Merhaba sevgili 6. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, "Veri Görselleştirme ve Özetleme" konusundaki bilgilerinizi pekiştirmeniz ve testlerde başarılı olmanız için hazırlandı. Özellikle Kök-Yaprak Gösterimi, Nokta Grafiği, Sütun Grafiği ve Şekil Grafiği gibi veri sunum yöntemlerini detaylıca inceleyeceğiz. Hazırsanız, verilerin gizemli dünyasına bir yolculuğa çıkalım!

📊 Veri Görselleştirme ve Özetleme Nedir?

Günlük hayatımızda birçok bilgiyle (veriyle) karşılaşırız. Bu verileri daha kolay anlamak, karşılaştırmak ve yorumlamak için onları çeşitli şekillerde düzenler ve görselleştiririz. İşte bu sürece "veri görselleştirme ve özetleme" denir.

🌿 Kök-Yaprak Gösterimi

Kök-yaprak gösterimi, verileri hem düzenli bir şekilde sıralayan hem de her bir veri değerini kaybetmeden gösteren özel bir tablodur. Özellikle küçük ve orta büyüklükteki veri setleri için çok kullanışlıdır.

• Kök ve Yaprak Nedir?
  • Bir veri değerini iki parçaya ayırırız: Kök ve Yaprak.
  • Genellikle, sayının son basamağı (birler basamağı) yaprak, kalan basamaklar ise kök olur.
  • Örnek: 145 sayısında, 5 yaprak, 14 ise köktür. 32 sayısında, 2 yaprak, 3 ise köktür. Tek basamaklı sayılarda kök 0 olabilir (Örnek: 7 sayısında, 7 yaprak, 0 ise köktür).
• Kök-Yaprak Gösterimi Nasıl Oluşturulur?
  1. Öncelikle verilen tüm verileri küçükten büyüğe doğru sırala. Bu adım çok önemlidir!
  2. Bir dikey çizgi çiz. Çizginin sol tarafına kökleri, sağ tarafına ise yaprakları yaz.
  3. Kökler, en küçük kökten en büyük köke doğru alt alta sıralanır.
  4. Her bir köke ait yapraklar, yine küçükten büyüğe doğru, aralarında boşluk bırakılarak sağ tarafa yazılır.
  5. En alta veya üste, gösterimin nasıl okunacağını açıklayan bir anahtar (key) ekle. Örneğin, "14 | 5, 145 anlamına gelir" gibi.
• Kök-Yaprak Gösterimi Nasıl Yorumlanır?
  • Her bir yaprak, bir veri değerini temsil eder.
  • Toplam veri sayısını bulmak için tüm yaprakları sayman yeterlidir.
  • En küçük değeri bulmak için en üstteki kökün en küçük yaprağına bakılır.
  • En büyük değeri bulmak için en alttaki kökün en büyük yaprağına bakılır.
  • Belirli bir değerden büyük veya küçük kaç veri olduğunu kolayca sayabilirsin.
  • İki değer arasındaki farkı bulmak için en büyük ve en küçük değerleri belirleyip çıkarma işlemi yapılır.

⚠️ Dikkat: Yapraklar her zaman tek basamaklı olmalı ve her bir kök için yapraklar mutlaka küçükten büyüğe sıralanmalıdır. Anahtar kısmı, gösterimi doğru okumak için hayati önem taşır!

⚫ Nokta Grafiği

Nokta grafiği, bir veri setindeki her bir değeri bir nokta ile gösteren basit ama etkili bir grafik türüdür. Özellikle veri değerlerinin sıklığını (kaç kez tekrar ettiğini) görmek için kullanılır.

• Nasıl Oluşturulur ve Yorumlanır?
  • Yatay bir sayı doğrusu veya kategori ekseni çizilir.
  • Her bir veri değeri için, ilgili sayının veya kategorinin üzerine bir nokta konur.
  • Aynı değere ait birden fazla veri varsa, noktalar üst üste gelecek şekilde sıralanır.
  • En çok tekrar eden değeri (tepe değeri) veya belirli bir kategoriye ait toplam sayıyı bulmak için noktaları saymak yeterlidir.

💡 İpucu: Nokta grafiklerinde veri setindeki değişiklikler (eklenen veya çıkarılan veriler) sorulduğunda, önce grafikteki mevcut toplamı doğru hesapla, sonra eklenenleri topla ve çıkarılanları çıkar.

📊 Sütun Grafiği

Sütun grafiği, farklı kategorilerdeki verileri karşılaştırmak veya zaman içindeki değişimleri göstermek için kullanılan yaygın bir grafik türüdür.

• Nasıl Oluşturulur ve Yorumlanır?
  • Yatay eksen (x-ekseni) genellikle kategorileri (yıllar, ürünler, şehirler vb.) gösterir.
  • Dikey eksen (y-ekseni) ise sayısal değerleri (miktar, öğrenci sayısı, satış adedi vb.) gösterir.
  • Her kategori için, ilgili değere kadar uzanan bir sütun çizilir.
  • Sütunların yüksekliği, temsil ettikleri değeri gösterir.
  • Birden fazla veri setini karşılaştırmak için yan yana (gruplandırılmış) sütunlar kullanılabilir.

💡 İpucu: Sütun grafiklerinde eksen isimlerini ve birimlerini dikkatlice oku. Karşılaştırma sorularında sütunların yüksekliklerini doğru bir şekilde kıyasla.

🖼️ Şekil Grafiği (Piktogram) ve Sıklık Tablosu

Şekil grafiği, verileri semboller veya resimler kullanarak gösteren bir grafik türüdür. Sıklık tablosu ise verilerin kaç kez tekrar ettiğini (sıklığını) gösteren bir tablodur.

• Şekil Grafiği Nasıl Yorumlanır?
  • Şekil grafiklerinde en önemli kısım anahtar (key) kısmıdır. Anahtar, her bir sembolün kaç veri değerini temsil ettiğini belirtir.
  • Örneğin, bir insan figürü 10 öğrenciyi temsil ediyorsa, 3 insan figürü 3 x 10 = 30 öğrenci anlamına gelir.
  • Yarım semboller de olabilir; bu durumda anahtarın yarısı kadar değeri temsil eder.
• Sıklık Tablosu Nasıl Yorumlanır?
  • Sıklık tabloları, her bir kategorinin veya değerin karşısına o kategoriye ait toplam sayıyı (sıklığı) yazar.
  • Tablodaki tüm sıklıkları toplayarak toplam veri sayısını bulabilirsin.

⚠️ Dikkat: Şekil grafiklerinde anahtarı okumadan asla işlem yapma! Anahtar, grafiği doğru anlamanın tek yoludur.

📝 Genel Tekrar ve İpuçları

• Her zaman soruyu ve verilen grafiği/tabloyu dikkatlice oku. Ne istendiğini ve hangi bilgilerin verildiğini anla.
• Grafiklerin ve tabloların başlıklarını, eksen isimlerini ve birimlerini kontrol et.
• Kök-yaprak gösteriminde verilerin sıralı olduğundan ve anahtarın doğru okunduğundan emin ol.
• Nokta ve şekil grafiklerinde her bir sembolün veya noktanın kaç değeri temsil ettiğini (anahtar veya birim) gözden kaçırma.
• Hesaplama yaparken (toplama, çıkarma, fark bulma) işlemlerini dikkatli yap.

Bu notlar, veri görselleştirme ve özetleme konusundaki temel bilgileri sana sunar. Bol bol pratik yaparak ve farklı soru tiplerini çözerek bu konudaki becerilerini daha da geliştirebilirsin. Başarılar dilerim!