olabilir mi?

• İyi nedir, kötü nedir?

📝 Çözümlü Test Soruları

Soru 1

Evrensel ahlak yasası fikrine göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Her toplumun kendine özgü ahlakı vardır, ortak kurallar olamaz.
B) İnsan aklı ve vicdanı, herkes için geçerli ilkeleri ortaya koyabilir.
C) Ahlak yalnızca dini kurallara dayanır.
D) Özgürlük olmadan da sorumluluk vardır.
E) Ahlaki değerler tamamen bireyseldir.

✅ Çözüm: Evrensel ahlak yasası, ortak ve değişmez ilkelerin varlığını savunur. Doğru cevap B.

Soru 2

“Bir davranışın ahlaki olabilmesi için, herkes için geçerli olabilecek bir yasa haline gelmesi gerekir.” diyen filozof kimdir?
A) Aristoteles
B) Kant
C) Nietzsche
D) Hobbes
E) Platon

✅ Çözüm: Bu görüş Kant’ın “ödev ahlakı” anlayışıdır. Doğru cevap B.

Soru 3

Bir öğrenci sınavda kopya çekme fırsatı buluyor. Ancak kopya çekerse, bunu herkesin yapabileceğini ve sınavların anlamını yitireceğini düşünerek vazgeçiyor. Bu durum aşağıdakilerden hangisini örnekler?
A) Hedonizm
B) Evrensel ahlak yasası
C) Faydacılık
D) Nihilizm
E) Egoizm

✅ Çözüm: Kopya çekmemek, davranışın evrensel yasa olamayacağını düşündüğü için Kant’ın yaklaşımına uygun. Doğru cevap B.

Soru 4

“İnsan özgür değildir, tüm davranışları önceden belirlenmiştir.” görüşünü savunan anlayış aşağıdakilerden hangisidir?
A) Determinizm
B) İndeterminizm
C) Varoluşçuluk
D) Pragmatizm
E) Hedonizm

✅ Çözüm: Özgürlüğü reddeden anlayış determinist görüştür. Doğru cevap A.

Soru 5

Aşağıdakilerden hangisi özgürlük-sorumluluk ilişkisini en iyi açıklar?
A) İnsan özgürse, davranışlarından sorumludur.
B) Özgürlük ile sorumluluk arasında bağ yoktur.
C) Sorumluluk, sadece toplumsal baskıdan kaynaklanır.
D) İnsan özgürdür ama sorumluluk vicdanla ilgili değildir.
E) İnsan ne yaparsa yapsın sorumluluk taşımaz.

✅ Çözüm: Özgürlük ve sorumluluk birlikte vardır. Doğru cevap A.

Soru 6

Ahlaki davranışların kaynağının kültürel farklılıklara göre değiştiğini savunan görüş aşağıdakilerden hangisidir?
A) Evrenselcilik
B) Görecelik (Rölativizm)
C) Determinizm
D) İdealizm
E) Materyalizm

✅ Çözüm: Kültürden kültüre değiştiğini savunan görüş göreceliktir. Doğru cevap B.