Merhaba sevgili 6. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, araştırma süreciyle ilgili temel bilgileri ve önemli ipuçlarını içeriyor. Bir araştırma yaparken nelere dikkat etmeniz gerektiğini, sorularınızı nasıl oluşturacağınızı, veri toplama yöntemlerini, verileri nasıl düzenleyeceğinizi ve yorumlayacağınızı adım adım öğreneceksiniz. Bu bilgiler, testinizde karşılaşacağınız soruları kolayca çözmenize yardımcı olacak!

Araştırma Nedir?

Araştırma, merak ettiğimiz bir konu hakkında bilgi toplamak, bu bilgileri düzenlemek, analiz etmek ve sonuçlara ulaşmak için yapılan planlı çalışmalardır. Her gün çevremizde birçok araştırma yapılır; örneğin, en sevilen dersi bulmak, bir ürünün ne kadar satıldığını öğrenmek gibi.

Araştırma Sürecinin Aşamaları

Bir araştırma genellikle şu adımları takip eder:

• 1. Araştırma Sorusu Oluşturma: Ne hakkında bilgi toplamak istediğimize karar verdiğimiz aşamadır. Sorunun açık ve net olması çok önemlidir.
• 2. Planlama: Araştırmayı nasıl yapacağımızı, kimlere soracağımızı (hedef kitle), hangi yöntemleri kullanacağımızı belirlediğimiz aşamadır.
• 3. Veri Toplama: Belirlediğimiz yöntemlerle bilgileri topladığımız aşamadır.
• 4. Verileri Düzenleme ve Görselleştirme: Topladığımız bilgileri anlaşılır hale getirmek için tablolar ve grafikler kullandığımız aşamadır.
• 5. Yorumlama ve Sonuç Çıkarma: Düzenlediğimiz verilerden ne anladığımızı ve araştırmamızın sonucunu açıkladığımız aşamadır.

Araştırma Sorusu Oluşturma ve Özellikleri

İyi bir araştırma sorusu, araştırmanın temelini oluşturur. İşte iyi bir araştırma sorusunun sahip olması gereken özellikler:

• Açık ve Anlaşılır Olmalı: Herkesin aynı şeyi anlaması gerekir.
• Araştırmanın Amacına Uygun Olmalı: Ne öğrenmek istediğimizi doğrudan yansıtmalı.
• Cevaplanabilir Olmalı: Veri toplayarak bu soruya bir cevap bulabilmeliyiz.
• Değişkenleri Belirlenebilir Olmalı: Araştırdığımız konudaki farklı özellikleri (değişkenleri) net bir şekilde ifade etmeli.
• Doğal Ortamlardan veya Müdahalelere Göre Değişebilir Olmalı: Gerçek hayattaki durumları veya farklı etkileri incelemeye uygun olmalı.

⚠️ Dikkat: Araştırma sorunuz, topladığınız verilerle cevaplanabilir olmalıdır. "En güzel renk hangisidir?" gibi kişisel tercihlere dayalı veya ölçülemeyen sorular araştırma sorusu olmaya uygun değildir.

💡 İpucu: Anket hazırlarken, sorduğunuz her sorunun araştırmanızın ana amacına hizmet ettiğinden emin olun. Amacınızla ilgisi olmayan sorular anketi gereksiz yere uzatır ve katılımcıları sıkabilir.

Veri Toplama Yöntemleri

Araştırma sorumuzu cevaplamak için bilgi (veri) toplamamız gerekir. İşte en yaygın veri toplama yöntemleri:

• Gözlem: Olayları, davranışları veya durumları doğrudan izleyerek bilgi toplama yöntemidir. Örneğin, öğrencilerin teneffüste hangi oyunları oynadığını gözlemleyerek öğrenebiliriz.
• Anket: Belirli bir konuda insanların görüşlerini, tercihlerini veya bilgilerini öğrenmek için sorular sormaktır. Genellikle yazılı olarak yapılır. Örneğin, öğrencilerin en sevdiği dersi anketle öğrenebiliriz.
• Röportaj (Mülakat): Bir kişiyle yüz yüze veya telefonla konuşarak bilgi toplama yöntemidir. Daha derinlemesine bilgi edinmek için kullanılır.
• Hazır Veri Kaynakları: Daha önce toplanmış ve yayınlanmış bilgilerden yararlanmaktır. Örneğin, Milli Eğitim Bakanlığı veya Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) gibi resmi kurumlardan veya haberlerden güvenilir verilere ulaşabiliriz.

⚠️ Dikkat: Veri toplarken gizlilik ve mahremiyet çok önemlidir. İnsanların kişisel bilgilerini korumalı ve izinleri olmadan paylaşmamalısınız.

Veri Türleri: Nicel ve Nitel

Topladığımız veriler iki ana gruba ayrılır:

• Nicel (Sayısal) Veri: Sayılarla ifade edilebilen, ölçülebilen veya sayılabilen verilerdir.
  • Kesikli Nicel Veri: Belirli değerler alabilen, genellikle tam sayılarla ifade edilen verilerdir. Örneğin, öğrenci sayısı, okunan sayfa sayısı, kardeş sayısı.
  • Sürekli Nicel Veri: Belirli bir aralıktaki tüm değerleri alabilen, ondalıklı sayılarla da ifade edilebilen verilerdir. Örneğin, boy uzunluğu, kilo, günlük kitap okuma süresi (dakika).
• Nitel (Kategorik) Veri: Sayılarla ifade edilemeyen, özellik, tür veya kategori belirten verilerdir. Örneğin, göz rengi, doğum yeri, en sevilen meyve türü, müzik çeşidi.

💡 İpucu: Bir verinin sayısal olup olmadığını anlamak için "Kaç tane?" veya "Ne kadar?" sorularını sorun. Cevap bir sayı ise niceldir.

Hedef Kitle ve Örneklem Seçimi

Araştırma yaparken, kimin hakkında bilgi toplamak istediğimize karar vermemiz gerekir. Bu kişilere hedef kitle denir. Eğer hedef kitle çok büyükse, hedef kitleden küçük bir grup seçeriz, buna da örneklem denir.

• Hedef Kitle: Araştırmanın yapılacağı tüm grup. Örneğin, Türkiye'deki 15 yaş ve üstü obez bireyler.
• Örneklem: Hedef kitleyi temsil eden, araştırmanın fiilen yapılacağı küçük grup.

⚠️ Dikkat: Örneklem seçimi, araştırmanın konusuyla doğrudan ilgili olmalıdır. Bebek bezi araştırması yaparken anneleri örneklem olarak seçmek, öğretmenleri veya öğrencileri seçmekten daha mantıklıdır.

Verileri Düzenleme ve Görselleştirme

Topladığımız ham veriler genellikle karmaşıktır. Bu verileri daha anlaşılır hale getirmek için düzenlemeli ve görselleştirmeliyiz.

• Sıklık Tablosu: Verileri kategorilere ayırarak her bir kategorinin kaç kez tekrar ettiğini (sıklığını) gösteren tablolardır. Verileri özetlemek ve karşılaştırmak için çok kullanışlıdır.
• Sütun Grafiği: Sıklık tablolarındaki verileri dikey veya yatay çubuklarla gösteren grafiklerdir. Farklı kategoriler arasındaki karşılaştırmaları görsel olarak kolaylaştırır. Her sütunun yüksekliği, o kategoriye ait veri miktarını gösterir.

💡 İpucu: Sıklık tablosu veya grafik oluştururken, verileri doğru kategoriye yerleştirdiğinizden ve sayıları eksiksiz yazdığınızdan emin olun. Grafiklerde eksen isimleri ve başlıklar anlaşılır olmalıdır.

Umarım bu ders notu, araştırma süreciyle ilgili tüm konuları anlamanıza yardımcı olmuştur. Unutmayın, pratik yapmak ve bol bol soru çözmek bilgilerinizi pekiştirecektir. Başarılar dilerim!