🎓 7. Sınıf Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum (Dünyayı Biz Kurtaracağız) Test 4 - Ders Notu ve İpuçları

Bu ders notu, "Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum (Dünyayı Biz Kurtaracağız)" ünitesinde karşına çıkabilecek temel konuları ve kavramları kapsamaktadır. Testteki soruları analiz ederek hazırlanan bu notlar, küresel sorunların ne olduğunu, nedenlerini, sonuçlarını, bu sorunlara karşı ulusal ve uluslararası düzeyde yürütülen mücadeleleri ve bireysel sorumluluklarımızı anlamana yardımcı olacaktır. Ayrıca, toplumsal ilişkilerde önemli olan kalıp yargı ve ön yargı gibi kavramlara da değinilmiştir. Bu notları dikkatlice okuyarak sınavına daha iyi hazırlanabilirsin! 🚀

🌍 Küresel Sorunlar: Tanımı ve Örnekleri

• Küresel Sorun Nedir? Dünya üzerinde insan yaşamını etkileyen, tek bir ülkenin sınırları içinde kalmayıp tüm insanlığı ilgilendiren ve çözümü için uluslararası iş birliği gerektiren sorunlara küresel sorun denir. Bu sorunlar, gezegenimizin ve insanlığın geleceğini doğrudan etkiler.
• Başlıca Küresel Sorunlar:
  • Açlık ve Yoksulluk 🍎
  • İklim Değişikliği ve Küresel Isınma 🔥
  • Çevre Kirliliği ve Doğal Kaynakların Tükenmesi ♻️
  • Terör 🛡️
  • Doğal Afetler 🌊
  • Kuraklık 💧
  • Göç 🚶‍♂️
  • Gelir Adaletsizliği ⚖️
• 💡 İpucu: Bir sorunun küresel olup olmadığını anlamak için "Tüm dünyayı etkiliyor mu?", "Çözümü tek bir ülkenin elinde mi?", "İnsanlığın ortak sorumluluğu mu?" sorularını sorabilirsin. Örneğin, maden rezervlerinin artması olumlu bir durumdur ve küresel sorun değildir.

🌪️ Başlıca Küresel Sorunlar ve Etkileri

🍎 Açlık ve Yoksulluk

• Nedenleri: Gelir adaletsizliği, hızlı nüfus artışı, küresel iklim değişikliğine bağlı kuraklık, bölgesel çatışmalar, dünya kaynaklarının israf edilmesi.
• Sonuçları: İnsanların temel ihtiyaçlarını karşılayamaması, sağlık sorunları, eğitimden mahrum kalma, göç hareketleri ve sosyal sorunların artması.
• ⚠️ Dikkat: Yoksul ülkelerdeki sanayi faaliyetlerini desteklemek, her zaman açlık sorununa doğrudan çözüm olmayabilir; aksine, kaynak tüketimini artırabilir veya çevre sorunlarına yol açabilir. Asıl hedef, sürdürülebilir kalkınma ve adil kaynak dağılımıdır.

🔥 İklim Değişikliği ve Küresel Isınma

• Nedenleri: Atmosferde biriken sera gazları (karbondioksit gibi) sera etkisi yaratarak küresel ısınmaya neden olur. Orman alanlarının tahrip edilmesi (ağaçların karbondioksiti emme kapasitesini azaltır), fosil yakıtların (kömür, petrol, doğalgaz) aşırı kullanımı başlıca nedenlerdendir.
• Sonuçları:
  • Buzulların erimesi (örneğin Kilimanjaro buzulu), deniz seviyesinin yükselmesi.
  • Kuraklık ve su kıtlığı.
  • Aşırı sıcaklıklar ve hava olaylarında artış (hortum, sel vb.).
  • Tarım alanlarının verimsizleşmesi, gıda üretiminin azalması.
  • Canlı türlerinin yaşam alanlarının bozulması ve yok olması.

♻️ Çevre Kirliliği ve Doğal Kaynakların Korunması

• Nedenleri: Aşırı tüketim, plastik ürünlerin ve pet şişelerin yaygın kullanımı, ormanların yok edilmesi, atıkların (özellikle atık sıvı yağlar gibi) doğaya bilinçsizce bırakılması.
• Çözüm Önerileri:
  • Mümkün olduğunca az plastik ürün kullanmak.
  • Geri dönüşüme önem vermek ve atıkları ayrıştırmak.
  • Ormanları korumak ve yeni fidanlar dikmek.
  • Enerji verimliliğini artırıcı önlemler almak (evlerde, ulaşımda).
  • Yenilenebilir enerji kaynaklarının (güneş, rüzgar) kullanımını yaygınlaştırmak.
  • ⚠️ Dikkat: Kullanılmış yağları doğrudan su kaynaklarına karıştırmak, su kirliliğine yol açan ve kesinlikle yapılmaması gereken bir davranıştır.

🛡️ Terör

• Tanımı: Topluma korku salma, insanları korkutma, yıldırma eylemlerinin tümü terörizm olarak adlandırılır. Yüzyıllardan beri toplumlar ve devletler için en büyük tehlikelerden biri olmuştur.
• Küresel Terörle Mücadele Yöntemleri:
  • Uluslararası alanda iş birliği yapmak (istihbarat paylaşımı, ortak operasyonlar).
  • Terör faaliyetlerinin finansmanını engellemek.
  • Terörün medya yoluyla teşvik edilmesini önlemek.
  • 💡 İpucu: Terörle mücadele, sadece askeri yöntemlerle değil, aynı zamanda sosyal, ekonomik ve kültürel politikalarla da desteklenmelidir.

🌊 Doğal Afetler

• Tanımı: Deprem, sel, fırtına, hortum, çığ gibi doğa olaylarının neden olduğu yıkıcı olaylardır.
• Örnek (Hortum): Hortum, hızlı dönen ve yıkıcı güce sahip bir hava olayıdır.
• Hortum Sırasında Alınabilecek Önlemler:
  • Uçuşabilecek parçalara karşı başını korumak.
  • Sığınmak için düz ve alçak alanları tercih etmek.
  • Araç içindeysen emniyet kemerini takmak.
  • ⚠️ Dikkat: Köprü, üst geçitler ve enerji nakil hatlarına yakın durmak hortum sırasında tehlikelidir. Bu tür yerlerden uzak durulmalıdır.

🤝 Küresel Sorunlara Çözüm Yolları ve Uluslararası İş Birliği

• Küresel sorunların çözümü için tüm dünya devletlerinin bir araya gelerek ortak çalışmalar yapması zorunludur.

🌐 Uluslararası Kuruluşlar ve Görevleri

• Birleşmiş Milletler (BM): Küresel barışı ve güvenliği sağlamak, uluslararası iş birliğini geliştirmek amacıyla kurulmuş en büyük uluslararası kuruluştur. Kendisine bağlı birçok yardımcı kuruluşu vardır.
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO): Sağlık alanındaki küresel sorunlarla mücadele eder, salgın hastalıkları önleme ve tedavi etme konularında çalışmalar yapar (örneğin COVID-19 salgını ile mücadele).
• Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF): Dünya genelindeki çocukların haklarını korumak, yaşamlarını iyileştirmek ve temel ihtiyaçlarını karşılamak için çalışır. Kamuoyunda duyarlılık oluşturmak ve yardımseverlerin desteğini artırmak önemli hedeflerindendir.
• Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO): Eğitim, bilim ve kültür alanlarında uluslararası iş birliğini teşvik eder.
• Gıda ve Tarım Örgütü (FAO): Dünya genelinde açlık ve yoksullukla mücadele ederek gıda güvenliğini sağlamayı amaçlar.
• TEMA Vakfı (Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı): Türkiye'de erozyonla mücadele, ağaçlandırma ve doğal varlıkları koruma konularında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşudur.
• ÇEKÜL Vakfı (Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı): Doğal ve kültürel mirasın korunması için çalışmalar yapar.
• 💡 İpucu: TEMA ve ÇEKÜL gibi kuruluşlar, doğal hayatı ve çevreyi korumaya çalışan ulusal sivil toplum kuruluşlarıdır. Birleşmiş Milletler, WHO, UNICEF gibi kuruluşlar ise küresel çapta faaliyet gösteren uluslararası kuruluşlardır. Avrupa Birliği (AB) ise bölgesel bir kuruluştur.

📜 Uluslararası Anlaşmalar: Kyoto Protokolü

• Kyoto Protokolü: 1997 yılında birçok ülke temsilciliğinin katılımıyla Japonya'nın Kyoto şehrinde kabul edilen, küresel ısınma ve iklim değişikliğiyle ilgili önlemleri içeren uluslararası bir anlaşmadır.
• Amaçları:
  • Kendileri için belirlenmiş sera gazı salımı sınırının üstüne çıkmamak.
  • İklim değişimini önlemeye dönük politikalar geliştirmek.
  • Enerji verimi ve tasarrufunu artırıcı önlemler almak.
  • Yenilenebilir enerji kaynaklarına ağırlık vermek.
• ⚠️ Dikkat: Kyoto Protokolü'nün amacı, yenilenemez enerji kaynaklarına ağırlık vermek değil, aksine yenilenebilir enerji kaynaklarını teşvik etmektir. Ayrıca, bu protokolü imzalamayan devletler de bulunmaktadır, bu da tüm devletlerin çevre sorunlarına karşı aynı derecede duyarlı olmadığı anlamına gelir.

🧑‍🤝‍🧑 Bireysel ve Toplumsal Sorumluluklar

• Küresel sorunlarla mücadelede sadece devletler ve uluslararası kuruluşlar değil, bireyler ve sivil toplum kuruluşları da önemli rol oynar.
• Fidan dikme etkinlikleri, geri dönüşüm kampanyaları, bilinçli tüketim alışkanlıkları gibi faaliyetler, çevre sorunlarıyla mücadelede çeşitli kurumların ve bireylerin katkılarıyla gerçekleşir.

🤔 Kalıp Yargı ve Ön Yargı: Anlamı ve Etkileri

Kalıp Yargı Nedir?

• İnsanları özelliklerine göre sınıflandırma eğiliminin neden olduğu bir algılama ve davranış biçimidir. İnsanlarda var olduğu sanılan bu özellikler çoğunlukla gerçeğe dayanmaz. Genellikle bir grup veya millet hakkındaki genellemelerdir.
• Örnekler: "Almanlar disiplinlidir.", "Japonlar çalışkandır.", "İngilizler soğuktur." gibi ifadeler, kültürlere yönelik kalıp yargılardır. "Erkekler ev işi yapar mı?" gibi ifadeler ise toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına örnektir.

Ön Yargı Nedir?

• Bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargılardır. Genellikle kalıp yargılar ön yargıları besler.

Toplumsal Cinsiyet Kalıp Yargıları

• Kadın ve erkeklerin sahip oldukları cinsiyet ile belirlenen ve sınırlandırılan özellik ve roller çerçevesinde yerleşmiş, kalıplaşmış düşüncelerdir. Örneğin, "Kadınlar sadece ev işi yapar" veya "Erkekler ağlamaz" gibi düşünceler.

Kalıp Yargıların Olumsuz Sonuçları

• Toplumsal kutuplaşmaların yaşanmasına neden olur.
• Birlik ve beraberliğin zayıflamasına yol açar.
• İletişimsizliklerde artış yaşanmasına sebep olur.
• Ayrımcılığın artmasına yol açar.
• Çatışma yaşanmasına zemin hazırlar.
• Empatinin (başkasının yerine kendini koyma) azalmasına neden olur.
• 💡 İpucu: Kalıp yargılar ve ön yargılar, toplumsal bağları güçlendirmez, aksine zayıflatır ve olumsuz etkilere yol açar. Empati ise bu olumsuz etkilerin tam tersi, olumlu bir duygudur.

🇹🇷 Türkiye'nin Küresel ve Bölgesel Rolü

Terörle Mücadele

• Türkiye, yabancı terörist savaşçıların yakalanması ve üçüncü ülkelere geçişinin önlenmesi konusunda yoğun bir mücadele yürütmektedir. Bu mücadelede uluslararası iş birliği büyük önem taşır.

Ekonomik ve Jeopolitik Konum

• Türkiye, petrol ve doğal gaz rezervlerinin önemli bir kısmına sahip Asya ve Ortadoğu ülkeleriyle Avrupa arasındaki ticaretin sağlanmasında ve enerji kaynaklarının Avrupa'ya taşınmasında önemli bir köprü görevi üstlenmektedir.
• Asya ve Avrupa kıtaları arasında stratejik bir yerde bulunması, Türkiye'nin ekonomik ilişkilerde önemli bir rol oynamasını sağlar.
• ⚠️ Dikkat: Türkiye'nin yalnızca Avrupa ile ticaret yapması gibi bir durum söz konusu değildir; birçok farklı bölge ve ülke ile ticari ilişkileri bulunmaktadır.

Çevre Koruma ve Uluslararası İş Birliği

• Türkiye, çevre sorunlarıyla mücadelede TEMA gibi sivil toplum kuruluşları ve devlet desteğiyle çeşitli etkinlikler (fidan dikimi gibi) düzenlemektedir.
• Ekonomik İş Birliği Teşkilatı (EİT), Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru (TRACECA) gibi kuruluşlara üyelikleri veya Avrupa Birliği (AB) ile tam üyelik müzakereleri sürecinde olması, farklı alanlarda kazanım sağlamayı ve bölgesel oluşumlara önem verdiğini gösterir.

⚖️ Demokrasi, İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü

• Avrupa Konseyi: İnsan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü savunmak amacıyla Avrupa çapında kurulmuş hükümetler arası bir kuruluştur.
• Amaçları:
  • Kişi haklarının korunmasını amaçlar.
  • Hukukun üstünlüğü anlayışını esas alır.
  • Millî iradeyi esas alan yönetim şekli olan demokrasiyi destekler.
• 💡 İpucu: Bu tür kuruluşlar, bireylerin özgürlüklerini ve haklarını korumak, adaleti sağlamak ve demokratik değerleri yaygınlaştırmak için çalışır.