Merhaba sevgili öğrenciler!

Bu ders notu, "Milli Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar" ünitesini kapsayan bir değerlendirme testindeki soruları temel alarak hazırlanmıştır. Amacımız, bu önemli dönemi tüm yönleriyle anlamanıza yardımcı olmak ve sınavlara daha iyi hazırlanmanızı sağlamaktır. Haydi başlayalım!

🎓 Milli Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar Ünite Değerlendirme Test 19 - Ders Notu ve İpuçları

Özet: Bu ders notu, Birinci Dünya Savaşı'nın sonuçları, Milli Mücadele'nin başlangıcı ve örgütlenmesi, ulusal egemenlik ve tam bağımsızlık kavramları, İstanbul Hükümeti'nin Milli Mücadele'ye karşı tutumu ve halkın direnişteki rolü gibi temel konuları kapsamaktadır. Amasya Genelgesi, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi, Amasya Görüşmeleri, Misakımillî ve TBMM'nin açılışı gibi kilit olaylar üzerinde durulmuştur.

🌍 I. Dünya Savaşı ve Sonuçları: Milli Mücadele'ye Giden Yol

• Birinci Dünya Savaşı Öncesi Bloklaşmalar:
  • İtilaf Devletleri (Üçlü İtilaf): İngiltere, Fransa, Rusya (Sonradan İtalya, ABD vb. katıldı.)
  • İttifak Devletleri (Üçlü İttifak): Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya (İtalya savaş sırasında taraf değiştirdi. Osmanlı ve Bulgaristan sonradan katıldı.)
• Wilson İlkeleri (1918):
  • ABD Başkanı Wilson tarafından yayımlanan, barışın esaslarını belirleyen 14 maddelik bildiriydi.
  • Önemli Maddeleri: Yenen devletler yenilenlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak, ulusların kendi kaderini tayin hakkı (self-determinasyon), gizli antlaşmalar yapılmayacak, uluslararası barışı korumak için Milletler Cemiyeti kurulacak.
  • İtilaf Devletleri'nin Tutumu: Bu ilkeleri ABD'nin desteğini almak için kabul etmiş gibi görünseler de, savaş sonunda kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederek bu ilkelere uymamışlardır.
• Osmanlı Devleti'nin Durumu:
  • İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti'ni kendi yanlarına çekmek yerine, savaş sonrası topraklarını paylaşma düşüncesindeydiler. Bu nedenle Osmanlı'yı olayların dışında, yalnız ve çaresiz bırakmaya çalıştılar.
• Paris Barış Konferansı (1919):
  • I. Dünya Savaşı'nı bitiren antlaşmaların taslaklarının hazırlandığı konferanstır.
  • İtalya'nın Taraf Değiştirmesi ve Batı Anadolu: İtalya, başlangıçta İttifak Devletleri bloğunda yer almasına rağmen, İtilaf Devletleri'nin kendisine Batı Anadolu'yu vaat etmesi üzerine taraf değiştirmişti. Ancak Paris Barış Konferansı'nda İngiltere, bölgede güçlü bir İtalya yerine zayıf bir Yunanistan'ın olmasının kendi çıkarlarına daha uygun olacağını düşünerek Batı Anadolu'yu Yunanistan'a vermeyi tercih etti.

🇹🇷 Milli Mücadele'nin Başlangıcı ve Örgütlenmesi

• İşgaller ve İlk Tepkiler:
  • İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919): Yunanlılar tarafından İzmir'in işgal edilmesi, Türk halkının büyük tepkisine neden oldu. Bu işgal, Kuvayımilliye adı verilen düzensiz birliklerin kurulmasında ve işgallere karşı direnişin başlamasında önemli bir dönüm noktasıdır.
  • Kuvayımilliye: Bölgesel direniş örgütleridir. Halkın vatanseverlik duygularıyla ortaya çıkmıştır.
• Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919):
  • Milli Mücadele'nin gerekçesini, amacını ve yöntemini belirleyen ilk belgedir.
  • "Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azmi ve kararı kurtaracaktır." maddesi, Milli Mücadele'yi halka dayandırma ve ulus iradesini ön plana çıkarma hedefindedir. Bu madde aynı zamanda ulusal egemenliğe geçişin ilk işaretidir.
  • "Sivas'ta ulusal bir kongre toplanmalıdır." kararı, dağınık direnişleri birleştirmeyi ve ulusal bir ses oluşturmayı amaçlar.
• Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919):
  • Toplanış amacı bölgesel olmasına rağmen, aldığı kararlar açısından ulusal nitelik taşır.
  • Önemli Kararları:
    • "Milli kuvvetleri etkin, milli iradeyi hakim kılmak esastır." (Ulusal egemenlik vurgusu)
    • "Hristiyan ahaliye siyasi hakimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez." (Tam bağımsızlık ilkesi)
    • "Mebusan Meclisi derhal toplanmalıdır." (İstanbul Hükümeti'ni denetim altına alma ve ulus iradesini yansıtma amacı)
• Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919):
  • Her yönüyle ulusal nitelikte bir kongredir.
  • Önemli Kararları:
    • Doğu Anadolu'daki cemiyetler başta olmak üzere tüm milli cemiyetler "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirildi. (Milli birliği sağlama)
    • Temsil Heyeti'nin yetkileri tüm yurdu kapsayacak şekilde genişletildi.
• Amasya Görüşmeleri (20-22 Ekim 1919):
  • İstanbul Hükümeti (Salih Paşa) ile Temsil Heyeti (Mustafa Kemal) arasında yapılmıştır.
  • Önemi: İstanbul Hükümeti'nin, Temsil Heyeti'ni ve dolayısıyla Milli Mücadele'yi resmen tanıması anlamına gelir.
• Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misakımillî (1920):
  • Mebusan Meclisi'nin toplanmasıyla, Milli Mücadele'nin hedefleri "Misakımillî (Milli Ant)" olarak ilan edildi.
  • Misakımillî: Türk vatanının sınırlarını, tam bağımsızlık ilkelerini ve ulusal egemenlik hedeflerini belirleyen kararlar bütünüdür.
  • İstanbul'un İşgali (16 Mart 1920): İtilaf Devletleri, Misakımillî kararlarının kabul edilmesi üzerine İstanbul'u resmen işgal ederek Mebusan Meclisi'ni dağıttılar. Bu durum, Ankara'da yeni bir meclisin açılmasını hızlandırdı.

🏛️ TBMM'nin Açılışı ve Ulusal Egemenlik

• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)'nin Açılışı (23 Nisan 1920):
  • İstanbul'un işgali ve Mebusan Meclisi'nin dağıtılması üzerine Ankara'da açıldı.
  • Mustafa Kemal'e göre TBMM, "milli iradeye dayanarak Türkiye'nin geleceğini elinde tutan bir tek meşru ve müstakil hakim kuvvettir."
  • TBMM'nin açılışı, ulusal egemenliğin tam anlamıyla hayata geçirildiğinin ve Türk milletinin kendi kaderini belirleme hakkını kullandığının en somut göstergesidir.
• Halkın Desteği:
  • TBMM'nin açılışı sırasında halk, yeni kurulacak devletin yeni binasına (meclis binasına) büyük bir fedakarlıkla destek olmuştur. Bu durum, halkın ulusal egemenliğin temsil edildiği bu meclise olan inancını ve topyekûn mücadele ruhunu gösterir.

⚔️ Milli Mücadele'de İstanbul Hükümeti'nin Tutumu

• İstanbul Hükümeti, Milli Mücadele Dönemi'nde genellikle İtilaf Devletleri'nin baskısı altında kalmış ve onların isteklerine boyun eğmiştir.
• Mondros Mütarekesi'nin hükümlerine uyulması gerektiğini savunmuş, Mustafa Kemal'in bağımsızlık mücadelesini engellemeye çalışmıştır.
• İşgallere karşı genellikle tepkisiz kalmış, sorumluluklarını yerine getirememiştir.
• Mustafa Kemal'in sözlerinde de belirtildiği gibi, TBMM açıldıktan sonra İstanbul Hükümeti'nin meşruiyeti kalmamıştır.
• Sultan Vahdettin gibi bazı yöneticiler, işgale karşı pasif ve teslimiyetçi bir politika izlemişlerdir.

💪 Milli Mücadele'de Halkın Rolü ve Direniş

• Kuvayımilliye: İşgallere karşı ilk direniş hareketleri olarak ortaya çıkan düzensiz halk birlikleridir.
• Milli Cemiyetler: Vatanın işgaline karşı bölgesel olarak kurulan, halkı bilinçlendiren ve direnişi örgütleyen kuruluşlardır.
• Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Sivas'ta kurulan bu cemiyet, kadınların da Milli Mücadele'ye aktif olarak katıldığını, ulusal bilinç, sorumluluk ve topyekûn mücadele ruhuyla hareket ettiğini gösterir. Bu tür cemiyetler "uzlaşmacılık" değil, aksine direniş ve mücadele ruhunu temsil eder.
• Topyekûn Mücadele: Milli Mücadele, sadece ordunun değil, kadın, erkek, genç, yaşlı tüm halkın katılımıyla gerçekleşen topyekûn bir direniştir.

⚠️ Kritik Noktalar ve İpuçları 💡

• ⚠️ Dikkat: Milli İrade ve Tam Bağımsızlık Ayrımı!
  • Milli İrade (Ulusal Egemenlik): Yönetimin halka ait olması, halkın kendi kendini yönetmesi (TBMM, seçimler, meclisin üstünlüğü).
  • Tam Bağımsızlık: Hiçbir devlete ekonomik, siyasi, askeri, kültürel vb. alanlarda bağımlı olmama (Azınlıklara ayrıcalık verilmemesi, kapitülasyonların kaldırılması).
  • Bu iki kavram genellikle birlikte anılır ancak farklı vurguları vardır. Sorularda hangisinin istendiğine dikkat edin!
• 💡 İpucu: İstanbul Hükümeti'nin Tutumu!
  • İstanbul Hükümeti, Milli Mücadele'ye genellikle karşı çıkmış, işgallere tepkisiz kalmış veya engel olmaya çalışmıştır. Milli Mücadele'nin yanında yer alan kararlar genellikle Temsil Heyeti veya TBMM tarafından alınmıştır.
• ⚠️ Dikkat: Kongrelerin Nitelikleri!
  • Erzurum Kongresi: Toplanış amacı bölgesel (Doğu Anadolu'yu ilgilendiren), ancak aldığı kararlar ulusal nitelikte.
  • Sivas Kongresi: Hem toplanış amacı hem de aldığı kararlar ulusal nitelikte.
• 💡 İpucu: Wilson İlkeleri'nin Çelişkisi!
  • Wilson İlkeleri barışçıl ve adil görünse de, İtilaf Devletleri kendi çıkarları doğrultusunda bu ilkelere uymamış, özellikle toprak kazanımı ve Osmanlı'yı paylaşma konusunda farklı politikalar izlemişlerdir.
• ⚠️ Dikkat: Ulaşılabilir/Ulaşılamaz Yargı Soruları!
  • Bu tür sorularda, verilen metinde doğrudan veya dolaylı olarak bahsedilmeyen ya da metinle çelişen yargıyı bulmanız gerekir. Metnin dışına çıkmayın!
• 💡 İpucu: Milli Mücadele'nin Genel Amacı!
  • Milli Mücadele'nin temel amacı, vatanı işgalden kurtarmak (tam bağımsızlık) ve ulusal egemenliğe dayalı yeni bir Türk devleti kurmaktır.

Umarım bu kapsamlı ders notu, "Milli Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar" ünitesini daha iyi anlamanıza ve sınavlarınızda başarılı olmanıza yardımcı olur. Başarılar dilerim!